صنعت ماينيگ در ايران از زمان شكل‌گيري با استقبال زيادي از طرف فعالان اين حوزه مواجه شده است. اما جداي از مشكلاتي مانند عمل نشدن به مصوبات اين صنعت از طرف برخي نهادهاي دولتي كه امروزه به نظر مي‌رسد منجر به واگذاري قدرت تصميم‌گيري در شبكه بيت‌كوين شده، سهم ماينينگ ايران در كل شبكه بيت‌كوين قابل توجه است.
با افزايش فشارهاي نظارتي جهاني در حوزه رمزارزها و اقدامات استخرهاي استخراج در جهت سانسور تراكنش‌ها، زنگ خطري براي فعالان اين حوزه به صدا درآمده است. فعالان معتقدند ايران سهمي ۱۰ درصدي از شبكه دارد و بي‌توجهي به اين حوزه باعث واگذاري بازي و اجازه تصميم‌گيري به ديگر كشورها مي‌شود. به گزارش پيوست، در سال‌هاي گذشته و تقريبا از سال ۲۰۱۶ روند متصل شدن ماينرهاي ايراني به شبكه بيت‌كوين، پرشتاب‌تر شد. روندي كه نيازمند اتصال كاربران ايراني به استخرهاي استخراج بود و با گسترش استفاده از رمزارزها و تشديد فشارهاي دولتي، پاي فرآيندهاي احراز هويت به اين پلتفرم‌ها نيز باز شد. موضوعي كه باتوجه به شرايط تحريمي ايران مي‌تواند علاوه‌بر افزايش ريسك فعاليت در اين پلتفرم‌ها، داده‌هاي حساسي را در اختيار آنها قرار دهد و به واسطه آن ديگر تعاملات مالي هم بهتر از گذشته در رادارهاي نظارتي قرار گيرد.در اين سال‌ها ماينرهاي ايراني فراز و نشيب‌هاي زيادي را تجربه كردند. افزايش تعرفه برق، خاموشي‌هاي دستوري يا محقق نشدن مصوبه هيات وزيران در مورد توسعه پلتفرمي براي تبادل دارايي‌هاي استخراج شده، تنها بخشي از اين مشكلات است. همچنين يكي از مهم‌ترين فاكتورهاي تاثيرگذار در بهره‌وري و درآمد ماينرها كه اينترنت است هم در سال گذشته با اختلال شديد مواجه شد و به اين ترتيب ماينينگ ايران شرايط نابساماني را تجربه كرد. مسيح علوي عضو انجمن بلاك‌چين معتقد است: به واسطه قطعي و اختلال گسترده اينترنت در ۱۴۰۱، مشخص شد بيشتر از ۱۰ درصد پردازش شبكه بيت‌كوين از طرف ماينرهاي ايراني تامين شده است. البته در نتيجه افزايش فيلترينگ در سال ۱۴۰۱، ماينرها براي اتصال به شبكه با مشكلاتي مواجه شدند. البته در اينجا منظور ماينرهاي قانوني هستند كه سعي مي‌كنند براساس قوانين و مصوبات عمل كنند. چراكه ماينرهاي غيرقانوني با استفاده از vpn به استخرهاي خارجي متصل مي‌شوند. او ريسك فعاليت در پلتفرم‌هاي خارجي را اينگونه توضيح مي‌دهد: در اين سال‌ها و با افزايش تعداد و قدرت پردازشي در استخرهاي استخراج، شاهد پياده‌سازي فرآيندهاي احرازهويت كاربران، توسط اين پلتفرم‌ها بوديم. به اين ترتيب ماينرهاي ايراني امكان استفاده از اين پلتفرم‌ها را از دست دادند و برخي از استخراج‌كنندگان هم به سمت استفاده از هويت‌هاي خارجي براي ادامه فعاليت خود رفتند. موضوعي كه باعث افزايش ريسك مي‌شود. به اين صورت كه با شناسايي هويت كاربر، يا پلفترم همكاري خود را قطع مي‌كند يا ممكن است دارايي افراد را ضبط كند.
استخر استخراج داخلي
يكي از مواري كه فعالان صنعت ماينينگ به دنبال راه‌اندازي آن براي استفاده از اين ظرفيت بالاي ماينينگ بودند، توسعه استخرهاي استخراج داخلي بود. موضوعي كه مي‌توانست به افزايش تاثيرگذاري كشور در شبكه بيت‌كوين منجر شود و البته همانطور كه امروزه فشارهاي نظارتي متوجه استخرهاي استخراج شده است، معلوم نيست فشارهاي نظارتي داخلي چه تاثيري روي خروجي اين استخرها مي‌گذارد. اما اين استخرها در ايران شكل نگرفتند. علوي با اشاره به موانعي بر سر راه صنعت ماينينگ بعد از قانوني شدن مانند رفع تعهد ارزش و وارد شدن دست اول دارايي‌هاي استخراج شده به پيوست گفت: امروزه نهادهاي مالياتي براي دريافت ماليات به مزارع استخراج مراجعه مي‌كنند. با اين حال هيچ سازوكار مشخصي براي تخمين درآمد ندارند. در اين حالت حتي اگر مصرف برق را در كنار دستگاه‌هاي فعال در نظر بگيرند باز هم تخمين درستي از ميزان ارز توليدي به دست نمي‌آيد. او در ادامه گفت: يكي از روش‌هايي كه مي‌تواند به تسهيل اين روند كمك كند، استخر استخراج داخلي است. پلتفرمي كه از طرف نهادهاي نظارتي مورد قبول باشد. موضوعي كه در كشورهاي ديگر هم مرسوم است و حتي دريافت ماليات از طريق همين پلتفرم‌ها و به صورت اتوماتيك ممكن شده است. البته اين موضوع در سال‌هاي گذشته مغفول مانده بود و پلتفرمي كه به صورت كامل توسط توسعه‌دهنده‌هاي داخلي توليد شده باشد را نداشتيم. با اين حال اخيرا اقداماتي براي توسعه اين پلتفرم‌ها انجام شده است.
مشكلات استفاده از استخرهاي استخراج خارجي
استفاده از پلتفرم‌هاي خارجي باتوجه به وجود فرآيندهاي احراز هويت و رديابي آدرس‌ها و تراكنش‌ها در اين استخرها مي‌تواند مشكلات زيادي را به وجود بياورد. علوي مدير ارشد ويراماينر در اين مورد گفت: برخي عقيده دارند مانند استفاده از ديگر خدمات خارجي مانند ايميل مشكلي به وجود نمي‌آيد. اما توجه به اين موضوع ضرروي است كه در مسائل مالي تفاوت‌هايي وجود دارد و داده‌هاي فعالان داخلي در اين پلتفرم‌ها مي‌تواند مشكلات خطرناكي را در تعاملات مالي آنها به وجود بياورد. براي مثال شركت سايفرتريس در گزارشي كه ۲۰۲۱ منتشر كرد كه نشان مي‌داد ۷۲ هزار آي‌پي ايراني شناسايي شده است كه با انجام ديتاماينينگ روي اين ۷۲ هزار آي‌پي در نهايت ۴ ميليون آدرس ايراني شناسايي شده است. او در ادامه گفت: آدرس‌هايي كه در ليست SDN اوفك هم از آنها استفاده شده است و باتوجه به اين موضوع كه در حال حاضر ۱۱ استخر استخراج در سطح جهاني داريم، اين استخرها مي‌توانند به راحتي تراكنش‌ها و آدرس‌ها را تطبيق داده و شناسايي كنند. در چند ماه گذشته هم گزارشي منتشر شد كه نشان مي‌داد در ايران ۱۲ ميليون كاربر داراي ارزهاي ديجيتال، وجود دارد. به اين ترتيب داده‌هاي كاربران ايراني مي‌تواند استفاده‌هاي متعددي مانند موارد تحريمي را شامل شود.
صرافي‌ها اقدامات امنيتي را رعايت نمي‌كنند
به گفته علوي، از بين استخرهاي مطرح جهاني، ViaBTC تعداد ماينرهاي ايراني قابل توجهي دارد. وجود نام اين استخر در گزارش سانسور تراكنش‌هاي بيت‌كوين، مي‌تواند خطراتي را به دنبال داشته باشد. او معتقد است: در اولين مواجهه هر ماينر با اين پلتفرم‌ها، آي‌پي شناسايي مي‌شود. حتي در صورتي كه آي‌پي اصلي شناسايي نشود، آدرس ولت استفاده شده ثبت مي‌شود. به اين ترتيب انجام تراكنش با صرافي‌هاي داخلي كاملا قابل مشاهده است. هرچند كه آدرس‌هاي صرافي‌هاي داخلي هم براي شركت‌هاي آناليز بلاك‌چين مانند سايفرتريس يا كريستال موجود است. چراكه پلتفرم‌هاي تبادل داخلي به هيچ‌وجه موارد امنيتي را رعايت نمي‌كنند. او در ادامه گفت: به همين دليل است كه مي‌بينيم هر چند وقت يك‌بار، اطلاعات كاربران ايراني كف اينترنت مشاهده مي‌شود. دليل اين موضوع هم عمل نكردن به اقدامات امنيتي از طرف صرافي‌هاي داخلي است. به همين ترتيب تراكنش‌ها رديابي و آدرس‌ها فلگ مي‌شوند. پس آگاهي رساني كه فعالان و علاقه‌مندان اين حوزه مي‌تواند به كاهش اين مشكلات منجر شود.
تمركززدايي از استخراج بيت‌كوين
شكل‌گيري استخرهاي استخراج غيرمتمركز به سال ۲۰۱۱ و پروژه Eligius برمي‌گردد. پروژه‌اي كه ايده آن توسط لوك‌دشجر، توسعه‌دهنده Bitcoin Core، داده شده است. با اين حال صنعت استخراج در سال‌هاي بعد گرايش به تمركز پيدا كرد و در نهايت چند استخر بزرگ توانستند حجم قابل توجهي از پردازش شبكه را در اختيار بگيرند. موضوعي كه به تهديد ويژگي‌هاي بالقوه بيت‌كوين مانند امنيت و مقاومت در برابر سانسور منجر شد. با اين حال اين پروژه با سرمايه‌گذاري جك درسي، مديرعامل Block و با نام Ocean Pool دوباره بازگشته است. گفتني است كه جك درسي حتي در زماني كه مديرعاملي توييتر را برعهده داشت، انتقاداتي كه وضعيت متمركز ماينينگ مطرح كرده و به دنبال بهبود اين فضا در جهت عدم تمركز بود. علوي در اين مورد مي‌گويد: البته پلتفرم‌هاي غيرمتمركز ديگري هم در اين بين وجود دارد كه سعي دارند به صورت ناشناس و بدون نياز به احراز هويت يا ثبت‌نام به كاربران خدمت بدهند. اما پروتكل‌هايي مانند Stratum V2 داريم كه برخي از مشكلات را برطرف و به بهبود وضعيت شبكه كمك مي‌كند. در اين پروتكل انتخاب سليقه‌اي تراكنش‌ها وجود ندارد و با استفاده از اين پروتكل ماينرها از طريق يك سرور پروكسي به استخر متصل مي‌شوند و بسياري از مشكلات برطرف مي‌شود. او در ادامه گفت: بايد در نظر داشت ماينرهاي ايراني قدرت بسيار زيادي از پردازش شبكه بيت‌كوين را در اختيار دارند. به همين دليل فعالان اين حوزه نبايد كمك كنند به متمركز شدن اين قدرت در برخي استخرهاي خاص كه در نهايت اين استخرها براي ما تصميم‌گيري كنند. استخرهاي غيرمتمركز در اين راه مي‌توانند كمك قابل توجهي بكنند و ما هم از اين موضوع حمايت مي‌كنيم. همچنين علوي معتقد است: واقعيت اين است كه كاربران داخلي اگر خدمت مناسبي را دريافت كنند، نيازي به استفاده از پلتفرم‌هاي خارجي نخواهند داشت. براي مثال اگر امكان فعاليت در بايننس براي كاربران فراهم شود، بسياري از كاربران ترجيح مي‌دهند به جاي صرافي‌هاي داخلي از بايننس استفاده كنند و دليل اين موضوع هم خدمات مناسب است كه البته ماينينگ هم از اين قاعده مجزا نيست.
