بهبود مناسبات ارتباطی ایران با کشورهای منطقه، اتفاق خوشایندی است که البته باید مراقب بود باعث اشتباه محاسباتی برای ایران نشود. برخی افراد و جریانات با توجه به شکل‌گیری زمینه‌های مناسب برای حل مشکلات با کشورهای منطقه، اعلام می‌کنند، برجام هم در مسیر احیا و اجرا قرار دارد و توافق را نزدیک می‌بینند. این گزاره هرچند خوشایند است، اما هنوز ریشه در واقعیت ندارد. افرادی که یک چنین دیدگاه‌هایی را مطرح می‌کنند قیاس مع‌الفارق می‌کنند.
چون موضوع برجام در سطوح بین‌المللی در جریان است، اما مناسبات ارتباطی ایران با کشورهای همسایه‌اش، اگر نگوییم در سطح روابط دوجانبه است، بلکه در حد و اندازه روابط منطقه‌ای است. هر کدام از این بخش‌ها (منطقه‌ای و بین‌المللی) اگرچه با هم ارتباط دارند اما به معنای ارتباط مطلق نیستند. واقع آن است که موفقیت در عرصه منطقه‌ای به معنای موفقیت در عرصه بین‌المللی نیست.
عرصه‌های بین‌المللی، رویکردهای بین‌المللی و همه‌جانبه می‌طلبد و با سطوح منطقه‌ای متفاوت است. البته این تحلیل به این معنا نیست که بهبود روابط با همسایگان هیچ تاثیری در سطوح بین‌المللی ندارد؛ حل مشکلات ایران با همسایگان، دست ایران را در مذاکرات بین‌المللی با طرف‌های غربی باز‌تر می‌گذارد. در واقع ایران با پشتوانه‌های قوی‌تری می‌تواند پای میز گفت‌وگو با 1+4 و امریکا بنشیند. بدون تردید یک چنین فضایی دستاوردهای افزون‌تری را هم می‌تواند به دنبال داشته باشد. اثرگذاری حل مشکلات ایران با همسایگانش در همین حد است که دست ایران را باز‌تر و قدرت چانه‌زنی ایران را بالاتر می‌برد. البته این به این معنا نیست که چنان مشکلات ایران با همسایگانش حل شود، غرب ناچار از توافق با ایران خواهد بود.
برای حل پرونده هسته‌ای با غرب ایران باید در زمین حقوق بین‌الملل به درستی بازی کند و توافق را عینیت بخشد. در شرایط فعلی به نظر می‌رسد، این طرف امریکایی است که مایل به توافق با ایران و تداوم مذاکرات نیست. امریکا منتظر است تا نتیجه تحریم‌های اقتصادی بر اقتصاد ایران را ارزیابی کند و ببیند آیا از دل این تحریم‌ها می‌تواند، منافع بیشتر و امتیازات افزون‌تری کند یا نه؟ معتقدم این رفتار امریکا اشتباه محض است، همانطور که در زمان ترامپ هم یک چنین رفتارهای اشتباهی در پیش گرفته شد و نتیجه‌بخش نبودند. اتفاقا در آن سال‌ها جو بایدن یکی از منتقدان بایدن بود و اعلام می‌کرد که فشار بیشتر ترامپ به ایران نتیجه نخواهد داشت. عجیب اینکه منظری که بایدن نسبت به ترامپ انتقاد داشت با راهبردی که امریکا امروز در پیش گرفته است، متفاوت است.
تنها نقطه روشنی که می‌توان در خصوص چشم‌انداز برجام متصور شد، گزارشی است که قرار است توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارایه شود. اگر آژانس گزارش مثبتی ارایه کرده و اعلام کند، هر 3 ابهام مورد نظرش در خصوص مشکلات پادمانی، نظارت‌های بیشتر و فعالیت‌های هسته‌ای ایران برطرف شده است، حدس می‌زنم که کشورهای اروپایی و امریکا پای میز مذاکرات بازگردند. در غیر این صورت نمی‌توان چشم‌انداز مثبتی از مذاکرات داشت. در حال حاضر ایران به مذاکرات و توافق نیاز دارد تا اقتصاد نوسانی خود را به سمت ساحل ثبات رهنمون سازد. امریکا هم به این توافق نیاز دارد تا سبد خالی سیاست خارجی دولت بایدن، کمی سنگین‌تر شود.
این دو گانه در کنار گزارش مثبت آژانس مهم‌ترین وزنه‌ای است که می‌تواند احتمال توافق در دورنمای مورد نظر را نمایان کند. در غیر این صورت روابط ایران با عربستان یا هر کشور دیگری در منطقه نمی‌تواند تضمینی برای احیای برجام و حل مشکلات ارتباطی میان ایران و غرب باشد. ایران برای حل مشکلات با غرب نیازمند اتخاذ تصمیمات ریشه‌ای و بنیادین است. تصمیماتی که در سطوح عالی اتخاذ شده و معنای خاصی را در فضای بین‌المللی طنین‌انداز می‌کنند.
