روز گذشته، نمایندگان مجلس بخش‌های دیگری از بودجه 1402 را در صحن علنی بررسی کردند و در چارچوب آن، بخش‌های مهمی از پیش‌بینی‌های مالیاتی سال آینده نهایی شد. موضوعی که به نظر می‌رسد حتی در میان نمایندگان نیز نگاه جامعی در رابطه با آن وجود ندارد.
از زمانی که جزییات لایحه بودجه 1402 منتشر شد، یکی از اصلی‌ترین مسائلی که در چارچوب درآمدهای دولت با چالش مواجه شد، پیش‌بینی درآمدهای مالیاتی بود. در واقع با توجه به تداوم تحریم‌ها، پیش‌بینی‌ها از درآمدهای ارزی نفتی نیز وضعیت نامشخصی دارند اما با توجه به اینکه دولت تاکید کرده که درآمدهای نفتی افزایش یافته اما در شرایط تحریم نمی‌توان جزییات آن را ارایه کرد، چندان مورد بحث قرار نگرفته است. در رابطه با مالیات اما شرایط متفاوت است.
با توجه به مشکلات اقتصادی که در سال‌های گذشته برای واحدهای اقتصادی به وجود آمده، بسیاری از فعالان اقتصادی این نگرانی را دارند که در شرایط دشوار فعلی، افزایش جدی پیش‌بینی‌های مالیاتی، می‌تواند به آسیب به تولید و در نهایت اقتصاد کشور منجر شود. در مقابل اما دولت معتقد است که دستیابی به درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی شده دشوار نخواهد بود و با توجه به مالیات‌های جدید و البته تلاش برای کاهش فرار مالیاتی، می‌توان انتظار داشت که این مالیات‌ها، به شکلی قوی‌تر محقق شوند.
نمایندگان مجلس نیز با وجود انتقادهایی که در روزهای گذشته مطرح کرده بودند، تغییرات چندانی را در پیش‌بینی‌های دولت انجام ندادند و حتی دست دولت را در اخذ مالیات‌های مستقیم بازتر کردند. نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی دیروز (یکشنبه)، در جریان بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه ۱۴۰۲ کل کشور، بند ش تبصره ۶ این لایحه را به شرح زیر تصویب کردند:
«ش- به‌منظور تسریع و تسهیل رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی، اختیار سازمان امور مالیاتی در تبصره ماده (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم درخصوص معافیت مودیان از انجام بخشی از تکالیف قانون مذکور از قبیل نگهداری اسناد و مدارک و ارایه اظهارنامه مالیاتی، به حداکثر «صد برابر» میزان معافیت موضوع ماده (۸۴) قانون مالیات‌های مستقیم افزایش می‌یابد.»
در تبصره ماده (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم آمده است:
«سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند برخی از مشاغل یا گروه‌هایی از آنان را که میزان فـروش کـالا و خدمات سالانه آنها حداکثر ده برابر معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون باشد از انجام بخشـی از تکـالیف از قبـل نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و ارایه اظهارنامه مالیاتی معاف کند و مالیات مودیان مذکور را به صورت مقطوع تعیین و وصول نماید. در مواردی که مودی کمتر از یک سال مالی به فعالیت اشـتغال داشـته باشـد مالیـات متعلق نسبت به مدت اشتغال محاسبه و وصول می‌شود.
حکم این تبصره مانع از رسیدگی به اظهارنامه‌های مالیاتی تسلیم شده در موعد مقرر نخواهد بود.» همچنین در ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم آمده است که «میزان معافیت بر درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق از یک یا چند منبع، هر ساله در قانون بودجه سنواتی مشخص می‌شود».
مجلس جزییات دیگری از بودجه مالیاتی کشور را نیز روز گذشته تصویب کرد. «بند الحاقی ۲- در راستای تحقق ماده (۱۸) قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، میزان معافیت مالیاتی اشخاص حقیقی موضوع ماده (۸۴) قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی مصوب (۳۱/۴/۱۳۹۴) علاوه بر اعمال معافیت مذکور به ازای فرزند سوم و بیشتر که از آبان ماه سال ۱۴۰۰ به بعد متولد شده‌اند، به ازای هر فرزند مشمول پانزده درصد (۱۵%) افزایش در تخفیف مالیاتی می‌شوند.»
«خ- انواع خودروی سواری و وانت دو اتاق (کابین) دارای شماره انتظامی شخصی در اختیار مالکین اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی که قیمت روز خودروی آنها بیش از سی میلیارد (۳۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال است نسبت به مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات سالانه خودرو به نرخ یک درصد (۱%) می‌گردند.»
یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی که روز گذشته در جلسه مجلس مطرح شد اما به مالیات خانه‌های لوکس باز می‌گشت. در شرایطی که در سال‌های اخیر صدای زیادی در رابطه با گرفتن مالیات از واحدهای گران قیمت مطرح شده بود، مجلس در اقدامی ناگهانی بخشی از آن را حذف کرد که حتی انتقاد برخی از نمایندگان را نیز در بر داشت.
در جزو یک بند «ذ» تبصره ۶ آمده است که واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای مجاز با احتساب عرصه و اعیان و زمین‌های فاقد اعیانی دارای کاربری مسکونی – اداری و تجاری در محدوده شهرهای بالای یکصد هزار نفر جمعیت که ارزش روز آنها بیش از ۲۰۰ میلیارد ریال می‌باشد مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات به میزان دو در ۱۰۰۰ می‌باشد.
هنگام بررسی این جزء، محمدمهدی مفتح پیشنهاد داد که «واحدهای مسکونی» از این قسمت حدف شود که نمایندگان نیز با این پیشنهاد موافقت کردند. به دنبال حذف عبارت «واحدهای مسکونی» از این بند لایحه بودجه، محمد باقر قالیباف تصریح کرد: با حذف واحدهای مسکونی از این بند عملا ابهاماتی ایجاد شده است چرا که اکنون ویلاهای غیرمجاز مالیات نمی‌دهند و ما در اینجا با اخذ مالیات برای باغ ویلاهای مجاز عملا آنها را جریمه می‌کنیم از سوی دیگر در این مصوبه ذکر شده که در شهرهای بالای یکصد هزار نفر که اکثر باغ ویلاها در شهرهای کوچک هستند. رییس مجلس ادامه داد: بنابراین این بند از بودجه را به کمیسیون ارجاع می‌دهیم تا ابهامات آن رفع شود.
این تصمیم که البته فعلا نیاز به بررسی مجدد کمیسیون دارد، صدای بعضی نمایندگان را نیز در آورد. مالک شریعتی نیاسر با اشاره به مصوبه نمایندگان مجلس شورای اسلامی مبنی بر معافیت مالیاتی خانه‌های لوکس در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۲، بیان کرد: بحث اخذ مالیات از خانه‌های گران قیمت که معروف به خانه‌های لوکس است از ابتدای مجلس یازدهم مطرح شد و از وعده‌های مجلس یازدهم بود که این کار را انجام دهد هم اخذ مالیات از خانه‌های گران قیمت و هم اخذ مالیات از خودروهای گران قیمت از وعده‌های مجلس بود. وی در ادامه اظهار کرد: این وعده نوعی مبارزه با اشرافی‌گری و تجمل گرایی است.
افرادی که این خودروها و خانه‌ها را دارند باید مالیات پرداخته کرده و این مالیات به نفع طبقات فرو دست جامعه استفاده شود. در بودجه ۱۴۰۰ به صورت پلکانی این موضوع مصوب شد که از نظر بنده بهترین متن نیز همان مصوبه بودجه ۱۴۰۰ بود. هم برای اخذ مالیات از خانه‌های لوکس و هم اخذ مالیات از خودروهای لوکس بهترین مصوبه برای بودجه ۱۴۰۰ بود که به صورت پلکانی افزایش پیدا می‌کرد. نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در بودجه ۱۴۰۱ متن خلاصه‌تر شد و صرفا یک پله درنظر گرفته شد و بالاتر از یک ارزش معین باید مالیات پرداخت می‌کردند، اما متاسفانه در بودجه ۱۴۰۲ واحدهای مسکونی از این حکم حذف شد. جالب این است که در لایحه بودجه خود دولت ساز وکار اخذ مالیات از واحدهای مسکونی پیش بینی شده بود و این بند الحاقی مجلس نبود. هر دو مورد یعنی هم خودروهای لوکس و هم خانه‌های لوکس در لایحه دولت بود.
وی در ادامه تاکید کرد: اما در صحن علنی مجلس آقای مفتح عضو کمیسیون برنامه و بودجه پیشنهاد حذف داد و عبارت واحدهای مسکونی حذف شد. طبق روال جلسه نیز رییس جلسه از نماینده دولت و نماینده کمیسیون تلفیق سوال کرد و با کمال تعجب هم دولت و هم کمیسیون تلفیق با این پیشنهاد موافقت کردند. یک بدعتی در تاریخ قانون‌گذاری صورت گرفت و دولت خودش با مصوبه خود مخالفت کرد. عملا بخشی از مصوبه خودش را حذف کرد.
لایحه بودجه در هیات وزیران تصویب شده و نماینده دولت باید حافظ و نگهبان مصوبات دولت باشد اما اینجا نماینده دولت با حذف مصوبه دولت موافقت کرد. وی افزود: متاسفانه این افتخار بزرگ مجلس در دو سال قبل از فهرست افتخارات مجلس در سال سوم حذف شد و ما عملا در سال ۱۴۰۲ چیزی به عنوان مالیات بر واحدهای مسکونی لوکس و گران قیمت نداریم و فقط مالیات بر باغ ویلاهایی می‌ماند که رقم ناچیزی است. چیزی از این حکم باقی نماند.
یک عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها تاکید کرد: متاسفانه صحبت‌هایی در مجلس شورای اسلامی مطرح می‌شود که به نام محرومان و به کام ثروتمندان است. محمدرضا صباغیان در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی‌بندی از تبصره ۶ لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ که به اخذ مالیات از واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای لوکس باز می‌گشت، بیان کرد: ما در صحن مجلس شورای اسلامی دفاع جانانه از محرومان می‌کنیم اما متاسفانه مصوبات ما به نفع افراد ثروتمند است. آقای میرکاظمی پاسخ دهد در شهرستان‌هایی که نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارد چند درصد خانه‌های ۲۰ میلیارد به بالا وجود دارند؟ وی در ادامه اظهار کرد: نمایندگان شهرستان‌های محروم پاسخ دهند در حوزه انتخابیه آنها چه تعداد خانه‌های ۲۰ میلیارد وجود دارد؟ دولت باید در این زمینه آمار دقیقی ارایه کند. متاسفانه صحبت‌هایی که امروز می‌شود به نام محرومان و به کام ثروتمندان است. اکنون کسی نمی‌خواهد از افراد و اقشار ضعیف پول بگیرد و به ثروتمندان بدهد بلکه براساس تبصره پیش‌بینی شده در بودجه به دنبال اخذ مالیات از خانه‌های لوکس و دادن آنها به محرومان هستیم.
جدا از خانه مجلس برای خودروهای لوکس اما مالیات تعیین کرد. «خ- انواع خودروی سواری و وانت دو اتاق (کابین) دارای شماره انتظامی شخصی در اختیار مالکین اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی که قیمت روز خودروی آنها بیش از سی میلیارد (۳۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال است نسبت به مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات سالانه خودرو به نرخ یک درصد (۱%) می‌گردند.» با توجه به ابهامات به وجود آمده در مسیر مصوبات مالیاتی مجلس، باید دید در نهایت کمیسیون چه تصمیمی خواهد گرفت و آیا مجلس مدعی حمایت از کم درآمدها، یک مصوبه عجیب در حمایت از پولدارها تصویب می‌کند یا کار در روزهای آینده تغییر خواهد کرد.
