سلول‌های بنیادی خونساز برای درمان افرادی که دچار بدخیمی‌های خونی یا بیماری‌هایی چون تالاسمی و سرطان‌های خونی هستند، استفاده می‌شود تا بیماری که سلول خونی بدنش دچار مشکل شده، سلامت خود را بازیابد. سلول بنیادی، مادر همه سلول‌ها است و توانایی تبدیل به تمام سلول‌های بدن را دارد.
این سلول‌ها توانایی خود نوسازی و تمایز به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارد همچنین در بازسازی و ترمیم بافت‌های مختلف بدن به دنبال آسیب و جراحت موثر بوده و می‌تواند به درون بافت‌های آسیب دیده‌ای که بخش عمده سلول‌های آنها از بین رفته است، پیوند زده شود و جایگزین سلول‌های آسیب دیده شده و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.
سلول‌های بنیادی را بر اساس خصوصیات و ویژگی به سه دسته سلول‌های بنیادی جنینی، سلول‌های بنیادی بالغ و سلول‌های بنیادی خون بندناف تقسیم می‌کنند. حدود ۷۰ درصد از بیماران نیازمند دریافت سلول‌های بنیادی خونساز، فاقد خویشاوند مناسب از نظر آنتی‌ژن‌های سازگاری بافتی هستند و ممکن است نیازمند دریافت این سلول‌ها از مراکز اهداکنندگان غیرخویشاوند در بانک‌های اطلاعاتی اهداکنندگان کشور یا در سطح جهان باشند.
برداشت سلول‌های بنیادی از خون به روش فرزیس
این سلول‌ها قبلا فقط از مغز استخوان بیمار برداشت می‌شد، اما در روش کنونی، سلول‌های بنیادی از مغز استخوان به خون محیطی وارد می‌شود و به وسیله دستگاه فرزیس (در این روش اجزایی از خون که مورد نظر است، برداشت می‌شود و باقی خون به بدن اهداکننده برگردانده می‌شود) سلول‌های بنیادی جدا شده و بقیه خون به بیمار باز می‌گردد و سلول بنیادی تهیه شده در هر نقطه از ایران که لازم است برای بیمار ارسال می‌شود.
اکنون به ندرت از مغز استخوان، سلول بنیادی برداشت می‌شود و اغلب داوطلبان از طریق دریافت خون و جداسازی سلول‌های بنیادی خونساز اقدام به اهدا می‌کنند و ویژگی‌های سلولی و بافتی (HLA) هر فرد ممکن است بعد از سال‌ها فقط یک بار با یک بیمار تطابق یابد، اما این سلول‌ها تنها راه نجات بیماران از مرگ است و برای اهداکننده نیز ضرری ندارد و خیلی زود سلول‌های وی جایگزین می‌شود و بعدها به کمبود دچار نمی‌شود.
بیش از ۸۰ سال است که پیوند سلول‌های بنیادی خون ساز انجام می‌شود
معاون فنی سازمان انتقال خون گفت: بیش از ۸۰ سال است که پیوند سلول‌های بنیادی خون ساز برای درمان بیماران مبتلا به بدخیمی‌های خونی، اختلالات متابولیکی و نقایص انجام می‌شود.
عبادالله سالک مقدم افزود: پیوند سلول‌های بنیادی از‌گیرنده با سازگاری بافتی (HLA) مشابه ارجح است و معمولا اولین انتخاب، خواهر و برادر بیمار است و در صورت نبود اهداکننده خویشاوند، اهداکننده غیرخویشاوند درلیست اهدا قرار می‌گیرد. او ادامه داد: حدود ۷۰ درصد از بیماران نیازمند دریافت سلول‌های بنیادی خونساز، فاقد خویشاوند مناسب از نظر آنتی ژن‌های سازگاری بافتی هستند. سالک مقدم تاکید کرد: به این منظور مرکز پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی غیر خویشاوند سازمان انتقال خون با نام اختصاری «سپاس» از اهداکنندگان غیرخویشاوند که سابقه اهدای خون داشته باشند
پذیره نویسی می‌کند. پیوند سلول‌های بنیادی از‌گیرنده با سازگاری بافتی (HLA) مشابه ارجح است و معمولا اولین انتخاب، خواهر و برادر بیمار است و در صورت نبود اهداکننده خویشاوند، اهداکننده غیرخویشاوند درلیست اهدا قرار می‌گیرد.وی افزود: مراکز کشورهای مختلف به یکدیگر پیوسته و گروه‌ها و مجامع جهانی و بین‌المللی را به منظور تسهیل یافتن اهداکننده مناسب و ارتقای نتایج پیوند از غیر خویشاوند تشکیل داده‌اند و سلول‌های بنیادی را حتی در سطح بین‌المللی برای بیماران کشورهای عضو به اشتراک می‌گذارند.
بانک اطلاعات سلول‌های بنیادی خونساز و خون بند ناف سازمان انتقال خون
معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون گفت: ماموریت ایجاد بانک اطلاعات سلول‌های بنیادی خون ساز و خون بند ناف از سوی معاونت فناوری و تحقیقات ریاست‌جمهوری از سال ۱۳۸۶ به سازمان انتقال خون ایران محول شد و این دو مرکز ملی بدون دریافت کوچک‌ترین وجهی امکان استفاده بیماران از سلول‌های بنیادی خونساز از اهداکنندگان غیر خویشاوند و سلول‌های خون بند ناف اهدایی را به وجود آورده‌اند.
او ادامه داد: مرکز پذیرش اهداکنندگان سلول‌های بنیادی خونساز (مرکز سپاس)، اول اسفند ۱۳۸۷ تاسیس و فعالیت رسمی خود را از خرداد سال ۸۹ در سازمان انتقال ایران آغاز کرد و تاکنون با فراخوان اهدا کننندگانی که آماده اهدای سلول‌های بنیادی خود هستند جان بیماران زیادی را نجات داده است.
پیشرفت‌های شگرف در زمینه اهدای سلول‌های بنیادین
او با بیان اینکه اهدای سلول‌های بنیادی خون ساز راهی برای نجات بیماران است، یادآوری کرد: در مرکز پذیره‌نویسی اهدای سلول‌های بنیادی خونساز سازمان انتقال خون، سلول بنیادی تهیه شده در هر نقطه از ایران که لازم باشد، برای بیمار ارسال می‌شود. سالک مقدم تصریح کرد: از اولین پیوند سلول‌های بنیادی خون ساز تاکنون، در ایران و جهان پیشرفت‌های شگرفی برای نجات جان بیماران انجام شده که مرهون پیشگامان این علم، همکاری‌های گروهی و تبادل سلول‌های بنیادی تحت فعالیت تشکیلات بین‌المللی است که پیرو استانداردهای خاصی هستند.
