با نزدیک شدن به روزهای پایانی بررسی بودجه توسط مجلس، تصویر برنامه اقتصاد ایران برای 1402 در حال واضح‌تر شدن است، تصویری که هرچند نشان از آن دارد که نسبت به سال‌های قبل اختلافات میان دو قوه در مسیر نهایی کردن بودجه کمتر شده اما در عین حال خبرهایی از مجلس بیرون می‌آید که مشخص نیست با چه هدف‌گذاری اقتصادی انجام می‌شود.
در شرایطی که بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار، نرخ تورم سالانه کشور از مرز 47 درصد گذشته و بالاترین نرخ تورم در چند دهه اخیر کشور به ثبت رسیده، همچنان بحث درباره افزایش حقوق سال آینده با اما و اگر مواجه است. دولت در بودجه پیش‌بینی کرده که حقوق 20 درصد افزایش پیدا کند و به این ترتیب جبران دولت حتی نیمی از تورم فعلی را نیز شامل نمی‌شود. در چنین شرایطی پیش‌بینی می‌شد که نمایندگان مجلس برای بهبود وضع معیشتی حقوق‌بگیران ثابت دست به کار شوند و حتی صحبت‌هایی نیز درباره پلکانی شدن حقوق مطرح شده بود، موضوعی که حالا به نظر می‌رسد از دستور کار مجلس خارج شده است.
یک عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۲ در مجلس گفت: بر اساس مصوبه کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی افزایش حقوق کارکنان دولت و بازنشستگان در سال آینده پلکانی نیست و به حقوق همه افراد ۲۰ درصد اضافه خواهد شد. غلامعلی کوهساری درباره مهم‌ترین مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۲، بیان کرد: حذف بند ج تبصره ۸ لایحه بودجه ۱۴۰۲ یکی از مصوبات خوب کمیسیون تلفیق بودجه است؛ با این بند از لایحه بودجه، قیمت کود، بذر و نهاده‌های کشاورزی در سال آینده چند برابر می‌شد ولی با بررسی‌هایی که کمیسیون تلفیق انجام داد و مشورتی که با کارشناسان در این حوزه داشت، با این مصوبه کمیسیون تلفیق جلوی این کار گرفته شد. وی در ادامه اظهار کرد: یکی دیگر از مصوبات مهم کمیسیون تلفیق به قیر رایگان باز می‌گردد. تحویل قیر رایگان به دستگاه‌های مربوطه موضوع مهمی است. دقیقا مصوبه سال گذشته کمیسیون با همان قیمت در خصوص قیر در بودجه ۱۴۰۲ تکرار شده است. این عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۲ مجلس شورای اسلامی، تصریح کرد: یکی دیگر از مصوبات خوب کمیسیون تلفیق علاوه بر واردات خودرو این است که به وزارت راه و شهرسازی و سازمان حمل و نقل جاده‌ای اجازه دادیم که ماشین آلات زیر پنج سال ساخت را وارد کند بدون پرداخت عوارض گمرکی. این مصوبه باتوجه به مشکلاتی که در حوزه راهداری داریم در بودجه سال آینده پیش بینی شده است.
وی در ادامه تاکید کرد: در خصوص حقوق کارکنان دولت حداقل حقوق ۷ میلیون و ۹۲۰ هزارتومان در نظر گرفته شد اما دولت افزایش حقوق را به صورت پلکانی پیش بینی کرده بود یعنی افرادی که سابقه کم‌تری دارند افزایش حقوق بیشتری داشتند و افرادی که سابقه بیشتری داشتند افزایش حقوق آنها کمتر بود با این روند افراد با سابقه کمتر مورد توجه قرار می‌گرفتند. این سبب می‌شدد انگیزه از افراد با سابقه گرفته شود به همین دلیل کمیسیون تلفیق افزایش حقوق سال آینده را ۲۰ درصد برای همه در نظر گرفت و دیگر پلکانی نیست. کوهساری گفت: در خصوص بازنشستگان نیز اینگونه است.
اگرچه ما معتقد هستیم که افزایش ۲۰ درصدی حقوق پاسخگوی نیاز کارمندان و بازنشستگان نیست اما افزایش حقوق نیز یک‌سری تبعات اقتصادی دیگر برجای می‌گذارد که مجدد آثار آن به مردم باز می‌گردد. به این ترتیب حقوق‌بگیران ثابت در سال آینده باید منتظر معجزه اقتصادی باشند که یا دولت بتواند تورم را به شکل قابل توجهی کاهش دهد یا راهی برای گذران امور خود پیدا کنند. موضوع دیگری که در کنار هزینه‌های دولت مطرح است اما بحث درآمدهای دولت است و در این میان یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، میزان درآمدهای مالیاتی در سال آینده است. دولت در بودجه پیش‌بینی افزایش قابل توجه درآمدهای مالیاتی را کرده و از همان ابتدا این تردید به وجود آمده که با توجه به شرایط دشوار اقتصادی، شاید فعالان اقتصادی توان پرداخت آن را نداشته باشند، موضوعی که دولت آن را به رسمیت نمی‌شناسد و معتقد است برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته بر مبنای واقعیت بوده است. آمارهایی که از مالیات ستانی در سال جاری منتشر شده نیز نشان می‌دهد که دولت توانسته درآمدهای خود از مالیات را افزایش دهد.
آمارها حاکی از آن است که میزان مالیات «ارث» در شش ماهه نخست سال جاری حدود ۹۰۲ میلیارد و ۴۹۴ میلیون تومان و در ۱۰ ماه نیز ۱۶۵۸ میلیارد تومان است. درآمد دولت از مالیات «اتفاقی» در شش ماهه نخست سال جاری ۲۹ میلیارد و ۸۲۹ میلیون تومان و در ۱۰ ماه نیز ۴۷ میلیارد تومان بوده است. دولت از محل مالیات «نقل و انتقال سرقفلی» در شش ماهه نخست سال جاری ۱۰۸۹ میلیارد و ۱۹ میلیون تومان و در ۱۰ ماه ۱۹۹۳ میلیارد تومان درآمد داشته است. مالیات «نقل و انتقال سهام» در شش ماهه نخست سال جاری ۲۹۷۰ میلیارد و ۴۳۱ میلیون تومان و در ۱۰ ماه نیز ۴۴۶۴ میلیارد تومان برای دولت درآمد داشته است. درآمد دولت از محل مالیات «نقل و انتقالات املاک» در شش ماهه نخست سال جاری ۲۱۹۵ میلیارد و ۱۱۶ میلیون تومان و در ۱۰ ماه نیز ۴۰۱۴ میلیارد تومان بوده است.
دولت از محل مالیات «حق تمبر و اوراق بهادار» در شش ماهه نخست سال جاری ۹۸۳ میلیارد و ۷۶۲ میلیون تومان و در ۱۰ ماه نیز ۱۸۳۴ میلیارد تومان درآمد داشته است. «مالیات بر واحدهای مسکونی گران قیمت (با احتساب عرصه و عیان)» در شش ماهه نخست سال جاری ۱۲ میلیارد و ۷۷۵ میلیون تومان و در ۱۰ ماه نیز ۲۳ میلیارد تومان برای دولت درآمد داشته است. درآمد دولت از محل «مالیات بر انواع خودروهای سواری و وانت دو کابین دارای شماره انتظامی و شخصی گرانقیمت» تا پایان شهریورماه سال جاری ۲۸۱ میلیارد و ۴۸۴ میلیون تومان و تنا پایان دی ماه نیز ۴۲۲ میلیارد تومان بوده است و در نهایت دولت از محل «درآمد حاصل از مالیات بر واحدهای مسکونی خالی از سکنه» در شش ماهه نخست سال جاری ۴۸۵ میلیون تومان و در ۱۰ ماهه نیز بیش از یک میلیارد تومان درآمد داشته است.
آنچه که در این میان عجیب است اما صحبت‌های یکی از نماینگان مجلس و پیشنهادی برای معافیت‌های مالیاتی تازه است. احمد امیرآبادی در هفتمین همایش سراسری دیده‌بان شفافیت و عدالت در مشهد اظهار کرد: اکنون مالیات دانه درشتها ۵.۵ برابر تمام کسبه کشور شامل چهار میلیون کسبه است. عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد، در حالی که مالیات اخذ شده از کل کسبه کشور نزدیک به ۲۰ هزار میلیارد تومان است، مالیات یک مجموعه قابل شمارش از دانه درشتها ۱۱۰ همت بوده است. وی بیان کرد: ۳۰ هزار متصدی مالیاتی در کشور مسوول جمع‌آوری مالیات و خراج در کشور هستند که ۱۵ هزار نفر از این تعداد درگیر اخذ مالیات از کسبه کشورند.
میزان اخذ مالیات از حدود چهار میلیون کسبه در کشور بین ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان در سال بوده است. وی بیان داشت: با تغییر رویکردهای مالیاتی و اخذ مالیات از محل تراکنش‌های بانکی فقط طی ۹ ماه اخیر از مجموعه بسیار اندک و قابل شمارش افراد، ۱۱۰ هزار میلیارد تومان مالیات اخذ شده است. امیرآبادی گفت: در تنظیم بودجه کشور یک بحث این است که اصناف کشور تا ۵۰۰ میلیون تومان درآمد معاف از مالیات شوند، براین اساس سه میلیون کسبه از این گردونه مالیات‌ستانی خارج شده و با این قانون اینها دوستدار نظام و انقلاب می‌شوند.
وی اظهار داشت: در نهایت مالیات این سه میلیون کسبه که حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان است، حذف شده حال آنکه فقط از یک دانه درشت به تنهایی هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان مالیات اخذ شده است. این نماینده مجلس بیان داشت: با تصویب اینچنین قوانینی ۱۵ هزار کارمند مالیاتی فارغ می‌شوند و آنها برای اخذ مالیات از دانه درشت‌هایی که فرار مالیاتی دارند ساماندهی می‌شوند. امیرآبادی به تصویب قانون شفافیت در مجلس اشاره کرد و گفت: در قالب این قانون، مذاکرات مجلس و کمیسیون‌های آن، مذاکرات هیات وزیران و شوراها برای مردم شفاف شد، البته آرای نمایندگان نیز مطابق این قانون شفاف گردیده است. وی به اهمیت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در کشور اشاره کرد و گفت: اگر تا سه سال دیگر ۸۰ میلیارد دلار در توسعه زیرساختهای گاز کشور سرمایه‌گذاری نشود، در حوزه مصرف گاز خانگی با مشکل جدید مواجه خواهیم شد. عضو هیات رییسه مجلس بیان داشت: همه موافق کاهش تصدی‌گری دولت هستند تا از طریق فروش دارایی‌ها، سرمایه‌گذاری در کشور انجام شود نه اینکه همین فروش‌ها صرف پرداخت حقوق‌ها شود.
هرچند مشخص نیست که آیا این صحبت‌ها صرفا پیشنهاد این نماینده مجلس است یا طرحی در میان نمایندگان در حال بررسی است اما آنچه که عجیب به نظر می‌رسد مبنای خاص معافیت مالیاتی پیشنهاد شده از سوی امیرآبادی است. موضوعی که باید دید در نهایت به کجا می‌رسد و مجلس چه طرح مالیاتی را برای 1402 نهایی خواهد کرد.
