در سال‌هاي گذشته يكي از مهم‌ترين مشكلات واردكنندگان تجهيزات فناوري، روند دست‌وپاگيري بوده كه مانع فعاليت بازرگانان بوده است. اگر تا چند سال گذشته هر بازرگان براي وردات موبايل به دو يا نهايتا سه سامانه نياز داشت، الان حداقل ۸ سامانه وجود دارد كه بازرگانان بايد قبل، حين و بعد از واردات، سريال موبايل را ثبت كند.
به گفته فعالان اين حوزه، در هر مرحله از كار بازرگان با يك سامانه و پيچيدگي‌هاي آن مواجه است. همچنين گفته مي‌شود سامانه‌ها در بسياري از روزها قطع هستند و همين موضوع روند واردات را كند مي‌كند؛ اين درحالي است كه ايجاد سامانه براي واردات، با هدف تسهيل كار بازرگانان ايجاد شده بود، اما به‌نظر مي‌رسد اين هدف نه‌تنها محقق نشده است، بلكه نتيجه عكس داده است و سرعت كار را در واردات كالاي سخت‌افزاري و موبايل كه رشد فناوري بالايي دارند، كاهش داده است. به گفته يكي از واردكنندگان موبايل، درحال حاضر ۹ سامانه براي واردات موبايل وجود دارد. سامانه جامع تجارت، سامانه گمرك، سامانه تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي، سامانه جامع انبارها، سامانه تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي، سامانه ايران‌كد، سامانه گارانتي (irangs)، سامانه همتا و سامانه يكپارچه كارت بازرگاني از سامانه‌هايي هستند كه هر بازرگان براي واردات با آن مواجه است. هر چند طي چند سال گذشته با توسعه سامانه جامع تجارت بخشي از سامانه‌ها در سامانه جامع تجارت تجميع شده‌اند اما هنوز بازرگان براي انجام فرايندهاي واردات كالا بايد به چندين سامانه مراجعه كند. بخشي از اين سامانه‌ها براي خود كالاست و بخشي تخصيص و تامين ارز و همچنين بررسي استاندارد كالا هم وظيفه سامانه‌اي ديگري است كه به‌نظر مي‌آيد اين سامانه‌ها حتي اگر هدفشان در يك راستا باشد اما به‌صورت جداگانه فعاليت مي‌كنند و فعاليت بازرگان را در اين بخش افزايش مي‌دهند و طبيعتا در اين شرايط شركت به نيروهاي بيشتري براي بارگذاري اطلاعات در سامانه‌ها نياز دارد. اين سامانه‌ها فقط براي واردات موبايل نيست و شركت‌هاي IT و شبكه هم با موانعي در ثبت سفارش و گمرك روبرو هستند. گفته مي‌شود شركت‌هاي واردكننده تجهيزات شبكه نيازمند دريافت مجوز از چهار سازمان از جمله وزارت صمت هستند. بخشي از سامانه‌ها و سازمان‌ها كنترل مي‌كنند كه آيا كالاي موردنظر توليد داخلي دارد يا ندارد. بخش ديگر استان تهران است كه سقف واردات را چك مي‌كند كه در تعرفه‌اي كه براي ثبت سفارش اقدام شده است، شركت سابقه واردات اين تعرفه كالا را دارد يا نه. همچنين سازمان تنظيم و مقررات يكي ديگر از اين سازمان‌هاست كه براي كالاها مجوز ورود و مجوز ترخيص صادر مي‌كند.
فرآيند واردات كالاي IT در ايران
امير آهنگري، درباره فرايند واردات كالاي IT در ايران گفت كه روند واردات از سامانه جامع تجارت شروع مي‌شود و بعد نوبت سامانه گمرك مي‌شود. بعد از اينكه كالا ترخيص شد، در سامانه موديان هم ثبت مي‌كنيم. از طرفي سامانه جامع انبارها هم براي ثبت سفارش وجود دارد. آهنگري با اشاره به تعدد سامانه‌ها و چالش‌هاي آن گفت: به‌دليل تعدد سامانه‌ها كاري كه در شركت ما توسط دو نيرو انجام مي‌شد الان حداقل پنج نيرو مي‌خواهيم كه اطلاعات را در سامانه‌هاي مختلف بارگذاري كنند. از طرفي امسال گفتند كه كنار سامانه تجارت و سامانه جامع انبارها بايد فاكتورهاي فروش در سامانه موديان در هفت روز ثبت شود. اين درحالي است كه هرروز سامانه‌ها به دفعات و به دلايل مختلف قطع مي‌شوند. به گفته آهنگري، قبل از ثبت در سامانه جامعه تجارت پيش‌نيازهايي وجود دارد. يك سامانه‌اي وجود دارد كه مربوط به كارت بازرگاني است؛ يعني بازرگان بايد در سامانه جامع تجارت درخواست را اعلام كند و بعد از تاييد به سمت اتاق بازرگاني برود كه البته خود اتاق بازرگاني هم چارت بسيار پيچيده‌اي دارد. كساني كه كارت بازرگاني ندارند و تجارت داخلي مي‌كنند هم بايد در سامانه جامع تجارت ثبت‌نام كنند و حضور داشته باشند. بازرگان بعد از دريافت تاييديه اوليه و ثبت در سامانه‌هاي مختلف، وارد صف تخصيص ارز مي‌شود.
گرفتاري براي ثبت سفارش و خريد ارز
بعد از اين مراحل بازرگان در صف تخصيص ارز قرار مي‌گيرد. قبل‌تر بانك مركزي ۳۰ روزه تخصيص ارز مي‌داد اما بعدتر تا ۹۰ روز افزايش پيدا كرد و الان اين عدد كمي كاهش داشته است و حدود ۸۰ روز است. آهنگري تاكيد كرد كه طولاني بودن صف تخصيص ارز در كالاهاي IT به اين موضوع آسيب مي‌زند زيرا اين حوزه بايد به‌روز باشد. مرحله بعد خريد ارز است. در اين مرحله بازرگان بايد درگير باشد كه از كدام صرافي و بانك مي‌تواند ارز را تامين كند. بعد از دريافت ارز و بارگيري كالا، بازرگان وارد سامانه‌هاي گمركي مي‌شود. در اين مرحله بايد در سامانه جامع گمركي و سامانه استاندارد سريال كالا وارد شود. آهنگري توضيح داد كه در بخش استاندارد كالا حدود ۲۰ روز زمان مي‌برد تا آزمايشات روي كالا انجام شود. بعد از گذشت مراحل استاندارد، كالا وارد ترخصيص ارزياب گمرك و موارد ديگر قرار مي‌گيرد. بعد از ترخيص كالا، كالا بايد در سامانه جامع تجارت و سامانه جامع انبارها ثبت شود و در سامانه‌هاي فروش داخلي توزيع شود. به گفته مديرعامل شركت امتداد پارسه، يك تاجر از شروع تا خروج كالا يك فرايند فرسوده‌كننده و زمان ۳ تا ۴ ماهه را طي مي‌كند. هركدام از سامانه‌ها زمان و نيروي خاص خود را مي‌خواهد. آهنگري معتقد بود كه حاكميت بايد روند واردات كالاي سخت‌افزار به كشور را تسهيل كند نه اينكه با بعضي قوانين به عقب براند زيرا كنار اين تعدد سامانه‌ها قوانيني كه يك شبه از سمت نهاد تنظيم‌گر ايجاد مي‌شود، آزاردهنده‌تر است. آهنگري درباره تفاوت كاركرد سامانه‌ها توضيح داد: كاركرد بعضي از اين سامانه‌ها متفاوت است؛ مثلا كاركرد سامانه‌اي كه براي تجارت داخلي يا خارجي استفاده مي‌شود فرق دارد. مشكل اينجاست كه امور نهادها و سامانه‌ها موازي هستند اما كاري كه از ما مي‌خواهند زمان‌بر و فرسوده‌كننده است. مثلا سامانه جامع تجارت و سامانه موديان با يك كد، كالا را ثبت مي‌كند اما بايد چندبار و در چند سامانه تعريف شود. در وهله اول هدف از ايجاد چنين سامانه‌هايي اين بود كه كار را تسهيل كند و وقتي يك كد وارد سامانه جامع تجارت مي‌شود، تا انتها از همان سريال كالا استفاده شود نه اينكه براي بازرگان مراحل زمان‌گير شود.
به گفته آهنگري يكي از دلايلي كه واردكنندگان به‌سمت توليد داخلي مي‌آيند همين محدوديت‌ها در واردات و دريافت تسهيلات از دولت است. توليد بايد ضوابط خود را داشته باشد و طبق بازار، مقرون به‌صرفه باشد و به ضرر مصرف‌كننده نهايي نباشد.
