سرمایه‌گذاران معمولا به دنبال گزینه‌هایی برای سرمایه‌گذاری هستند که تا الان در جامعه وجود نداشته است. گواهی سپرده نفت‌خام نیز طرح جدیدی است که برای جذب نقدینگی کشور مطرح شده و می‌تواند برای سرمایه‌گذاران به ویژه صندوق‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری که می‌توانند پوشش ریسک داشته باشند، جذاب باشد.گواهی سپرده نفت‌خام که به عنوان بستری برای تنوع‌بخشی به روش‌های فروش نفت کشور مطرح شده است، مزیت‌های بی‌شماری دارد.
یکی از مزیت‌های طرح مورد بحث این است که می‌تواند نقدینگی جامعه را مدیریت کند. از سوی دیگر، از آنجا که در این طرح مابه‌ازای فیزیکی کالا در انبار موجود است، اطمینان‌خاطری به سپرده‌گذاران داده می‌شود. همچنین در قالب این طرح خریداران داخلی نیز به معاملات نفتی کشور ورود می‌کنند و سهمی هم برای آنها دیده می‌شود. بنابراین، بستری برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی به وجود می‌آید و سرمایه‌گذاران می‌توانند از مزیت‌های آن بهره‌مند شوند.
قبلا فقط وزارت نفت به فروش نفت می‌پرداخت و این امر در انحصار قرار داشت، اما الان امکان ورود بخش خصوصی در قالب اشخاص حقوقی، شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری به معاملات نفتی فراهم شده است. مجموعه‌هایی که در سطح کلان به سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌پردازند ممکن است به بازاریاب‌های جدید فروش نفت کشور تبدیل شوند. البته انتظار نمی‌رود که سرمایه‌گذاران خرد بتوانند چنین چیزی را رقم بزنند، اما سرمایه‌گذاران کلان می‌توانند این موضوع را پیش ببرند و تنوع‌بخشی به مبادی فروش نفت کشور را داشته باشیم.
یک کارشناس اقتصادی به کمک گواهی سپرده نفت‌خام در راستای حرفه‌ای‌تر شدن بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: اجازه به اشخاص حقیقی برای وارد شدن به معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی می‌تواند نقطه آغاز خوبی برای تحقق نقش‌آفرینی بخش خصوصی در صادرات نفت باشد.
تابلوی معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی در بورس انرژی ایران چند ماه پیش راه‌اندازی شد. معاملات این گواهی ابتدا با محدودیت‌هایی همراه بود که براساس آن اشخاص حقیقی و حقوقی دارای قرارداد با شرکت‌های سبدگردان (دارندگان کدPRX) ملزم به خرید دست‌کم یک‌هزار برگه بودند و اشخاص حقیقی اجازه خرید این گواهی‌ها را نداشتند.
اکنون پس از گذشت سه ماه از آغاز معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی شاهد تغییراتی در محدودیت‌ها هستیم. براساس درخواست کارگروه سبدگردانی کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران و مصوبه هیات‌مدیره بورس انرژی، از ۲۱ خرداد امسال دارندگان کدPRX می‌توانند با رعایت حداقل خرید ۱۰ برگه در بازار این گواهی‌ها شرکت کنند، همچنین سایر اشخاص حقیقی مجاز شدند که با رعایت حداقل خرید هزار بشکه در این معاملات شرکت کنند.
در این زمینه «هابیل خاوری» کارشناس اقتصادی اجازه به اشخاص حقیقی برای وارد شدن به معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی و همچنین کاهش حداقل خرید دارندگان کدPRX به ۱۰ گواهی را ۲ قدم مهم برای رونق معاملات این گواهی‌ها دانست و گفت: این اتفاق می‌تواند نقطه آغاز خوبی برای تحقق نقش‌آفرینی بخش خصوصی در صادرات نفت باشد.
وی در این خصوص عنوان کرد: تسهیل معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی پتانسیل‌های آن دسته از اشخاص حقیقی و حقوقی را که می‌توانند بازارهای جدیدی برای نفت ایجاد کنند آزاد می‌کند.
خاوری با اشاره به اینکه ریالی بودن تسویه گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی در کنار ارزی‌بودن سفارش‌گیری مزیت‌های تازه‌ای را برای بازار سرمایه به‌همراه آورده است که پیش از آن وجود نداشت، اظهار داشت: این گواهی ارزش دارایی‌های سرمایه‌گذاران را به صورت ارزی حفظ می‌کند و سرمایه‌ها از آسیب‌های ناشی از کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی در امان خواهد بود. همچنین ریالی بودن تسویه این گواهی باعث تسهیل نقدشوندگی آن می‌شود.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی به عنوان ابزار جدید مالی نیز حائزاهمیت است، ادامه داد: بسیاری از افراد علاقه‌مند هستند که در بازارهای نفتی معاملات مستقیم انجام دهند، این افراد تا پیش از این مجبور بودند به خرید سهام شرکت‌های پالایشی بسنده کنند اما اکنون به کمک گواهی‌های سپرده نفت‌خام و میعانات گازی می‌توانند به‌طور مستقیم و فقط با تحلیل قیمت جهانی نفت و حامل‌های انرژی از مسیر بورس انرژی ایران وارد این بازار شوند.
به گفته وی، اگر هدف از ایجاد گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی توسعه ابزارها و بازارهای مبتنی بر نفت در بازار سرمایه و پاسخ به نیاز سرمایه‌گذاری در این حوزه باشد، می‌توان این گواهی را یک نقطه مثبت و قوی در حوزه نفت دانست که در صورت افزایش حجم انتشار آن، شاهد تحولات عظیمی در حوزه نفت خواهیم بود.
این فعال بازار سرمایه همچنین خاطرنشان کرد: نفت کالایی راهبردی در ایران است و اثرات بسیار زیادی روی بازار سرمایه می‌گذارد، در نتیجه گواهی سپرده نفت‌خام قابلیت اثرگذاری‌های مثبت قابل‌توجهی را در راستای حرفه‌ای‌تر شدن بازار سرمایه دارد.
وی در پایان به ایرنا گفت گفت: همخوانی این ابزار مالی با استانداردهای بازار سرمایه نیز از اهمیت زیادی برخوردار است و بر اساس چیزی که در چارچوب قوانین و مقررات مربوط به ابزارهای مالی پذیرفته‌شده در بازار سرمایه مطرح شده است، گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی ابزاری استاندارد در بازار سرمایه است.
حجم خرید نفت و میعانات گازی از بورس انرژی کاهش یافت
همچنین ۲۰ خرداد ماه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران در نامه‌ای به بورس انرژی ایران خواستار کاهش حداقل اندازه معاملاتی گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی شد. نامه‌ای که در نهایت منجر به کاهش حداقل حجم خرید گواهی سپرده نفت‌خام سنگین و میعانات گازی از ۱۰۰۰ گواهی به ۱۰ گواهی (معادل ۱۰ بشکه) شد. متن کامل نامه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران به شرح زیر است:
حسب بررسی کارگروه سبدگردانی کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران و آسیب‌شناسی انجام‌شده در مورد معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات به عنوان یک ابزار جدید بازار سرمایه و تنها ابزار ارزی موجود در بازار موارد ذیل جهت توجه آن شرکت محترم ارسال می‌شود.
۱- تجربه اختصاص یک ابزار به سبدهای سرمایه‌گذاری تجربه‌ای جدید و مناسب جهت بسط فرهنگ سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و هدایت سرمایه‌گذاران حقیقی به سمت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است.
کارگروه سبدگردانی کانون با قدردانی از این ابتکار بر این نکته تاکید دارد که شرکت‌های سبدگردانی از هر تلاشی برای توسعه این ابزار و ابزارهای بعدی در این چارچوب دریغ نکرده و در این مسیر تمام تلاش خود را برای توسعه این ابزار به کار خواهد گرفت.
۲- از دیدگاه کارگروه سبدگردانی کانون با توجه به اینکه تخصیص ابزار گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات به سبد اشخاص حقیقی در حال حاضر با محدودیت قابل ملاحظه‌ای به لحاظ اندازه این قراردادها مواجه است و اندازه معاملاتی هزار بشکه، ارزشی معادل ۶۵ هزار دلار حدود ۲۵ میلیارد ریال بوده و از ارزش متوسط سبدهای اشخاص حقیقی بیشتر است، بنابراین جهت فراگیر شدن این ابزار و حضور آن در پرتفوی سرمایه‌گذاری سبدگردان‌ها پیشنهاد می‌شود اندازه معاملاتی این ابزار از ۱۰۰۰ گواهی به یک گواهی کاهش یابد.
امید است با لحاظ درخواست کارگروه سبدگردانی کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران در کاهش حداقل اندازه معاملاتی گواهی نفت‌خام و میعانات گازی، شاهد بسط و توسعه استفاده از این ابزار در بازار سرمایه باشیم. بورس انرژی ایران نیز در پاسخی به نامه مذکور طی مصوبه‌ای در هیات‌مدیره این شرکت محدودیت اندازه معاملاتی را از یک‌هزار بشکه به ۱۰ بشکه کاهش داد.
