همواره با فرا رسیدن تابستان بحث اوقات فراغت دانش‌آموزان به یکی از چالش‌های مهم برای والدین و البته مسوولان تبدیل می‌شود. با گذشت زمان سپری کردن اوقات فراغت هم از الگوها و رفتارهای تازه‌ای پیروی می‌کند، مثلا دیگر صدای کودکان در ظهر تابستان و وقتی دارند فوتبال بازی می‌کنند، سکوت کوچه‌ها را به هم نمی‌زند. دیگر بچه‌ها بیشتر وقت خود را در کوچه و خیابان سپری نمی‌کنند.
دوچرخه‌سواری، بازی الک دولک، وسطی و.... خیلی وقت است از اوقات فراغت بچه‌های امروزی رخت بر بسته و خیلی از آنها اصلا با این بازی‌ها آشنایی ندارند.
حالا همه‌چیز فردی شده است. اتاق شخصی، کامپیوتر شخصی، بازی‌های شخصی و.... این روزها بسیاری از کودکان و نوجوانان وقت خود را پای تبلت و تلفن همراه و کامپیوتر می‌گذرانند و از حضور در جمع خودداری می‌کنند. دیگر گروه و دسته دوستان برای سپری کردن اوقات فراغت معنای سابق را ندارد، حالا هم هر چه هست از همان پشت کامپیوتر انجام می‌شود، گروهی بازی می‌کنند، اما کسی دیگری را نمی‌بیند، صدای هم را می‌شنوند اما به واسطه تکنولوژی دیدارهای رو در رو و دوستانه دیگر جایی در اوقات فراغت بچه‌ها ندارد.
هر چه هست همان ارتباطی است که از طریق فضای مجازی با هم برقرار می‌کنند، پاتوق‌ها هم دیگر مجازی شده‌اند، از اتاق‌های گفت‌وگو گرفته تا قرارهای بحث و تبادل نظری که در صفحات توییتر و ... برگزار می‌شود. حالا دیگر همه به ندیدن هم عادت کرده‌اند، ارتباط چشمی و رو در رو معنای خود را از دست داده و هر کسی برای سپری کردن وقت‌های فراغت خود به خلوتش پناه می‌برد و سعی می‌کند دور از چشم دیگران به زندگی فردی خود ادامه دهد. زندگی که در بسیاری از موارد جای خالی شادی، هیجان و عشق را می‌توان در آن احساس کرد.
جوانان انتخابگر هستند
رییس مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی دانش‌آموزی شهر تهران گفت: اوقات فراغت، دوره تربیت غیررسمی برای نوجوانان است و باید با همفکری همه نهادها و سازمان‌های فعال در حوزه جوانان از این فرصت استفاده بهینه شود. زهرا مستدام افزود: پدیده اوقات فراغت یکی از دغدغه‌های جدی عصر حاضر است. نوجوان و جوان امروز انتخابگر هستند و اوقات فراغت را فرصتی برای «پرداختن به زندگی شخصی» می‌دانند. از روابط عمیق عاطفی - خانوادگی و حضور در اجتماعات گسترده خانوادگی (نسبت به گذشته) دوری می‌کنند و به سمت فردگرایی و دگرگونی فرهنگی گرایش یافته‌اند. او توضیح داد: توسعه و گسترش فضای مجازی و امکانات رسانه‌ای هم ارتباط مستقیم نوجوان با خانواده را کاهش داده و با افزایش گرایش به این تجهیزات، زندگی را دچار انفعال کرده است.
رویکرد مقابله‌ای انفعالی و آسیب‌های پرخطر
مستدام با اشاره به رویکرد مقابله‌ای انفعالی تصریح کرد: برخی از رویکردهای رفتاری نظیر رویکرد مقابله‌ای انفعالی می‌تواند نوجوانان و جوانان را در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دهد و باعث شود این نسل در رقابت با زندگی سالم و ناسالم نظام فکری آسیب‌زا را انتخاب کند. او افزود: این شکل از انتخاب‌ها برای گذران اوقات فراغت با طیفی از اطلاعات مثبت و منفی همراه می‌شود و نوجوان را به یک شکل‌گیرنده تبدیل می‌کند. نوجوان می‌تواند عاملیت (قابلیت و توانمندی مستقل یک شخص برای کنش بر اساس اراده شخصی) خود را از دست دهد.
رییس مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی دانش‌آموزی شهر تهران ادامه داد: بر اساس تحقیق و پژوهش‌های صاحبنظران حوزه روانشناختی به‌منظور گذران اوقات فراغت مفید باید نقطه مقابل انفعال (یعنی شرایط فراغت فعال) برای نوجوانان و جوانان فراهم شود. مستدام تاکید کرد: «فعال بودن در اوقات فراغت» رشد خلاقیت و پویایی نوجوانان و جوانان را به دنبال خواهد داشت. امروز جامعه نیازمند پرورش یک نسل خویشتن‌پندار مثبت است و باید ساختاری فعال را برای هویت‌یابی و تکوین شخصیت به‌ویژه در کودکان نوجوانان و جوانان فراهم کند.
اوقات فراغت دوره تربیت غیررسمی برای نوجوان است
رییس مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی دانش‌آموزی شهر تهران افزود: اوقات فراغت در حقیقت یک دوره تربیت غیررسمی برای نوجوان است. پنجره‌های باز زندگی نوجوانان در این حوزه باید به‌طور دقیق شناسایی شود؛ برای تک‌تک دریچه‌های باز روانشناختی باید برنامه تدوین شود و رشد شخصی و توسعه مهارت‌های اجتماعی، تحمل ناامیدی، توسعه انعطاف‌پذیری و افزایش بهزیستی روانی تقویت شود.
