ساخت گوشی ایرانی سال‌هاست جزو برنامه‌های ارشد دولت‌های پیشین بوده است، در عین حال در سال‌های گذشته، وزرای ارتباطات وعده‌هایی برای ساخت گوشی ایرانی داده بودند، از جمله در سال ۱۳۹۹ که محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت روحانی از هدف‌گذاری برای تولید ۴۰۰ هزارگوشی داخلی سخن گفته بود که پس از آن خبری از این میزان تولید نشد و حالا وزیر ارتباطات دولت سیزدهم می‌گوید که می‌خواهد سالانه یک میلیون گوشی داخلی آن هم از نوع اقتصادی و با قیمت کمتر از ۱۰۰ دلار تولید کند، هرچند که تاکنون در این مدت جز مونتاژ قطعات خارجی، اتفاق دیگری در این حوزه رخ نداده است و حالا زارع‌پور هم می‌گوید که سیستم عامل این گوشی‌های اندروید خواهد بود، نه یک سیستم عامل ایرانی که از سوی مرکز ملی فضای مجازی به این وزارتخانه تکلیف شده است و البته از اینکه این گوشی با چه قطعات و دانشی تولید می‌شود یا اینکه همچنان قرار است گوشی‌های مونتاژی به اسم گوشی داخلی تولید شود هم سخنی به میان نرفته است.
طی سال‌های گذشته، بحث تولید گوشی داخلی به شکل‌های مختلف مطرح بود و هرچند وقت یک‌بار دوباره مطرح شده و مورد توجه قرار می‌گیرد؛ از جمله اینکه نیمه دوم سال ۱۳۹۸ موضوع تولید گوشی‌های جدید ایرانی، به یکی از مباحث حوزه فناوری اطلاعات تبدیل شد، آن هم تولید یک گوشی که ایرادهای مدل‌های قبلی را برطرف کرده باشد و بتواند با نسخه‌های خارجی رقابت کند؛ به همین دلیل، طرح حمایت از تولید و توسعه زیست‌بوم موبایل تولید داخل کلید خورد.
تولید ۴۰۰ هزار گوشی از جمله اقداماتی بود که طی سال‌های گذشته درباره آن اخباری اعلام شده بود، به گونه‌ای که آذری‌جهرمی - وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات از آن به عنوان هدف‌گذاری برای سال ۱۳۹۹ نام برده است. طبق گفته وی، شرکتی با نام GLX پیش از این هم در زمینه گوشی فعال بود؛ شرکت مادیران هم برای ایجاد خط تولید و نمونه‌های اولیه گزارش داده است و گروهی هم در مجموعه صاایران شروع به تولید گوشی کردند. هرچند در نهایت از آن زمان تاکنون خبری از تولید این تعداد گوشی که از سوی وزارت ارتباطات وعده داده شده بود، نشده است.
تولید گوشی داخلی، چه الزاماتی دارد؟
براساس گفته‌های برخی کارشناسان، توانایی فنی تولید گوشی در کشور وجود دارد اما رسیدن به هدف تولید گوشی، برمی‌گردد به قوانینی که گذاشته می‌شود؛ باید تمهیداتی مانند معافیت مالیاتی، بیمه‌ای و حقوق و عوارض گمرکی و تامین ارز نیما برای تولیدکننده هم در نظر گرفته شود و با حمایت‌های این‌چنینی، تولید داخلی محقق شود. یا تنها باید در بخش تحقیق و گسترش نسبت به کاربردی‌تر کردن نرم افزارها و اپلیکیشن‌ها اقدام کرد، برای مثال سه کشور هند، ویتنام و اندونزی و چندین کشور امریکای جنوبی مثل برزیل با ایجاد خطوط مونتاژ تلفن همراه، اشتغال‌زایی فراوانی ایجاد کرده‌اند و در کنار تجربه این سال‌ها و با توجه به هزینه پایین نیروی انسانی، اکنون به یکی از بزرگ‌ترین قطب‌های تولید تلفن همراه با برندهای پرمصرف بدل شده‌اند. البته در مقابل برخی معتقدند تولید گوشی همراه در شرایط فعلی در توان تولیدکنندگان داخلی نیست و فعلا توانایی و دانش فنی برای فروش گوشی وجود ندارد و بهتر است ابتدا لوازم جانبی تلفن همراه را تولید کرده و در مراحل بعدی به تولید گوشی برسد.
۵۰۰ میلیون تومان تسهیلات برای تولید گوشی داخلی
در این میان چندی پیش سازمان فناوری اطلاعات اعلام کرد یکی از برنامه‌های خود ساخت یک میلیون گوشی همراه بومی و ایرانی است و برای انجام این کار 500 میلیارد تومان تسهیلات در نظر گرفته شده است. محمد خوانساری، رییس سازمان فناوری اطلاعات در مصاحبه‌ای اعلام کرد یکی از برنامه‌های بزرگ این سازمان تولید گوشی‌های داخلی است.
او اعلام کرد: «حمایت‌هایی برای توسعه محصولات فناوری بومی دریافت شده و امیدوار هستیم با منابع کافی و حضور آنها، سال 1402 را با خوبی پشت سر بگذاریم.» خوانساری تاکید کرد یکی از اهداف سازمان، ساخت یک میلیون عدد گوشی داخلی است. او در این خصوص افزود: «یکی از برنامه‌ها تولید گوشی هوشمند تلفن همراه داخلی خواهد بود که امسال حداقل 500 میلیارد تومان تسهیلات اشتغال‌زایی برای آن در نظر گرفته شده و هدف‌گذاری ما ساخت یک میلیون گوشی هوشمند است.»
تولید گوشی داخلی با سیستم عامل اندروید
اما عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به تازگی در گفت‌وگو با تسنیم بار دیگر به هدف تولید یک میلیون گوشی اقتصادی زیر 100 دلار در ایران اشاره کرد و گفت: «این کاری مشترک بین وزارت ارتباطات و وزارت صمت است و در این باره برنامه‌ای تدوین کردیم؛ امسال چند بازیگر جدید وارد حوزه تولید تلفن همراه خواهند شد. تولید تلفن همراه داخل جلوه دیگری خواهد داشت و بازیگران دیگری وارد این عرصه خواهند شد؛ همچنین فعالانی که از قبل بودند با کمک وزارت صمت مورد حمایت قرار می‌گیرند تا خطوط تولیدشان تقویت شود.
همچنین در منطقه ویژه اقتصادی پیام امکانات لازم از جمله زمین، سوله، وام و تجهیزات را در اختیارشان قرارداده‌ایم تا خطوط تولید را راه‌اندازی کنند.» او در پاسخ به این سوال که آیا این تلفن‌های همراه دارای سیستم عامل اندروید یا سیستم عامل جدید ایرانی هستند، اظهار داشت فعلاً این گوشی‌ها به سیستم عامل اندروید مجهز خواهند بود: «ولی در این باره از سوی شورای عالی فضای مجازی تکلیف داریم که کار را دنبال کنیم.» این درحالی است که وزارت ارتباطات از آذر ماه سال گذشته، فراخوانی را منتشر و از تولیدکنندگان داخلی سیستم عامل موبایل دعوت به عمل آورده است. همچنین در دولت دوازدهم و دوره پیشین وزارت ارتباطات نیز تولید نسخه بومی سیستم عامل تلفن همراه پیگیری می‌شد.
البته استفاده از سیستم عامل مورد تأیید وزارت ارتباطات در سایر تجهیزات به غیر از موبایل به امری الزامی تبدیل شده است. وزیر ارتباطات در این باره به مصوبه سال گذشته هیات وزیران اشاره کرد و گفت: ««طبق مصوبه سال گذشته دولت، وزارت صمت مکلف شده بر روی تجهیزات دارای سیستم عامل غیر از تلفن همراه، مانند لوازم خانگی و غیره سیستم عامل مورد تأیید وزارت ارتباطات را نصب کنند. ما پیگیری می‌کنیم سیستم عامل امن و با تأییدیه بر وسایلِ غیر از تلفن همراه نصب شود؛ درباره سیستم عامل گوشی هم بحث مفصل جداگانه وجود دارد و در این باره برنامه داریم.»
مونتاژ موبایل منطقی است؟
حرکت به سمت صنایع صادرات‌محور و خودکفایی در تولید نیازها در حوزه فناوری، اگرچه آرزوی زیبایی است اما اما وقتی صحبت از تولید موبایل ایرانی یا مونتاژ گوشی می‌شود، یعنی ما درباره محصولی تکنولوژیک صحبت می‌کنیم. بنابراین با توجه به شرایط تکنولوژیک کشور، نمی‌توان با اطمینان درباره صادرات آن صحبت کرد. اگر ۲۰ سال گذشته را مرور کنیم، می‌بینیم که برندهای قوی مانند سونی، سونی اریکسون، آی‌میکس و … از بازار حذف شده‌اند. چراکه جهش در این تکنولوژی سرعتی داشت که آنها را جا گذاشت.
حال موبایل ایرانی می‌تواند قوی‌تر از این شرکت‌ها عمل کند؟ دراین میان اما کارشناسان معتقدند اینکه همه قطعات یک دستگاه را در جای دیگری بخریم و مونتاژ آن را در ایران انجام دهیم، اقدام غیرمنطقی است و از طرف دیگر، حتی اگر مونتاژ قطعات تحت برند ایرانی صورت بگیرد، اینکه با توجه به تحریم‌ها پوشش مناسب نرم‌افزاری خواهیم داشت یا خیر هم محل سوال است، اینکه چگونه می‌خواهیم سیستم عامل اندروید را روی گوشی‌های ساخت ایران نصب کنیم؟ آن هم در شرایطی که در حال حاضر هم در یک سری برند‌ها سرویس نرم‌افزاری درست و کاملی نداریم. در این میان باید توجه کرد که موبایل چهار ماژول اصلی دارد.
این ماژول‌ها عبارتند از مادربرد، ال‌سی‌دی، دوربین و باتری. مادربرد تولیدکنندگان محدودی در دنیا دارد. همه تولیدکنندگان هم از آنها خرید انجام می‌دهند. ال‌سی‌دی و دوربین هم همین وضعیت را دارند. می‌ماند باتری که اگر آن را تولید کنیم، یعنی در بهترین حالت ۲۵ درصد گوشی را خودمان تولید کرده‌ایم، در حالی که حداقل انتظار برای اینکه یک کالا تولیدی محسوب شود، این است که بخش قابل توجهی از این کالا در کشور تولید شود.
