تعادل|
از سال ۱۳۹۷، با افزایش نرخ ارز، واردات طیف وسیعی از کالاها ممنوع اعلام شد. در پایان سال ۱۳۹۸ تعداد کالاهای مشمول منع وارادت به ۱۵۱۹ ردیف تعرفه و در سال ۱۳۹۹ به ۱۵۳۹ ردیف، در سال ۱۴۰۰ به ۱۵۳۷ ردیف و در سال جاری نیز به ۱۵۵۲ ردیف تعرفه رسید. با رونمایی از لیست جدید از میان اقلام ممنوعه گروه چهارم کالایی می‌توان به پوشاک، لوازم خانگی، محصولات کشاورزی دارای تولید داخل و لوکس و اقلام مصرفی غیرضرور مانند آلات موسیقی اشاره کرد. گروه کالایی چهار مشمول کالاهای لوکس یا دارای تولید مشابه داخل است که براساس مصوبه سران قوا در سال ۱۳۹۷ و براساس اختیاری که به وزیر صمت داده شده ورود آنها به کشور ممنوع است.در گروه کالایی ۴ در مجموع فهرست ۱۵۵۰ قلم کالا که واردات آن ممنوع است اعلام شد که از جمله این کالاها می‌توان به خیار و خیار ترشی (خیار ریز)، انجیر خشک، گلابی‌ها، زردآلو، کنسانتره آهن، صابون حمام و دستشویی، اسب برای مسابقه، الاغ، سفره ماهی، ماهی نیش دندان و ... اشاره کرد. گروه ۲۷ کالایی نیز که شامل ۶۰۰ کالا است با تشخیص وزارت صمت در لیست کالاهای ممنوع واردات قرار گرفته است. «پرندگان زینتی شامل قناری، مرغ عشق و فنچ، سگ و گربه معمولی، چغندر قند، تابلو‌های نقاشی، نقاشی‌های سیاه قلم و ... نقاشی بامداد رنگی، کیسه خواب، کفش‌های اسکی و.» از جمله کالاهای گروه ۲۷ کالایی است که واردات آن ممنوع است. علاوه بر این ممنوعیت‌های دایم، تعداد ۷۶۶ ردیف تعرفه نیز در حال حاضر مشمول ممنوعیت موقت شده که فهرست این اقلام با توجه به درخواست بازرگانان، نیاز کشور و نظر تخصصی نهادهای مسوول، قابل بسط یا تحدید است.
مروری بر ممنوعیت واردات
سی‌ام خرداد ماه سال ۱۳۹۷، مصوبه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی مبنی بر ممنوعیت واردات ۱۳۳۹ قلم کالا، توسط وزیر صنعت، معدن و تجارت به دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط ابلاغ شد. در این مصوبه تاکید شده بود که تمام ثبت سفارش‌های صادره قبلی مربوط به این ردیف کالاها فاقد اعتبارند، مگر اینکه قبل از این تاریخ توسط شبکه بانکی تامین ارز شده یا بدون انتقال ارز باشند. این ۱۳۳۹ ردیف تعرفه گمرکی کالایی، شامل شش گروه کالایی عمده بوده و خودروی آماده (CBU) نیز از جمله کالاهای ممنوعه واردات تعیین شده است. این تصمیم در راستای حمایت از کالاهای تولید داخل و همچنین کنترل خروج ارز اتخاذ شد، اما گمرک ایران اعلام کرده بود، برنامه‌ریزی‌های لازم برای بازنگری ۱۳۳۹ قلم از ردیف تعرفه‌ای که در لیست کالاهای ممنوعه وارداتی قرار داده شده بود و حتی کالاهایی که تولید داخلی هم ندارند، انجام شده است. با این همه، پس از انتشار فهرست گروه‌های کالایی توسط مسوولان وزارت صمت با تغییر سیاست ارزی، این اولویت‌بندی گروه‌های کالایی پس از گذشت چند سال بازهم دست خوش تغییر شده و این وزارتخانه از فهرست‌بندی جدیدی رونمایی کرده است.بنابر اعلام سخنگوی وزارت صمت، تعداد کدهای تعرفه کالاهای ممنوعه وارداتی از ۱۳۹۹ که در سال ۱۳۹۷ به ۱۵۵۰کد در سال جاری رسیده است که ۶۰۰ ردیف تعرفه نیز در حال حاضر در گروه ۲۷، مشمول ممنوعیت موقت هستند و برخی کد تعرفه‌های دارای اقلام مشترک با اقلام دارای مشابه تولید داخل نیز مشمول بررسی ثانویه و سختگیرانه در زمان ثبت سفارش قرار گرفته است. امید قالیباف با اشاره به اقدامات انجام شده برای حمایت از تولید داخل که ممنوعیت واردات کالاهای غیر ضرور و لوکس یکی از آنها است، اظهار کرد: در این راستا و با توجه به شرایط کشور، از سال ۱۳۹۷ بر اساس تصمیم شورای عالی هماهنگی اقتصادی کشور، ورود اقلام غیرضرور و لوکس شامل ۱۳۳۹ قلم کد تعرفه ممنوع شد. با بررسی‌های بعدی و لزوم به‌روزرسانی فهرست یاد شده و افزودن اقلام دارای تولید داخل، تعداد کالاهای مشمول ممنوعیت واردات در پایان سال ۱۳۹۷ به ۱۳۹۲ ردیف تعرفه رسید. سخنگوی صمت با بیان اینکه فهرست کالاهای مشمول با توجه به داخلی‌سازی محصول و سایر متغیرها و همچنین شکسته شدن سرفصل‌ها به کد تعرفه‌های دقیق‌تر، هر سال بازنگری می‌شود گفت: در پایان سال ۱۳۹۸ تعداد کالاهای مشمول منع وارادت به ۱۵۱۹ ردیف تعرفه، در سال ۱۳۹۹ به ۱۵۳۹ ردیف، در سال ۱۴۰۰ به ۱۵۳۷ ردیف و در سال جاری نیز به ۱۵۵۰ ردیف تعرفه رسید. وی با اشاره به اینکه از جمله اقلام ممنوعه گروه چهارم کالایی، شامل «پوشاک، لوازم خانگی، محصولات کشاورزی دارای تولید داخل و لوکس و اقلام مصرفی غیرضرور مانند آلات موسیقی» است، تصریح کرد: علاوه بر این ممنوعیت‌های دایم، تعداد ۶۰۰ ردیف تعرفه نیز در حال حاضر مشمول ممنوعیت موقت شده که فهرست این اقلام با توجه به درخواست بازرگانان، نیاز کشور و نظر تخصصی نهادهای مسوول، قابل بسط یا تحدید است.به گفته این مقام مسوول از سال ۱۳۹۷ تاکنون ممنوعیت واردات برای این تعرفه‌ها، طبق ضوابط در فرآیندها و سامانه‌های تجارت خارجی شامل سامانه جامع تجارت، سامانه‌های بانک مرکزی و سامانه‌های گمرکی اعمال شده است. سخنگوی وزارت صمت تاکید کرد که در کنار این ممنوعیت‌ها، برای اطمینان از استفاده حداکثری ظرفیت‌های تولید داخلی، برخی کد تعرفه‌های دارای اقلام مشترک با اقلام دارای مشابه تولید داخل نیز مشمول بررسی ثانویه و سختگیرانه در زمان ثبت سفارش قرار گرفته است. لازم به توضیح است که دو گروه کالایی ۴ و ۲۷ که مشمول ممنوعیت واردات هستند، در این لیست اعلام شدند. در گروه کالایی چهار، ۱۵۵۰ قلم کالا مشمول ممنوعیت واردات شده‌اند. این گروه، کالاهای لوکس یا دارای تولید مشابه ساخت داخل را شامل می‌شود که بر اساس مصوبه سران قوا در سال ۱۳۹۷ و اختیاری که به وزیر صمت برای افزایش تعداد این کالاها داده شد، ورود آنها به کشور ممنوع شده است. گروه ۲۷ نیز مجموعه کالاهایی است که به تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت در فهرست کالاهای ممنوع برای واردات قرار گرفته‌اند و ۶۰۰ قلم کالا را شامل می‌شود. این کالاها با مجوز دفاتر تخصصی وزارت صمت مجوز واردات دریافت می‌کنند. برخی صیفی‌جات و محصولات کشاورزی، انواع چای، غذا برای سگ و گربه، انواع صابون، کف پوش و پادری، انواع زیورآلات چرمی، صنایع دستی، لباس‌های زنانه و دخترانه، مردانه و پسرانه، پتو و زیرانداز سفری، عصا، شلاق و تازیانه، قوطی کمپوت و کنسرو، قاب عکس، ماشین لباسشویی، چرخ دوزندگی، شیرآلات بهداشتی، آمبولانس و انواع عروسک از جمله کالاهای گروه ۴ هستند. از جمله کالاهای گروه ۲۷ نیز می‌توان به انواع ماهی‌های خوراکی، پرندگان زینتی، سگ و گربه معمولی، صدف‌ها، سوپ و آبگوشت و فرآورده‌های مربوط به آنها، مواد پاک‌کننده دندان، تابوت، نخ ابریشم، آبگرم کن‌های خورشیدی، روده و شکمبه حیوانات اشاره کرد.
ابزار مدیریت واردات؛ تعرفه یا ممنوعیت؟
کاهش منابع ارزی به واسطه اعمال تحریم، دولت را بر آن داشته که به مدیریت مصارف ارزی از جمله کاهش واردات بپردازد؛ درحالی که این امر باید با دقت بیشتری انجام می‌گرفت و در عین حال توجه به این نکته ضروری به نظر می‌رسد که امروزه، ابزار رایج مدیریت واردات در سراسر جهان، ابزار تعرفه است اما در ایران ایجاد محدودیت و ممنوعیت در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گرفته است. استدلال مسوولان آن است که تعیین فهرست کالاهای ممنوعه وارداتی، هدف حمایت از تولید داخل را نیز دنبال می‌کند. اما ممنوعیت واردات برخی از کالاها به‌طور غیرمستقیم، موجب زیان تولید داخل و مردم شده است؛ ضمن آنکه، اگر این فهرست با نیت صرفه جویی در مصارف ارزی و حمایت از تولید داخل تهیه شده، به نظر می‌رسد نام بسیاری از کالاهای وارداتی از قلم تهیه‌کنندگان این فهرست افتاده است. چراکه نمونه‌های مشابه این کالاها با کیفیت مناسب در ایران تولید می‌شود؛ محصولاتی نظیر فرش و بعضی از پلیمرها و ... که تولیدکنندگان آن به حمایت نیاز دارند. از طرفی، اینکه کالایی در ایران تولید می‌شود، معیار صحیحی برای قرار دادن آن در فهرست ممنوعه نیست، چراکه ممکن است اولاً در ایران با کیفیت مطلوبی تولید نشود که با ممنوع کردن واردات کالاهای باکیفیت‌تر، موجبات تضییع حقوق مصرف‌کنندگان فراهم می‌شود و موضوع بعدی، ظرفیت تولید کشور است که در بسیاری از موارد ظرفیت تولیدی کشور برای تامین آن محصول کافی نبوده و با منع واردات آن، قیمت محصول در داخل افزایش یافته است.
