وحشت سرمایه‌گذاران از بن‌سلمان
گروه جهان| طلا تسلیمی|
انتظار می‌رود نشست رهبران گروه20 در بوئنوس‌آیرس آرژانتین به محلی برای تحت فشار گذاشتن محمد بن سلمان ولیعهد سعودی و پرسش از او درباره پرونده قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی و جنگ یمن تبدیل شود. سازمان دید‌بان حقوق بشر در گزارشی اعلام کرده که مقامات قضایی آرژانتین در حال بررسی نقش شاهزاده محمد در ارتباط با جنگ یمن هستند و احتمال می‌رود او در سفر به آرژانتین به ارتکاب جنایات جنگی محکوم شود. برخی از مقامات آرژانتینی اعلام کرده‌اند که بسیار بعید است این تحقیقات به صدور حکم دستگیری بن سلمان پیش از آغاز نشست گروه20 یا در زمان برگزاری آن در بوئنوس آیرس منجر شوند. با این وجود، آغاز این اقدام حقوقی علیه بن سلمان همزمان با سفرش به آرژانتین سایه بزرگی بر حضور او در نشست گروه 20 خواهد انداخت. ماجرای قتل جمال خاشقجی هم که با انتقادهای گسترده سیاستمداران جهانی از بن سلمان همراه بود، ماه گذشته نشست سرمایه‌گذاران خارجی در عربستان سعودی را تحت تاثیر قرار داد. با این حال، به نظر می‌رسد که سرمایه‌های خصوصی از خیلی پیشتر از قتل خاشقجی از بن سلمان روی گردانده بودند.
به نوشته بلومبرگ، از ماه نوامبر 2017 و درست همان زمانی که شماری از اعضای خاندان سلطنتی و سران کسب‌و‌کار را به عنوان بخشی از اقدامات در مبارزه با فساد بازداشت شدند، شمار زیادی از ثروتمندان سعودی سعی کردند پول خود را از عربستان خارج کنند. طبق مصاحبه‌هایی که با بیشتر از 10 نفر از افراد آشنا با موضوع انجام شد، بسیاری از آنها حتی برای خارج شدن خود از عربستان برنامه‌ریزی می‌کنند. سعودی‌هایی هم که در کشور مانده‌اند بیشتر ترجیح می‌دهند به جای افزایش سرمایه‌گذاری، پول خود را بخوابانند که این مساله باعث دردسر بیشتر بزرگ‌ترین اقتصاد جهان عرب شده است. برخی از افراد آگاه می‌گویند قتل خاشقجی فقط روند موجود را تشدید کرده است.
شاهزاده محمد که از زمان روی کار آمدن ملک سلمان تلاش‌ها را برای چنگ زدن به قدرت آغاز کرده، از مسوولیت در قتل خاشقجی به دست عناصر دولتی در کنسولگری در استانبول جان سالم به در برده، اما اعتماد نخبگان داخلی را از دست داده است و این مساله می‌تواند به بهای اصلاحات اساسی او تمام شود. ثروت انبوه سعودی می‌بایست به ایجاد یک بخش خصوصی شکوفا در این کشور منجر می‌شد که می‌توانست جایگزینی برای درآمدهای نفتی دولت به عنوان قوه محرکه اصلی اقتصاد باشد. اما بخش خصوصی عربستان اکنون در حاشیه اقتصاد این کشور عمل می‌کند یا سرمایه‌گذاران آن به دنبال فرار از کشور هستند و بدتر اینکه سرخوردگی میان سرمایه‌داران داخلی به خارجی‌ها هم رسیده و این مساله چشم‌انداز پروژه‌های ولیعهد سعودی را به‌کلی به خطر می‌اندازد.
سرکوب عناصر فساد از طریق هدف گرفتن شاهزاده‌های سعودی و چهره‌های مطرح تجاری و حبس خانگی آنها در هتل ریتز-کارلتون، تنها یکی از اقداماتی بود که به اعتماد تجاری عربستان سعودی آسیب رساند. پرداخت‌های عقب افتاده به پیمانکاران و اقدام عربستان در ژوئن 2017 به تحریم بی‌سابقه کشور همسایه یعنی قطر، از دیگر اقدامات آسیب‌رسان سعودی به فضای تجاری بودند. هنی سابرا، بنیان‌گذار شرکت مشاوره حقوقی «الف ادوایزری» در نیویورک در این رابطه گفت: «در داخل عربستان، دستگیری‌ها و حبس خانگی در هتل ریتز چه از لحاظ اقتصادی و چه سیاسی، تحولی شدید به شمار می‌رفت. آنها تبلور فرایندی بودند که در حال توسعه بود.»
مقامات می‌گویند این دستگیری‌ها برای همسان‌سازی سطح بین سرمایه‌گذاران و همچنین متوقف کردن فساد، ضروری بودند؛ بسیاری از سعودی‌ها نیز که اغلب از عملکرد ورای قانون نخبگان و ثروتمندان شکایت دارند، همین استدلال را مطرح می‌کنند. برخی از حامیان شاهزاده محمد همچنین می‌گویند که کاهش کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاری، هزینه‌ای قابل قبول برای اصلاحاتی اساسی است و این اصلاحات می‌توانند بعدها به ایجاد جامعه تجاری شفاف‌تر کمک کنند.
اما وسعت این پاکسازی که افرادی مانند شاهزاده ولید بن طلال را نیز در بر می‌گرفت، بسیاری را نگران کرد و سبب شد درصدد خروج هرچه سریع‌تر از عربستان برآیند. دستگیرشدگان برای آزادی خود با پرداخت وجه‌المصالحه‌ای موافقت کردند که در مجموع به بیش از 100 میلیارد دلار رسید. اتهامات مبنی بر شکنجه شدن بازداشت‌شدگان که از سوی دولت ریاض رد شده و همچنین شفاف نبودن شرایط توافق برای آزادی آنها سبب شده که این عملیات بیشتر شبیه به سرکوب باشد و نه مبارزه با فساد.
نتیجه این شد که برخی سعودی‌ها شروع به خارج کردن سرمایه‌های خود از عربستان از طریق شبکه‌ای از شرکت‌ها و منتقل کردن پول‌های خود کشورهایی کردند که روابط نزدیکی با پادشاهی سعودی ندارند. بسیاری از سرمایه‌ها به سوییس یا صندوق‌ها در دیگر کشورهای اروپایی منتقل شده است. یکی از افراد دخیل در ایجاد معاملات بین‌المللی برای سعودی‌ها گفت مشتریانش سعی می‌کنند از خریدهای چشمگیری که جلب‌توجه می‌کند خودداری کنند و برای نمونه به جای خرید هتلی 5 ستاره در لندن، همان مبلغ را در انبارهایی در شمال بریتانیا سرمایه‌گذاری کنند.
کاهش قیمت نفت اقتصاد عربستان را به دردسر انداخته و به اجرای تدابیر ریاضت اقتصادی در این کشور انجامیده بود و کاهش سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی هم به افزایش مالیات‌ها و هزینه‌های افراد ساکن خارج از کشور منجر شد و نرخ بیکاری را به بالاترین میزان در بیش از یک دهه گذشته رساند. یک روز پیش از منتشر شدن خبر قتل خاشقجی، بن سلمان پیش‌بینی کرد با افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در کنفرانس سرمایه‌گذاری عربستان، اقتصاد بهبود یابد. اما ماجرای خاشقجی سبب شد بسیاری از بانکدارها و مدیران شرکت‌ها از حضور در این کنفرانس خودداری کنند و همه پیش‌بینی‌های ولیعهد سعودی نقش برآب شود.
