مناقشه نفتي در منطقه و ژئوپلتيك جديد
در زير پوست مناقشات اخير در منطقه، نوع خاصي از رويارويي اقتصادي نيز در حال شكل‌گيري است كه فضاي تازه‌اي را در دورنماي آينده منطقه ايجاد مي‌كند. تنازعات نفتي ميان روسيه، عربستان و امارات از يك طرف و امريكا از سوي ديگر، دامنه مناقشه اسراييل و حماس را به موضوع اقتصاد و انرژي تسري داده است. قبل از پرداختن به اين بحث اقتصادي اما لازم است اشاره‌اي به آخرين تحولات منطقه‌اي شود.
در زير پوست مناقشات اخير در منطقه، نوع خاصي از رويارويي اقتصادي نيز در حال شكل‌گيري است كه فضاي تازه‌اي را در دورنماي آينده منطقه ايجاد مي‌كند. تنازعات نفتي ميان روسيه، عربستان و امارات از يك طرف و امريكا از سوي ديگر، دامنه مناقشه اسراييل و حماس را به موضوع اقتصاد و انرژي تسري داده است. قبل از پرداختن به اين بحث اقتصادي اما لازم است اشاره‌اي به آخرين تحولات منطقه‌اي شود. شرايط خاصي در منطقه پس از وتوي قطعنامه آتش‌بس توسط امريكا به وجود آمده است. اين شرايط به خصوص پس از راي ممتنع انگليس و راي مثبت فرانسه به قطعنامه شوراي امنيت، امريكا و اسراييل را در انزوايي فراگير قرار داده است. به گونه‌اي كه حتي متحدان غربي امريكا و اسراييل هم حاضر به دفاع از اين كشورها در شوراي امنيت سازمان ملل نمي‌شوند. اسراييلي‌ها و امريكايي‌ها هرگز تصور نمي‌كردند، تا اين اندازه در فضاي بين‌المللي مورد غضب عمومي قرار بگيرند. اين يك اقدام ناهنجار و خلاف اخلاق عمومي بود كه امريكايي دست به وتوي قطعنامه‌اي تا اين اندازه مهم زدند. دليل اين راي وتو اما به انتخابات امريكا بازمي‌گردد. از آنجا كه بايدن بخش قابل توجهي از راي خود را از اقليت‌هاي مذهبي مانند كاتوليك‌ها، يهودي‌ها و... مي‌گيرد، ناچار است يك چنين اقدامي را انجام بدهد.
البته معتقدم اين وتو برخلاف عقيده باطني بايدن بود، چرا كه بايدن بارها با مقامات اسراييلي درخصوص عدم رعايت قوانين جنگ و ملاحظات لازم براي حمايت غيرنظامي‌ها (حداقل در ظاهر) تذكر داده است. به هر حال آنچه در جلسه شوراي امنيت سازمان ملل رخ داد، اقدامي غيرانساني و غيراخلاقي بود كه توسط امريكا شكل گرفت و اين كشور را در فضاي داخلي امريكا، منطقه و جهان در انزوا قرار داد. از سوي ديگر واكنش مثبت اتحاديه اروپا به خصوص راي مثبت فرانسه به اين پيش‌نويس جالب توجه بود. فراموش نكنيد فرانسه بيش از 6 ميليون مسلمان در كشورش دارد و ديگر به راحتي نمي‌تواند از اسراييل دفاع تمام قد كند. راي ممتنع انگليس هم بسيار معنا‌دار است. با اين تحولات مي‌توان گفت كه اين مناقشه ادامه خواهد داشت اما پرسش اصلي اين است كه اين تنازعات تا كجا و تا چه زماني ادامه مي‌يابد؟ بدون شك مي‌توان گفت پس از اين نبرد، احتمالا تغييرات ژئوپولتيك و جابه‌جايي قدرت در منطقه شكل مي‌گيرد. مقامات ايران هم در اين ميان تلاش كردند از طريق ديپلماسي، اهداف مورد نظر را دنبال كنند. سفر پوتين به كشورهاي منطقه بسيار حايز اهميت است. پوتين در تداوم ديپلماسي نفتي روسيه راهي كشورهاي منطقه شد. در حال حاضر وضعيت بازار نفت دچار آشفتگي عميق شده است. عربستان پيشنهاد داده است كه توليد خود را یک ميليون بشكه كاهش بدهد. از سوي ديگر روسيه پيشنهاد كاهش 500 هزار بشكه‌اي نفتش را داده تا قيمت نفت را از كاهش سريع دور نگه دارد و قيمت نفت در حد متعارف بماند. اما امريكايي‌ها به اندازه‌اي بازار نفت را اشباع كردند كه قيمت نفت رو به سمت كاهش مي‌رود. اين جدال نفتي كه بين امريكا از يك طرف و روسيه و عربستان و امارات از سوي ديگر است، موضوع نفت را بسيار مهم ساخته است. دنياي عرب در اين ميان نسبت به مساله فلسطين بي‌عمل شده است. كشورهاي عربي تلاش مي‌كنند كانون‌هاي درگيري در منطقه را پايان بدهند. بن‌سلمان برنامه‌هاي بلندپروازانه‌اي تدارك ديده و اين برنامه‌ها در فضاي متشنج منطقه‌اي فرصت اجرا نخواهد داشت. مي‌توان پيش‌بيني كرد كه برنامه‌هاي عربستان با ناكامي مواجه شود. موضوعي كه مشكلات منطقه را بسيار پيچيده مي‌سازد. بسياري از كشورهاي عربي و مسلمان نسبت به موضوع غزه، راهبردهاي متفاوتي را اتخاذ كرده‌اند. در نقطه مقابل نتانياهو هم براي دور ماندن از دادگاهي شدن و محاكمه نياز دارد مناقشه را تداوم ببخشد. ضعف‌هاي نتانياهو در داخل باعث شده تا چاره‌اي جز تداوم نبرد نداشته باشد. اگر نتايناهو دست از جنگ بكشد، كابينه‌اش سقوط مي‌كند و بايد انتظار دادگاهي شدن داشته باشد. روابط امريكا و اسراييل در سردترين شرايط قرار دارد. البته بايدن براي حفظ لابي‌هاي يهودي ناچار به حمايت از اسراييل است. اما اين حمايت با پايان يافتن انتخابات جاي خود را به نقد دولت نتانياهو و تلاش براي تغيير آن مي‌دهد.
