زمين لرزه فنوج در ۵۶ كيلومتري شمالغرب اين شهر و ۱۵۰ كيلومتري غرب ايرانشهر در ساعت 7:50 بامداد ۱۵/۱۲/ ۱۴۰۲ با بزرگاي ۵.۴ رخ داد. بزرگاي گشتاوري ۵.۱ و ژرفا ۲۵ كيلومتر محاسبه شد. البته گزارش‌هاي اوليه مركز لرزه‌نگاري كشور بزرگاي ۵.۶ و ژرفاي ۸۰ كيلومتري را اعلام كرد. به گزارش خبرآنلاين، مهدي زارع، محقق زلزله‌شناس پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله در اين باره مي‌گويد: اين زمين‌لرزه با بزرگاي گشتاوري ۵.۱ سازوكاري فشاري و راستاي گسله شرقي-غربي با تمايل شمالشرق-جنوبغرب داشت و در جنوب افتادگي جازموريان – تالاب جازموريان – اتفاق افتاد . مجل رخداد در مرز جازموريان و چين خوردگي مكران واقع است كه بر روي پهنه فرورانش فرورانش فعال ورقه عربي به زير صفحه قاره اوراسيا – با سرعت تقريبي ۲۰ ميلي متر در سال - همگرا مي‌شوند. او ادامه مي‌دهد: اگرچه منطقه فرورانش مكران سرعت همگرايي نسبتاً پاييني دارد، اما زمين‌لرزه‌ها و سونامي‌هاي ويرانگر بزرگي را تجربه كرده است. به عنوان مثال، زلزله مكران ۲۷ نوامبر ۱۹۴۵ – هشتم آذر ۱۳۲۴ – با بزرگاي ۸.۰ باعث ايجاد سونامي در خليج عمان و درياي عمان شد و بيش از ۴۰۰۰ نفر را كشت. حوضه جازموريان يك فرو افتادگي با ارتفاع متوسط حدود ۳۶۰ متر است كه با رشته‌هاي كوه‌هاي مرتفع با ارتفاع بيش از ۲۰۰۰ متر احاطه شده است. رودخانه‌هاي بمپور و هليل رود به حوضه جازموريان مي‌ريزند. در بهار، كه رودخانه‌ها طغيان مي‌كنند و در مواقع سيلابي مانند هفته‌هاي اخير، بخشي از حوضه آبگرفته مي‌شود و درياچه‌هاي شور بسيار كم ژرفا (۲۰ تا ۳۰ سانتي‌متر) تشكيل مي‌شوند كه معمولا در تابستان‌ها خشك مي‌شود. اين منطقه اقليم مرطوبي را تجربه كرده است كه با چندين دوره باران موسمي در طول چند ميليون سال گذشته مشخص مي‌شود، و احتمالاً باعث ايجاد رسوبات درياچه‌اي در فروافتادگي جازموريان شده است.
بارش‌ها نقشي در زلزله ندارند
اين استاد زلزله‌شناسي اظهار مي‌كند: حوضه جازموريان يك حوضه پيشاني بر روي فرورانش مكران است كه در آن ورقه عربي به زير ورقه اوراسيا در حال فرورانش است و يكي از بزرگ‌ترين كوه‌هاي برافزايشي روي زمين را ايجاد مي‌كند. حوضه بين قوس ماگمايي (با آتش‌فشان بزمان و تفتان) در شمال و منشور برافزايشي به صورت كوه‌هاي مكران در جنوب اين پهنه قرار دارد. پروفيل‌هاي لرزه‌اي در حاشيه جنوبي حوضه جازموريان نشان مي‌دهند كه حوضه رسوبي به تدريج از حاشيه غربي تا مركز حوضه ضخيم‌تر مي‌شود. حال سوال مهمي مطرح مي‌شود: آيا بارندگي‌هاي شديد و سيلاب‌هاي اخير به تحريك
زمين لرزه فنوج منجر شده است؟ بر اساس اطلاعات تاكنون در دسترس، چنين چيزي تصور نمي‌شود. زارع با بيان اينكه يك مطالعه جديد نشان مي‌دهد كه بارش‌هاي شديد باران مي‌توانند با افزايش فشار در سنگ‌هاي زيرين زمين‌لرزه‌هاي كوچكي را در پهنه‌هاي مملو از غارها و كانال‌ها ايجاد كنند، مي‌گويد: ميزان آب مورد نياز بسيار زياد است و عملا براي رخداد همين زلزله‌هاي كوچك به باران‌هاي سيل‌آسا و موسمي مداوم نياز است.. در سال‌هاي اخير، زمين‌شناسان زمين‌لرزه‌هاي كوچكي را كه پس از بارندگي شديد در آلمان، سویيس و فرانسه رخ داده ثبت كرده‌اند. بزرگاي همه آنها كمتر از ۳ بوده و از سوي انسان ها احساس نمي‌شدند. برخي از كارشناسان معتقدند كه در بارندگي شديد، پوسته زمين كه در يك تعادل ظريف قرار دارد هر لحظه در لبه تحريك براي يك تكان خفيف قرار مي‌گيرد.
زمين‌لرزه‌هاي ناشي از باران
زمين‌شناساني كه زمين‌لرزه‌هاي ناشي از باران را مطالعه مي‌كنند، متوجه شده‌اند كه اين زمين‌لرزه‌ها اكثرا در زمين كارستي رخ داده‌اند. كارست توپوگرافي متمايز از سنگ كربناته نرم دارد و با شكاف‌هاي ژرف، كانال‌هاي زيرزميني و سامانه‌هاي غار پر شده است. سنگ بستر كربناته - معمولاً سنگ آهك يا دولوميت - به آرامي با آب باران كمي اسيدي طي هزاران سال حل مي‌شود. در نتيجه، فشار بارندگي روي هر گسل كم است. اما در كارست، باران به كانال‌ها و غارها مي‌ريزد و مانند آبي كه از يك شبكه لوله كشي پيچيده مي‌گذرد، به داخل شبكه غارهاي كارستي مي‌ريزد. در نتيجه فشار باران در داخل كانال ها ايجاد مي‌شود. اين همان چيزي است كه گفته مي‌شود باران باعث زمين‌لرزه مي‌شود چراكه افزايش فشار آب در داخل سنگ، همراه با فشرده كردن و كشش سنگ ُ موجب شكست سنگ مي‌شود. محقق زلزله‌شناس پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي با اين توضيحات ادامه مي‌دهد: فشار آب مانند يك جك هيدروليك عمل مي‌كند، سنگ شكسته را از هم جدا مي‌كند و به قطعات اجازه مي‌دهد از كنار يكديگر بلغزند. اگر اين موضوع در مقياس بزرگ در يك گسل اتفاق بيفتد، مي‌تواند باعث زلزله شود. خوشه‌هاي زمين‌لرزه ناشي از باران، كه در آلمان و غرب اروپا مطالعه شده‌اند همگي بزرگاي كمتر از ۲.۵ داشته‌اند. زارع مي‌گويد: در بارندگي شديد و هنگام سيلاب هرگاه بيش از ۱۰۰ ليتر آب به هر متر مربع از زمين منتقل شود، اين‌بارش باران باعث افزايش حدود ۳۰۰ پاسكالي فشار بر روي يك گسل لرزه‌اي مي‌شود. سيصد پاسكال خيلي كم است. اگر پوسته زمين به قدري به شكست نزديك باشد كه حتي تغييرات كوچك فشار مرتبط با بارش بتواند باعث ايجاد زلزله شود، در آن صورت مي‌توان انتظار رخداد زمين لرزه كوچكي ناشي از تحريك به دليل بارندگي شديد با اين حجم را داشت.
