تعادل|
چرا ممنوعیت‌های صادراتی برداشته نمی‌شود؟ چرا هر روز شاهد بخشنامه‌های متعدد ومتناقض در تجارت هستیم؟ چرا سازمان توسعه تجارت به جای توجه به امور صادراتی، بیشتر متولی واردات است؟ و ده‌ها چرای دیگر که بارها بخش خصوصی از تریبون‌های مختلف دولتمردان را برای پاسخ به آنها خطاب قرار داده اند؛ اما هربار پاسخ قانع‌کننده‌ای دریافت نکردند. البته به نظر می‌رسد، پرسش اصلی‌تر اینجا باشد که آیا سیاست‌گذاری تجاری در کشور ما به محاق رفته است؟ و اینکه چرا متولیان اول نسخه می‌پیچند، اجرا می‌کنند و سپس به فکر اصلاح یا تغییر آن بر می‌آیند؟ تا زمانی که این سیکل اشتباه در عرصه تجارت تکرار شود، به جای حرکت رو به جلو، شاهد عقب گرد خواهیم بود. اما صادرکنندگان در شرایط بغرنج فعلی برای تسهیل کسب وکار و صدور محصولاتشان به بازارهای چه می‌خواهند؟ آنها اکنون خواهان تجدید نظر در سیاست‌های تجاری و شکل‌گیری متولی صادرات تحت عنوان سازمان توسعه صادرات هستند تا شاید از این رهگذر بخشی از موانعشان برداشته شده و صادرات بر سیکل رونق قرار گیرد. آنچه گفته شد برآیندی بود از صحبت‌های روز گذشته فعالان اقتصادی که در همایش تجلیل از صادرکنندگان نمونه تهران مطرح شد. بر اساس نتایج حاصل از گزینش واحدهای اقتصادی، کارگروه انتخاب صادرکنندگان نمونه در اتاق تهران علاوه بر 15 صادرکننده نمونه، 5 شرکت را نیز شایسته تقدیر شناخت.
تجلیل از صادرکنندگان برتر
همایش تجلیل از صادرکنندگان برتر استان تهران روز گذشته برگزار شد. این مراسم با استقبال فعالان اقتصادی بخش خصوصی و نمایندگان سازمان‌ها و نهادهای کشوری و استانی برپا شد. فعالان اقتصادی در این همایش درخصوص مشکلات و موانع پیش پای صادرات سخن به اعتراض گشودند. تامین مواد اولیه تولید، تعدد صدور بخشنامه‌ها و دستورالعمل بازگشت ارز صادرکنندگان از جمله مواردی بود که به عنوان مهم‌ترین موانع صادراتی در سال جاری معرفی شد. این دومین سال پیاپی است که فرآیند انتخاب صادرکنندگان نمونه استان تهران، توسط اتاق بازرگانی تهران برگزار می‌شود و تمام مراحل کار از جمله دریافت پرونده‌ها، بررسی میزان صادرات، راستی‌آزمایی از طریق نهادهایی چون بانک مرکزی و در نهایت معرفی صادرکنندگان نمونه استان برعهده اتاق بازرگانی تهران قرار داده شده است. بر اساس نتایج حاصل از گزینش واحدهای اقتصادی، کارگروه انتخاب صادرکنندگان نمونه در اتاق تهران علاوه بر 15 صادرکننده نمونه، پنج شرکت را نیز شایسته تقدیر شناخت.
کارگروهی برای رونق صادرات
وزیر صنعت، معدن و تجارت در این همایش از ضرورت برنامه‌ریزی در دوران تحریم‌ها سخن گفت. به گفته رضا رحمانی، در صورتی که برنامه‌ریزی درستی انجام شود، تحریم‌ها فرصت مناسبی برای صادرات خواهد بود؛ اما در چند ماه گذشته نتوانستیم به درستی از این فرصت استفاده کنیم. او اظهار کرد: شکوفایی در صنعت با دو بال فناوری و صادرات ایجاد می‌شود. وزیر صنعت افزود: سهم ما از صادرات محصولات دانش‌بنیان بسیار پایین است و این امر، خطری برای آینده به حساب می‌آید و حتما باید سهم دانش‌مان افزایش یابد.
او با تاکید جلوگیری از خام‌فروشی، گفت: باید برای صادرات با محصولات با ارزش افزوده بیشتر حرکت کنیم؛ در این ارتباط اهداف کمی صادرات مخصوصا به ویژه اگر با محصولات مشخص تعیین شود مناسب است. رحمانی گفت: امسال 10 پروژه در وزارت صنعت تعریف کرده‌ایم که یکی از آنها صادرات به کشورهای همسایه است؛ زیرا ما جزو کشورهایی هستیم که بیشترین تعداد همسایه را مانند چین و روسیه داریم. اما از ظرفیت بزرگ صادرات به کشورهای همسایه تنها ما از 3، 4 درصد آن استفاده کرده‌ایم وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: بحث پیوستن اوراسیا در دولت مطرح شد و با قید فوریت آن را به مجلس ارایه دادیم، تا مورد بررسی قرار گیرد. او با تاکید بر اینکه دو موضوع صادرات و تنظیم بازار داخلی باید حل و فصل شود، گفت: صادرکنندگان نباید به شکلی رفتار کنند که مردم فکر کنند که با صادرات بازار داخلی خالی شده و گرانی ایجاد می‌شود.
تاخیر در تصمیم‌گیری‌ها
رییس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران نیز با انتقاد از تاخیر در تصمیم‌گیری‌های مهم گفت: تحریم داخلی بسیار بدتر از سختگیری و تحریم خارجی است. مسعود خوانساری افزود: در خصوص ارز که عمدتا بحث روز است حدود ٥ سال برای تک نرخی کردن و واقعی کردن نرخ تصمیم نگرفتیم و به یک‌باره ۳۰ بخشنامه صادر شد. او گفت: درباره اف‌ای‌تی‌اف هم به موقع تصمیم نگرفتیم. او سپس این سوال را مطرح کرد که «چرا در کشور ما با وجود پتانسیل‌های بالایی که دارد باید بیش از سه میلیون بیکار داشته باشد و پنج دهک آن زیر خط فقر به سر ببرند؟ چرا نخبه‌ها هر سال کشور را ترک می‌کنند؟» او در ادامه گفت: همه اینها به این برمی‌گردد که در مواقع مناسب تصمیم نمی‌گیریم. او همچنین با اشاره به اینکه سخنان و تاکیدات مقام معظم رهبری مورد عمل واقع نمی‌شود گفت: هم‌اکنون صادرات با مشکلات مزمن مواجه است و از خبرگان این بخش نظرخواهی نمی‌شود؛ بسیاری از صادرکنندگان خوشنام کار صادرات را متوقف کرده‌اند. رییس اتاق بازرگانی تهران سپس در خصوص پوشاک نیز گفت: بازار ایران در اختیار چین و ترکیه است؛ در حالی که اگرچه واردات داشتیم اما اکنون می‌توانیم صادرات داشته باشیم؛ البته مشکل اصلی تولیدکنندگان عدم امکان ثبت سفارش مواد اولیه واردات است. خوانساری در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ما با ساخت نیروگاه می‌توانیم برق منطقه را تامین کرده و در شرایط تحریم ارزآوری داشته باشد؛ پس دولت باید زمینه ساز حل مشکلات و هموار کردن راه باشد.
نبود مرجع تصمیم‌گیری در حوزه صادرات
از آن‌سو، رییس دبیرخانه کارگروه انتخاب صادرکنندگان نمونه سال 97 استان تهران، سخنان خود را با این جمله آغاز کرد که «اکنون شرایطی نیست که فرصت و زمان را از دست داد و مطمئن باشید هر محدودیت در صادرات منجر به از دست رفتن بازار صادراتی می‌شود». به گفته محمد لاهوتی، اهمیت صادرات در شرایط کنونی کشور با توجه به تحریم بسیار مورد اهمیت است. او سپس گریزی به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه «بر همه تکلیف است که قبل از صدور بخشنامه‌ها، نظرات بخش خصوصی اتخاذ شود» زد و افزود: اولین موضوعی که باید مدنظر قرار گیرد، اهمیت صادرات در شرایط اخیر و ارز آوری است که باید اصل را بر این نهاد که صادرکننده شناسنامه‌دار حتما ارز را به کشور باز می‌گرداند، اما در حال حاضر مشکلاتی بر سر راه صادرات وجود دارد که بازگشت ارز حاصل از صادرات را سخت کرده است. رییس کنفدراسیون صادرات ایران انتقادی هم به اثرگذاری بخشنامه‌ها بر صادرات داشت. او گفت: تاکنون بخشنامه‌ای صادر نشده بود که عطف به ماسبق شده باشد و اجرای آن به ماه‌ها قبل برگردد، اما بخشنامه اخیر بانک مرکزی شرایطی را فراهم کرده که صادرات از فروردین امسال مشمول این بخشنامه شود و این در حالی است که بخشنامه آبان ماه صادر شده است. لاهوتی تصریح کرد: ما خواستار آن هستیم که تصمیم‌گیری در حوزه صادرات غیر نفتی در یک دستگاه متمرکز شود تا شاهد این تعدد بخشنامه‌ها نباشیم.
لاهوتی با اشاره به تدوین بودجه سال ٩٨ گفت: مشوق‌های صادراتی باید به روز به صادرکننده پرداخت شود تا اثرگذاری داشته باشد، نه اینکه صادرکنندگان مشمول دریافت مشوق صادراتی در سال ٩٥ شوند، درحالی که سال ٩٦ هم بودجه آن تامین نشده و در سال جاری هم پرونده‌های مربوط به آن در بلاتکلیفی به سر می‌برند. او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: به دلیل تعامل خوب و سازنده میان اتاق تهران و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران، طی دو سال گذشته موضوع انتخاب صادرکنندگان نمونه براساس دستورالعمل‌های سازمان توسعه تجارت به اتاق بازرگانی تهران واگذار شد. او افزود: در سال گذشته 56 پرونده مورد بررسی قرار گرفت، اما امسال 34 پرونده بررسی شد که از این تعداد 15 صادرکننده به عنوان صادرکننده نمونه انتخاب شد و در نهایت 5 صادرکننده شایسته تقدیر شناخته شدند؛ که امروز از آنها تجلیل به عمل می‌آید.
از سویی دیگر، اسدالله عسگراولادی به عنوان صادرکننده پیشکسوت در این همایش با بیان اینکه سازمان توسعه تجارت متولی امر صادرات نیست، گفت: ما برای توسعه صادرات نیازمند تشکیل سازمان توسعه صادرات یا وزارت صادرات هستیم. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه عملکرد سازمان توسعه تجارت را نمی‌پسندد، گفت: بیشترین کار این سازمان، پیگیری امور واردات است. او افزود: سازمان توسعه تجارت متولی امر صادرات نیست و لازم است تا حتما یک سازمانی تحت عنوان توسعه صادرات که تحت نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت باشد، تشکیل شود. حتی پیشنهاد می‌کنم که وزارت صادرات تشکیل شود. عسگراولادی با بیان اینکه همه صادرکنندگان ارز خود را به چرخه اقتصاد آورده‌اند و باز هم می‌آورند، گفت: رفتار تعدادی غیر صادرکننده را که در ماه‌های اخیر با بازنگرداندن ارز به کشور مشکلاتی را ایجاد کرده‌اند، نباید به پای صادرکنندگان گذاشت. به گفته او، بطور یقین صادرکنندگان ارز را به کشور باز می‌گردانند اما به چگونگی بازگرداندن آن اعتراض دارند. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اظهار کرد: در شرایط عادی سالانه بیش از یک و نیم میلیارد دلار پسته صادر می‌شود و این در حالی است که بیشتر صادرکنندگان این بخش صادراتی بیش از 50 میلیون دلار دارند اما بخشنامه‌های اخیر بانک مرکزی برای بازگشت ارز صادراتی چندان مناسب نیست. او افزود: سامانه نیما برای خریداران خارجی کالاهای صادراتی ما شناخته شده نیست و لازم است تا در مورد آن تجدید نظر شود. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران گفت: امروز یک تن پسته در دنیا با قیمت حدود 8500 تا 9 هزار یورو به فروش می‌رسد که قیمتی معادل 120 تا 130 هزار تومان دارد در حالی که این نرخ در داخل عمل نمی‌شود.
اروپا نتوانست نقش خود را ایفا کند
در ادامه این همایش سرپرست سازمان توسعه تجارت با تاکید بر لزوم تکیه بر توان داخلی گفت: اروپا نتوانست پس از خروج امریکا از برجام، نقش آفرینی لازم را داشته باشد و ما امروز باید باز هم به خودمان تکیه کنیم. محمدرضا مودودی با اشاره به اینکه تحریم به دنبال کاهش درآمد ارزی و افزایش مصارف ارزی است، گفت: در این شرایط باید به دنبال حفظ درآمدهای ارزی و همچنین کاهش مصارف ارزی باشیم. او تصریح کرد: اگر ممنوعیت صادرات ایجاد می‌کنیم معتقدیم که نباید ارز یارانه‌ای به سمت دیگر کشورها برود. از طرف دیگر هدف امریکا نابودی صادرکنندگان کشور است که سعی می‌کند از طریق ایجاد مشکلات و ایجاد ناامیدی به این هدف برسد. در چهل سال اخیر اگرچه شرایط مساعدی نداشتیم اما همیشه از این چالش‌ها با موفقیت عبور کرده‌ایم. به گفته او، تنها ٣٥٠ قلم کالا، بالای 10 میلیون دلار صادرات دارند و تنها ٧٠ قلم کالا داریم که بالای ٥٠ میلیون دلار صادرات دارند؛ واحدهای با صادرات بالای ده میلیون دلار هم کمتر از ٣٥٠ شرکت هستند.
سهم استان تهران از صادرات کشور
از سویی دیگر، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران هم با بیان اینکه در خصوص مشکلاتی که تعدد بخشنامه‌ها برای صادرکنندگان ایجاد کرده با بخش خصوصی هم نظر هستیم، بیان کرد: . برای رفع برخی از این مشکلات از طریق شورای گفت‌وگوی استان تهران، بازدید‌های دوره‌ای و مستمر از واحدهای تولیدی و شهرک‌های صنعتی و نیز برگزاری شورای مشورتی اقدام کرده‌ایم و تلاش می‌کنیم تا مشکلات را به تصمیم‌گیران منتقل کنیم . به گفته یدالله صادقی، آنچه امروز بیشتر با آن مواجه هستیم تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی است و اصلاح فرآیندهای تامین آن باید به گونه‌ای باشد که این مسیر کوتاه‌تر شود تا از طولانی شدن صف‌ها در وزارتخانه جلوگیری کند. به گفته او، استان تهران بیشترین تاثیرگذاری در تولید و صادرات کشور دارد. از میان 50 برگزیده صادرکننده ملی بیش از 30 صادرکننده مربوط به استان تهران بوده‌اند و در عین حال بیشترین تعداد کارت‌های بازرگانی مربوط به استان تهران است. صادقی افزود: صادرکنندگان استان تهران سال گذشته 9.8 میلیارد دلار کالا صادر کرده‌اند و در 7 ماهه ابتدای امسال هم میزان صادرات صادرکنندگان تهران حدود 6 میلیارد دلار بوده است. بنابراین 24 درصد از صادرات کل کشور و حدود 80 درصد خدمات فنی و مهندسی متعلق به تهران است.
