مقدمه
روابط ایران و امریکا که در بیش از سه دهه گذشته چالش‌های بسیاری را پشت‌سر گذاشته با روی کار آمدن دونالد ترامپ و خروج وی از برجام و تهدید به وقوع درگیری نظامی، تنش‌زاتر و پیچیده‌تر شده است. در این میان سه بازیگر منطقهای متحد امریکا یعنی اسراییل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی نقش مخرب و تأثیرگذاری در تشدید تنش میان تهران و واشینگتن داشته‌اند. از این‌رو در نوشتار پیش‌رو پس از تبیین نقش تل‌آویو، ریاض و ابوظبی در تشدید تنش بین تهران و واشینگتن به پیامدهای جنگ احتمالی ایران و امریکا برای این سه بازیگر پرداخته می‌شود.
1- نقش اسراییل، عربستان و امارات در تشدید تنش بین ایران و امریکا
1-1- تحریک ترامپ برای خروج از برجام
یکی از موارد نقش‌آفرینی اسراییل، عربستان و امارات در تشدید تنش بین ایران و امریکا، تحریک ترامپ برای خروج از برجام بوده است. به دنبال روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل بارها درخواست لغو برجام را تکرار کرد. در حقیقت نتانیاهو از مشوقان اصلی دونالد ترامپ برای خروج از برجام و افزایش تحریم‌ها علیه ایران بوده است. نتانیاهو اذعان کرده که وی مسوول تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هستهای بوده است. در همین راستا تایمزآو اسراییل ویدئویی را از یک کنفرانس با حضور نخست‌وزیر اسراییل منتشر کرده که در آن نتانیاهو با اعضای حزب لیکود درباره توافق هستهای صحبت می‌کند. وی در این نشست می‌گوید: «ما رییس‌جمهور امریکا را برای خروج از توافق هستهای متقاعد کردیم. من می‌بایست تمام قد علیه همه دنیا می‌ایستادم تا از توافق خارج شوند. ما این مقوله را رها نکردیم.» بنیامین نتانیاهو در واکنش به خروج امریکا از برجام نیز اقدام دونالد ترامپ را «تصمیمی درست و شجاعانه» توصیف کرد.
عربستان نیز نقش مهمی در تصمیم ترامپ برای خروج امریکا از برجام داشته که این نقش بیش از همه توسط لابی عربستان سعودی در امریکا ایفا شده است. ریاض با هدف مقابله با پیشرفت در مذاکرات هستهای ایران اتحاد با تل‌آویو را در دستور کار خود قرار داده بود. در همین راستا، ﺑﻠﻮﻣﺒﺮگ در ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ اﻟﯽ لیک، از برگزاری پنج ﺟﻠﺴﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ بین ﻣﻘﺎﻣﺎﺗﯽ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدی و اسراییل در ﺳﺎلﻫﺎی اخیر با هدف ﺟﻠﻮگیری از دستیابی ایران و ﮔﺮوه 1+5 به توافق هستهای ﺧﺒﺮ داد. یکی از مهم‌ترین این جلسات دیدار دوری ﮔﻮﻟﺪ، مدیر ﮐﻞ وزارت ﺧﺎرﺟﻪ اسراییل با اﻧﻮر ﻋﺸﻘﯽ ژﻧﺮال ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن سعودی ﺑﻮده اﺳﺖ. عربستان سعودی همچنین نقش موثری در انتصاب سیاست‌گذاران سابق همچون سناتور نورم کولمن در جهت محدودسازی توان هستهای ایران داشته است. اخیراً کولمن در مطلبی در نشریه هیل از تلاش ترامپ برای خروج از برجام حمایت کرده است. عربستان به دنبال تصمیم ترامپ برای خروج از برجام و از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران استقبال کرد. عربستان سعودی در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ریاض از تصمیم امریکا برای ازسرگیری تحریم‌ها علیه ایران حمایت می‌کند.»
امارات نیز در تصمیم ترامپ برای خارج کردن امریکا از برجام نقش تأثیرگذاری داشته است. روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی به چگونگی نفوذ امارات در سیاست‌های دولت ترامپ پرداخته که در این گزارش به نقش جورج نادر نیز اشاره شده است. جورج نادر، دلال سیاسی لبنانی‌‌الاصل که رابطه نزدیکی با محمد بن زاید، ولیعهد امارات دارد، در رویکرد ضد ایرانی دولت ترامپ، تخریب وجهه ایران نزد ترامپ، ایجاد شکاف میان واشینگتن و تهران و تحریک دولت ترامپ به خروج از برجام و همچنین ایجاد جنگ اقتصادی علیه ایران نقش مخربی ایفا کرد. امارات همچنین جزو سه بازیگری بود که از خروج ترامپ از توافق هستهای و ازسرگیری تحریم‌ها علیه ایران استقبال کرد. وزارت خارجه امارات در بیانیه‌ای با حمایت از خروج دونالد ترامپ، از توافق هستهای ایران اعلام کرد: «از جامعه بین‌المللی و کشورهای شریک در برجام می‌خواهیم تا به‌منظور ریشه‌کن کردن سلاح هستهای و سایر سلاح‌های کشتار دسته‌جمعی و برای حفظ ثبات و امنیت بین‌المللی موضع رییس‌جمهور امریکا را بپذیرند.»
2-1- اتهامزنی علیه ایران در حوادث اخیر منطقه
دومین روش تأثیرگذاری اسراییل، عربستان و امارات برای افزایش تنش میان تهران و واشینگتن، اتهامزنی به ایران مبنی بر دست داشتن تهران در ناامنی‌ها و خرابکاری‌‌های اخیر در منطقه نظیر: فجیره، حمله به سفارت امریکا در عراق و حادثه حمله به نفتکش‌ها در دریای عمان است. به دنبال حادثه فجیره تلویزیون رسمی اسراییل (کان) گزارش داد که اطلاعات حاکی از نقش‌آفرینی ایران در خرابکاری چهار نفتکش در بندر فجیره، توسط موساد گردآوری شده است. تلویزیون اسراییل همچنین گفته است که امریکا قصد دارد این اطلاعات که توسط موساد جمع‌آوری شده را در روزهای آینده در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد ارایه کند. شبکه 13 تلویزیون اسراییل نیز اعلام نمود موساد گزارشی در مورد احتمال خرابکاری ایران علیه اهداف امریکا در عراق در اختیار کاخ سفید گذاشته است. اهمیت مساله آنجاست که ماییر بن شبات، مشاور امنیت ملی اسراییل این اطلاعات را شخصاً در دیدار با مقامات کاخ سفید داده بود. همچنین بنیامین نتانیاهو که در مراسم افتتاحیه شهرک دونالد ترامپ در جولان اشغالی صحبت می‌کرد، در اظهاراتی ضد ایرانی مدعی شد: «ایران پشت حملات به نفتکش‌ها در دریای عمان بوده است.» بعد از اعلام آمادگی ایران برای افزایش غنی‌سازی اورانیوم نیز بسیاری از مقامات صهیونیستی با متهم‌سازی ایران به تلاش برای ساخت بمب هستهای به دنبال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت شده‌اند. یووال اشتاینیتز، وزیر انرژی اسراییل در اظهاراتی مدعی شده است که «ایران کمتر از دو سال تا بمب هستهای فاصله دارد.» بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل نیز به افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده ایران واکنش نشان داد و اعلام کرد که این حرکت، «اقدامی شاخص به‌سمت ساختن بمب هستهای است.»
عربستان سعودی و امارات نیز ایران را به حمله به فجیره در روز 22 اردیبهشت‌ماه و حمله به دو کشتی در دریای عمان در 23 خرداد ماه متهم کردند. شبکه العربیه با استناد به برخی از توئیت‌ها، ایران را پشت‌پرده حوادث بندر فجیره معرفی کرد. عبدالرحمان الراشد، سردبیر پیشین روزنامه الشرق‌الاوسط و مدیر سابق شبکه العربیه نوشت: «فجیره را ایران در دریای آزاد و عمان هدف قرار داد.» عبدالخالق عبدالله، مشاور ولیعهد ابوظبی در توئیتی نوشت «این اقدام در خلیج عمان و نه در خلیج (فارس) اتفاق افتاد و منابع ایرانی نخستین کسانی بودند که این خبر را منتشر کردند و معنی‌اش این است که ایران در این امر نقش داشته است.» ابتسام الکتبی، رییس مرکز سیاست خارجی امارات نیز در صفحه شخصی توئیتر خود نوشت: «اقدام خرابکارانه انجام شده توسط ایران در نزدیکی آب‌های امارات متحده عربی، ماهیت ایران و زیر پا گذاشتن قوانین بین‌المللی را تأیید می‌کند.» حادثه فرود موشک در نزدیکی سفارت امریکا در عراق در 29 اردیبهشت‌ماه نیز از جمله رویدادهایی بود که عربستان و امارات ایران را به نقش‌آفرینی در آن متهم کردند. در همین راستا العربیه نوشت «راکتی که در نزدیکی سفارت امریکا در بغداد سقوط کرد، از نوع راکت‌هایی است که ایران در اختیار گروه‌های وابسته به خود در منطقه قرار می‌دهد.» ابتسام الکتبی رییس مرکز سیاست خارجی امارات و عضو هیات مشورتی شورای همکاری خلیج فارس در راستای تشدید تنش بین ایران و امریکا در توئیتر نوشت «اصابت موشک به نزدیکی سفارت امریکا در بغداد به معنای این است که ایران از مرحله هدف قرار دادن منافع متحدان امریکا به تهدید مستقیم و ضربه به منافع خود امریکا رفته است.» در مورد حادثه دریای عمان، انگشت اتهام بسیار سریع‌تر و روشن‌تر از انفجارهای فجیره، به سوی ایران نشانه رفت. در همین راستا محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، ایران را به نقش‌آفرینی در حمله به دو نفتکش در دریای عمان متهم کرد.
این اتهامات در حالی علیه ایران مطرح می‌شود که بسیاری از کارشناسان معتقدند که از سناریوهای محتمل در حادثه فجیره و دریای عمان، اسراییل، عربستان و امارات هستند. در همین راستا ست‌آبرامسون، ستون‌نویس نشریه نیوزویک پیرامون حادثه فجیره می‌نویسد: «شواهد نشان می‌دهد که امارات هزینه یک گروه اطلاعاتی اسراییلی مربوط به کسب وکار را برای حمایت از دونالد ترامپ در جریان انتخابات پرداخت کرده و ترامپ نیز از آن آگاه است. اکنون، امارات می‌خواهد ما به جنگ با ایران برویم.» حزام الحزام، کارشناس سعودی ساعاتی پس از حادثه برای دو نفتکش در دریای عمان گفت: «سازمان اطلاعات امارات با هدف برافروختن جنگ علیه ایران، نفتکش‌ها را هدف قرار داد.» در این رابطه فواد ابراهیم، معارض عربستانی مقیم لندن نیز در صفحه توئیتر خود وجود یک طرف سوم در حمله به نفتکش‌ها را بعید ندانست و نوشت: «کسانی هستند که از موفقیت میانجیگری ژاپن، متضرر خواهند شد، به خصوص عربستان سعودی، امارات و اسراییل.» طلب ابو عرار، عضو سابق کنست نیز به دست داشتن اسراییل در حمله به نفتکش‌ها در بندر الفجیره و تلاش این رژیم و برخی کشورهای منطقه برای تشدید تنش و کشاندن منطقه به سوی جنگی خانمان‌سوز اذعان کرده است.
3-1- تحریک ترامپ برای حمله نظامی
سومین شیوه تأثیرگذاری محور عبری- عربی برای افزایش تنش میان ایران و امریکا، تحریک ترامپ برای حمله به ایران بوده است. اسراییل، عربستان و امارات بارها از واشینگتن و پنتاگون خواسته‌اند تا علیه ایران وارد جنگ شود. اگرچه نتانیاهو در قبال تنش اخیر ایران و امریکا در ظاهر تلاش می‌کند نشان دهد که از جنگ بین ایران و امریکا و دیدگاه افراطی جان بولتون حمایت نمی‌کند اما در پشت‌پرده امریکا را به حمله به ایران تشویق می‌کند. در همین راستا یکی از مقامات سابق اسراییل گفته است: «واضح است که نتانیاهو حامی و پشتیبان ایده بولتون برای اقدام نظامی علیه ایران است اما نمی‌تواند بطور شفاف نظر خود را اعلام کند؛ زیرا او به دلیل نقش خود در شروع جنگ عراق مورد انتقادات شدید قرار گرفته بود.»
یسراییل کاتس، وزیر امور خارجه اسراییل اخیراً گفت: «تل‌آویو در حال فراهم کردن مقدمات لازم برای مشارکت در درگیری احتمالی بین ایران و امریکا در پی تصمیم ایران به توقف تدریجی تعهدات هستهای است.» کاتس گفت: «ایران به سمت جنگی می‌لغزد که این کشور را با آسیبهای سنگین روبرو خواهد کرد و تهدید نمود اگر لازم به ممانعت از دستیابی این کشور به تسلیحات اتمی باشد، اسراییل قادر است به تنهایی علیه ایران اقدام کند.»
علاوه بر اسراییل، عربستان سعودی در تحریک ترامپ برای حمله نظامی به ایران نقش داشته است. روزنامه عرب‌نیوز، که ترکی بن سلمان، پسر پادشاه سعودی، مالک آن است، در واکنش به حمله الفجیره صریحاً از امریکا خواست که به ایران حمله کند. این روزنامه در مطلبی تحت عنوان «ایران نباید بدون تنبیه بماند» نوشت: «می‌بایست اقدامی بازدارنده و تنبیهی اتخاذ شود تا ایران بداند که هیچ عمل پلیدی بدون مجازات نخواهد بود؛ از نظر ما، چنین اقدامی باید حمله نقطه‌ای حساب شده باشد.» پس از انصراف دونالد ترامپ از حمله به ایران، رییس سازمان اطلاعاتی عربستان از بریتانیا خواسته بود که حمله‌ای محدود علیه اهداف نظامی ایران انجام دهد. در همین راستا میدل‌ایست‌آی نوشت «خواسته‌ها و لابی‌های سعودی‌ها در لندن گوش شنوایی نداشت و مورد موافقت قرار نگرفت.» براساس این گزارش، مقامات سعودی اطلاعات بیشتری در مورد ارتباط ادعایی ایران با حملات اخیر به دو نفتکش در دریای عمان ارایه کردند، اما همتایان انگلیسی‌شان تحت تأثیر این اطلاعات ارایه شده، قرار نگرفتند. سعودی‌ها خواهان آن هستند که همان‌گونه ارتش امریکا دو بار سوریه را به اتهامات واهی کاربرد سلاح‌های شیمیایی علیه غیرنظامیان سوری با حملات هوایی مجازات کرد، ایران را به اتهام واهی حمله به نفتکش در بندر فجیره و دریای عمان مجازات کند. عربستان خواهان جنگ علیه ایران است اما جنگی که نیروهای سعودی در آن نظاره‌گر باشند.
علاوه بر اسراییل و عربستان سعودی، امارات نیز نقش مهمی در تحریک دونالد ترامپ و جان بولتون به ورود جنگ علیه ایران داشته است در همین راستا عبدالخالق عبدالله، مشاور پیشین ولیعهد ابوظبی در واکنش به عدم حمله نظامی ترامپ به ایران در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت «آقای ترامپ چرا اینگونه رفتار می‌کنید؟ شما هیچ درکی ندارید. فکر می‌کردیم شما با اوباما متفاوت هستید.»
2- پیامدهای تشدید تنش بین ایران و امریکا برای اسراییل، عربستان و امارات
اگرچه اسراییل، عربستان و امارات در افزایش تنش میان ایران و امریکا نقش مهمی ایفا کردهاند، اما بدون شک این بازیگران از تشدید تنش تأثیر زیادی می‌‌پذیرند. در حقیقت یکی از موانع روی آوردن امریکا به جنگ نظامی با ایران تأثیرپذیری و آسیب‌پذیری متحدان منطقهای واشینگتن از وقوع چنین جنگی است.
کارشناسان اسراییلی بارها ابراز نگرانی کردهاند که در صورت شعله‌ور شدن آتش جنگ میان ایران و امریکا، احتمال بسیار می‌رود حزب‌الله لبنان، جهاد اسلامی و حماس به یک جنگ موشکی علیه اسراییل دست بزنند و نقاط حساس و تأسیسات حیاتی آن را هدف قرار دهند. در همین راستا، الکس فیشمن تحلیلگر اسراییلی در روزنامه یدیعوت آحارانوت نوشته است که «رویارویی امریکا و ایران دامان اسراییل را خواهد گرفت؛ چه در واکنش به شلیک موشک از عراق یا سوریه و چه برخی تعرض‌های دیگر علیه اسراییل.» یعقوب عمیدرور، رییس سابق شورای امنیتی اسراییل با هشدار درباره اینکه حزب‌الله هم‌اکنون بزرگ‌ترین تهدید برای تل‌آویو است، می‌گوید: «اگر جنگی بین امریکا و ایران رخ دهد ما با 130 هزار راکت و موشک از سوی حزب‌الله مواجه می‌شویم. این منجر به جنگی ویران‌کننده خواهد شد.» مردخای کیدار، پروفسور صهیونیستی و کارشناس امور خاورمیانه معتقد است «آنهایی که تصور می‌کنند که در صورت وقوع جنگ، اسراییل هدف حملات موشکی قرار نخواهد گرفت، بسیار اشتباه می‌کنند.» کیدار معتقد است که «نه‌تنها از شمال و شرق و غرب، اسراییل موشک‌باران خواهد شد، بلکه خود ایران نیز خواهد کوشید اسراییل را هدف حملات موشکی قرار دهد.» یووال اشتاینیتز، وزیر انرژی اسراییل نیز در روزنامه هاآرتص نوشت «اگر بین ایران و امریکا جنگ دربگیرد، احتمال حمله موشکی ایران و متحدان آن به خاک اسراییل را باید کاملاً جدی گرفت.»
بدیهی است که جنگ احتمالی میان ایران و امریکا، جنگی محدود و کوتاه‌مدت نخواهد بود. از این‌رو هرگونه درگیری میان ایران و امریکا می‌تواند سبب افزایش ناامنی در سطح منطقه و در درون کشورهای متحد امریکا در خلیج فارس نظیر: عربستان سعودی و امارات متحده عربی شود. امارات یکی از متحدان واشینگتن است که بیش از همه کشورها از پیامدهای جنگ با ایران متضرر خواهد شد به خصوص که فرودگاه‌های مهم و بین‌المللی دبی و ابوظبی از لحاظ مسافت به ایران نزدیک‌تر هستند. البته تأسیسات نفتی، فرودگاه‌ها و پایگاه‌های نظامی و مناطق حساس و راهبردی عربستان نه تنها در تیررس موشکهای ایران، بلکه در تیررس موشکهای نیروهای محور مقاومت قرار دارند. در همین راستا حزام الحزام، کارشناس سعودی در توئیتی نوشت «ابوظبی و ریاض گمان می‌کنند که [جنگ] بازی کودکان است... ایران می‌تواند امارات را با یک ریتوئیت ساقط کند.»
علاوه بر آن تشدید تنش و وقوع جنگ در منطقه خلیج فارس برخلاف منافع عربستان و امارات که به‌شدت به حضور تجار و شرکت‌های بین‌المللی وابسته‌اند خواهد بود. همچنین در صورت بسته شدن احتمالی تنگه هرمز امکان صادرات نفت برای عربستان و امارات میسر نخواهد بود. این امر خسارت‌‌های اقتصادی سنگینی را برای ریاض و ابوظبی به دنبال خواهد داشت. تبعات و پیامدهای اقتصادی نیز به نوبه خود افزایش نارضایتی مردمی را علیه حکام این کشورها در پی خواهد داشت.
نتیجه‌گیری
تنش میان ایران و امریکا طی دو ماه گذشته درپی تنش‌زایی مقامات امریکا با ایران بر سر توافق هستهای و تهدید به وقوع درگیری نظامی روند صعودی و آشکاری داشته است. در این بین مثلث عبری- عربی از طریق اتهامزنی به ایران در حوادث اخیر منطقه و تحریک ترامپ برای آغاز جنگ، در شدت گرفتن این تنش‌ها نقش مخربی ایفا کردهاند. اسراییل، عربستان و امارات از تبعات سنگین جنگ میان ایران و امریکا برای خود آگاه هستند. از این‌رو شاهد رویکرد متناقض و دوگانه‌ای از جانب مقامات اسراییلی، سعودی و اماراتی هستیم. به عنوان مثال بنیامین نتانیاهو سعی کرده است که در قبال تنش بین ایران و امریکا دیپلماسی سکوت اتخاذ کند اما در پشت‌پرده امریکا را به حمله به ایران تشویق می‌کند. محمد بن سلمان نیز با وجود اتهامزنی متعدد علیه ایران با هدف تحریک ترامپ، بارها اعلام کرده است که ریاض به دنبال جنگ نیست. محمد بن زاید، ولیعهد امارات نیز اگرچه از حامیان تشدید تنش میان ایران و امریکا است اما اخیراً عبدالله بن زاید آل‌نهیان، وزیر خارجه امارات از ترس تبعات جنگ ایران و امریکا برای امارات گفته است که «ما نمی‌توانیم کشوری را در خصوص حمله به نفتکش‌ها به عنوان متهم معرفی کنیم، چرا که هیچ شواهدی در دست نداریم... ما در منطقهای حساس و مهم برای جهان قرار داریم و تمایلی به تنش بیشتر در این منطقه نداریم.» در پایان این نکته لازم به ذکر است که جنگ احتمالی بین ایران و امریکا تبعات و آسیبهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی متعددی را برای اسراییل، عربستان و امارات در پی خواهد داشت؛ زیرا جنگ میان ایران و امریکا به مرزهای ایران محدود نخواهد شد و جغرافیای محور عبری- عربی در تیررس موشکهای ایران و گروه‌های مقاومت قرار خواهد گرفت.
منبع: شمس
