خودتنظيم‌گري يا SRO براي حوزه تبادل رمزارزها با تاييد نهايي پليس فتاي فراجا روي سكوهاي ايراني آغاز شد. اين روش كه مبتني بر الزامات و نظارت بخش خصوصي روي فعاليت‌هاي كسب‌وكارهاي اين حوزه است، توسط سه نهاد انجمن بلاك‌چين، انجمن فين‌تك و سازمان نصر، اجرا و پيگيري خواهد شد. به اين ترتيب ايران به عنوان پنجمين كشور از روش خودتنظيم‌گري براي رگولاتوري حوزه تبادل رمزارزها استفاده خواهد كرد. طبق آنچه در نشست خبري انجمن بلاك‌چين اعلام شده است پلتفرم‌هايي كه در قالب خودتنظيم‌گري قرار نگيرند درگاه پرداختشان مسدود خواهد شد و حتي اگر كسب و كارها درگاه ۷۸۰۰ نيز داشته باشند آن نيز مسدود خواهد شد. مدل خود تنظيم‌گري هم‌اكنون به تاييد پليس فتا و فراجا نيز رسيده است، پيش از برگزاري اين جلسه مدل تدوين شده از سوي اين سه نهاد بخش خصوصي براي تاييد نهايي به اين نهادهاي امنيتي ارسال شده بود. كاوه مشتاق مديرعامل انجمن بلاك‌چين ضمن اعلام شروع فرآيند خودتنظيم‌گري در حوزه تبادل به مشكلاتي مانند درگاه پرداخت و اينماد براي كسب‌وكارهاي حوزه تبادل رمزارزها اشاره كرد و گفت: موضوعاتي مانند درگاه پرداخت يا اينماد در طرح خودتنظيم‌گري ديده شده است و همچنين چك ليست‌هاي امنيتي در نظر گرفته شده، كه كسب‌وكارهاي قانوني اين حوزه ملزم به اجراي آنها خواهند شد. همچنين كاوه مشتاق از كسب‌وكارها دعوت كرد تا از اين امكان جديد حمايت كنند چراكه آلترناتيو تنظيم‌گري در اين حوزه احتمالا مطلوب نيست. سيده‌مهكامه شريف‌زاد رييس كميته خودتنظيم‌گري انجمن بلاك‌چين هم با اشاره به فراخوان انجمن بلاك‌چين براي كسب‌وكارهاي حوزه تبادل از طريق چارچوبي كه به تاييد حاكميت رسيده است، گفت: انجمن بلاك‌چين به عنوان يكي از ميزبان‌هاي برقراري چارچوب خود تنظيم‌گري كسب‌وكارهاي تبادل كشور، از تمامي كسب‌وكارهاي اين حوزه و در سطح كشور دعوت مي‌كند، خود را به عنوان كسب‌وكار قانونمند و در مسير قانون به هركدام از سه تشكل انجمن بلاك‌چين، فين‌تك و نصر معرفي كنند. او در ادامه گفت، كسب‌وكارهايي كه در چارچوب خودتنظيم‌گري قرار بگيرند، در حيطه كسب‌وكارهاي قانونمند و مورد رسيدگي براي انجمن و حاكميت قرار خواهند گرفت. اولين نكته، اطلاع‌رساني رسمي بود تا از همه كسب‌وكارها دعوت كنيم در اين چارچوب به انجمن‌ها مراجعه كنند. تيرماه سال ۱۴۰۲، كميته خودتنظيم‌گري انجمن بلاك‌چين شروع به كار كرد. همچنين از تغييراتي كه با استفاده از خودتنظيم‌گري انجام شده است، مي‌توان به عدم امكان فعاليت به صورت شخص حقيقي اشاره كرد. چراكه به گفته شريف‌زاد SRO چهارچوبي حقوقي و مورد تاييد تشكل‌ها و حاكميت دارد، به همين دليل تنها فعاليت به صورت حقوقي به رسميت شناخته مي‌شود.
چگونه خود تنظيم‌گري اجرايي مي‌شود؟
شريف‌زاد روال قرارگيري در اين طرح را اينگونه توضيح داد: مراجعه به تشكل‌ها، ثبت درخواست براي دريافت معرفي‌نامه، بارگذاري معرفي‌نامه در سامانه اينماد و در نهايت دريافت الزامات و ابلاغيه‌هاي مرتبط در آينده كه توسط انجمن انجام خواهد شد. به گفته او، افرادي كه درگاه دارند و به خصوص شخص حقيقي هستند، از امروز درگاه پرداختشان مسدود خواهد شد. همچنين به گفته شريف‌زاد اگر كسب‌وكاري داراي درگاه پرداخت ۷۸۰۰ باشد اما در چهارچوب SRO قرار نگرفته باشند هم به زودي مسدود خواهند شد.
رييس كميته خودتنظيم‌گري در ادامه گفت: ما در اين فرآيند، در مرحله اول پايش داريم براي اينكه مشخص شود كسب‌وكار مرتبط با حوزه تبادل باشد. چراكه در اين چند ماه، از كسب‌وكارهايي كه ارتباطي با حوزه تبادل نيز نداشتند به ما مراجعه مي‌كردند. در ادامه كسب‌وكارها بعد از گرفتن معرفي‌نامه، پايش و مانيتورينگ آنها ادامه خواهد داشت.
شريف‌زاد سناريو‌هاي پيش روي كسب‌وكارهايي كه ذيل خودتنظيم‌گري قرار مي‌گيرند را هم اينگونه توضيح داد: بعد از صدور معرفي‌نامه، چنانچه كسب‌وكاري در اين چارچوب فعاليت نكند، ۳ بار تذكر در نظر گرفته شده است كه در صورت عدم اصلاح، معرفي‌نامه ابطال و از ليست خودتنظيم‌گري كنار گذاشته خواهند شد.
ناظر در خودتنظيم‌گري مشخص نيست
از نقاط ابهام خودتنظيم‌گري، مشخص نبودن ناظر است. چراكه اين فرآيند از طرف بخش خصوصي شروع مي‌شود و حاكميت هم تاكنون متولي را مشخص نكرده است. شريف‌زاد معتقد است: انجمن ناظر اقدامات كسب‌وكارها نيست و حاكميت اين نظارت را با استفاده از الزاماتي كه در آينده ابلاغ خواهد شد، انجام مي‌دهد. در حقيقت تشكل‌ها نوعي بازوي كمكي براي نظارت در كنار حاكميت به حساب مي‌آيند. مرتضي موذني، رييس كارگروه تبادل انجمن بلاك‌چين، گفت: تفاوت خودتنظيم‌گري با قوانين جاري اين است كه الزامات اين طرح به صورت مداوم اجرا مي‌شود و به اين صورت نيست كه كسب‌وكاري چك‌ليست اوليه را انجام دهد و بعدا نسبت به الزامات بي‌توجه باشد. به گفته او: در اين طرح فرصت برابر براي همه كسب‌وكارها فارغ از كوچك و بزرگ وجود دارد. چراكه معتقديم بزرگ‌ترين بازيگر اين حوزه هنوز متولد نشده است و داشتن فرصت مهم است. كاوه مشتاق از دلايل شكل‌گيري خودتنظيم‌گري را روند پرشتاب مهاجرت منابع انساني اعلام كرد و گفت: اين اولين مرحله خودتنظيم‌گري است و در ادامه اگر به تجربه موفقي تبديل شود شاهد استفاده از اين روش در ديگر بخش‌هاي بلاك‌چيني خواهيم بود. در غير اين صورت شاهد شكل‌گيري روندي كه ماينينگ تجربه كرد، در ديگر حوزه‌ها خواهيم بود. ماينينگ توانست سهم قابل توجهي از پردازش شبكه را در اختيار بگيرد و مشكلاتي كه در مورد فشار بر شبكه اعلام مي‌شد، درست نبود. چراكه اگر مشكل ماينيگ فشار بر شبكه برق بود، اين صنعت مي‌توانست با راه‌اندازي نيروگاه‌هاي برق، در ساعات پيك به شبكه برق تزريق كند. اما رويكرد قانون‌گذاري باعث شد مهاجرت ماينرها شكل بگيرد كه با استفاده از خودتنظيم‌گري اميدوار هستيم جلوي شكل‌گيري روند‌هاي مشابه را بگيريم. همچنين رييس كارگروه تبادل انجمن بلاك‌چين گفت: ماينينگ شامل مواردي مانند برق و سخت‌افزار مي‌شود. در حالي كه در بخش تبادل همه‌چيز با يك كليك انجام مي‌شود. آفتاب ايران در زمينه نيروي كار حرفه‌اي و متخصص روبه غروب است و در اين شرايط كوتوله‌ها قد بلند خواهند شد. اين موضوع در تبادل بسيار ترسناك است. چراكه در صورت محدود شدن اين حوزه و شكل‌گيري انحصار، دارايي‌هاي اين حوزه به راحتي برچسب‌گذاري شده يا فريز خواهند شد. امروزه برخي كاربران وجود دارند كه رمزارزي را به صرافي‌ها واريز و همان ميزان را برداشت مي‌كنند تا كيف پول‌هاي سرد، گرم و ذخيره صرافي‌ها را پيدا كنند. در صورت لو رفتن اين آدرس‌ها، سازمان‌هايي مانند FDD امريكا پاداش‌هايي در حدود ۵ تا ۱۰ درصد را در نظر گرفته‌اند. پس با كوچك شدن اين حوزه مي‌توان انتظار مشكلاتي در سطح امنيت ملي را داشت. او معتقد است، هرگونه محدودسازي اين حوزه به چند كسب‌وكار مي‌تواند باعث افزايش قابل توجه ريسك شود و رويكرد خودتنظيم‌گري به اين صورت است كه فضا و فرصت براي همه كسب‌وكارها به صورت يكساني در نظر گرفته شده است.
