تلاش گسترده تبلیغاتی برای توقف ارائه خدمات پرداخت الکترونیک از طریق کدهای USSD در روزهای اخیر بیش از آنکه تلاش برای بهبود راهکارهای پرداخت الکترونیک در کشور به نظر برسد مشخصات یک کمپین روابط عمومی مخرب را داراست.
گویی عده‌یی با تلاش برای لغو خدمات USSD دست به هر ادعای نادرست و نامرتبطی می‌زنند بدون آنکه حقیقت ماجرای مخالفت با USSD را بیان کنند. در این مقاله ضمن بررسی بعضی ادعاهایی که از سوی جریان رسانه‌یی بانک‌ها مطرح می‌شود به ارائه چند واقعیت در مورد کدهای USSD پرداخته می‌شود.
۱. آیا USSD ناامن است؟
یک کارشناس بانکداری، در مقاله‌یی با عنوان «چه کسانی می‌خواهند ماجرای لو رفتن اطلاعات ۳میلیون کارت بانکی بار دیگر تکرار شود؟» نوشت: «چه کسی می‌تواند تضمین کند که ماجرای مشابه افشای اطلاعات ۳ میلیون کارت بانکی سال ۹۱، این‌بار با گستردگی و فراگیری بیشتر تکرار نشود؟ در سال ۹۱، فقط ۹۰ میلیون کارت بانکی در دست مردم بود و اکنون بیش از ۲۰۰ میلیون کارت بانکی در دست مردم است.»
این کارشناس بانکی افشای اطلاعات 3 میلیون کارت بانکی در سال ۹۱ را در تیتر مقاله خود درج کرده و سه بار دیگر نیز در متن و میان‌تیتر‌های مقاله تکرار کرده است بدون آنکه توضیح دهد ماجرای افشای کارت‌ها در سال ۹۱ اصولا هیچ ربطی به USSD نداشته است.
با یک جست‌وجوی ساده در گوگل می‌توان مشاهده کرد افشای اطلاعات کارت‌های بانکی در سال ۹۱ از طریق شرکتی اتفاق افتاده که در سال ۷۸ با مجوز بانک مرکزی فعالیت خود را در زمینه ارائه دستگاه‌های پرداخت آغاز کرده و هیچ‌گاه هیچ فعالیتی در زمینه USSD نداشته است. نکته جالب این است که هیچ‌گاه مشخص نشد این شرکت که به ظاهر در آن زمان تنها دارنده مجوز مذکور از بانک مرکزی بوده است چگونه موفق به اخذ مجوز شد و هیچ‌گاه گفته نشد چه کسانی از حذف این شرکت بهره بردند. از این جهت پیوند زدن بحث لورفتن کارت‌ها در سال ۹۱ به USSD نه تنها تلاشی برای ارعاب مخاطب و فریب افکار عمومی است بلکه شاید به نوعی تلاش برای پنهان کردن مسائلی ناگفته در مورد شرکتی است که ظاهرا مسوول اطلاعات کارت‌ها مربوط بوده است.
چرا وی به جای ارائه دلیل و سند برای اثبات ادعای ناامن بودن USSD به‌طور مستقیم و با تکرار سعی کرده امنیت USSD را به افشای کارت‌ها پیوند بزند در حالی که این موضوع هیچ ربطی به USSD نداشته است؟ مقاله ایشان دقیقا مثل این است که کسی ادعا کند یک ساختمان ناامن است چون در خیابان مجاور دو خودرو با هم تصادف کرده‌اند.
۲. آیا USSD در دنیا منقرض شده است؟
یکی از تبلیغاتی که علیه USSD در ایران به‌صورت گسترده عنوان می‌شود منقرض شدن استفاده از USSD در جهان است. باز هم با یک جست‌وجوی ساده در گوگل خلاف این ادعا ثابت می‌شود. کافی است عبارت USSD Banking را جست‌وجو کنید تا با انبوهی از اطلاعات مختلف که بانک‌های کشورهای مختلف و اپراتورهای موبایل برای ارائه خدمات پرداخت بر بستر USSD منتشر کرده‌اند، مواجه شوید.
در میان همسایگان ایران دو کشور قطر و امارات به‌صورت گسترده از خدمات مالی بر بستر USSD استفاده می‌کنند. در آفریقا USSD بزرگ‌ترین فرصت بانکداری برای کارآفرینان معرفی شده که منجر به انقلابی برای بانکداری و تبادل الکترونیک پول در این قاره فراهم آورده است. اما USSD فقط در کشورهای کوچک یا کشورهای دارای زیرساخت ضعیف در فناوری اطلاعات برای بانکداری مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. این شیوه در بسیاری کشورهای توسعه‌یافته در زمینه فناوری اطلاعات به‌صورت گسترده مورد استفاده است که روسیه یکی از آنهاست. همچنین تمام بانک‌های هند بدون استثنا USSD را برای ارائه خدمات بانکی و تراکنش مالی به مشتریان خود پیشنهاد می‌دهند. پس این ادعا که USSD در جهان منقرض شده است، ادعای کاملا نادرستی است.
۳. علت ناراحتی بانک‌های ایران از USSD چیست؟
در یک کلام رقابت تجاری. در دنیای بدون USSD، مردم تنها از طریق بانک‌ها می‌توانند تبادل مالی انجام دهند و کل سود تراکنش به بانک‌ها برسد اما USSD باعث شده اپراتورهای موبایل نیز تبدیل به بازیگران عرصه تبادل الکترونیک شوند و سیستم بانکی به‌ازای هر تراکنش بخشی از ۱۲۵ تومان سود خود را با اپراتورها سهیم می‌شود. وقتی به رواج بالا و علاقه مردم به استفاده از USSD دقت کنیم می‌بینیم که چرا بانک‌ها از وجود این شیوه احساس زیان می‌کنند و برای توقف آن در تلاشند.
۴. آیا USSD بستر پولشویی است؟
پولشویی یکی دیگر از ادعاهای مطرح شده علیه USSD است. این درحالی است که USSD صرفا یکی از انواع شیوه‌های پرداخت است و شیوه پرداخت به تنهایی نمی‌تواند عامل پولشویی باشد ضمن آنکه هیچ سند یا گزارش مستندی از پولشویی به‌وسیله USSD منتشر نشده است.
پولشویی اتفاقا معضلی در سیستم بانکی و مالیاتی است که بانک مرکزی در زمینه رفع آن تلاش می‌کند اما در میان تمام اخباری که از فساد و اختلاس در بانک‌ها منتشر شده و پرونده‌های فساد چند هزار میلیاردی که تشکیل شده است تاکنون حتی یک خبر موثق و مشخص از کاربرد USSD توسط یک شبکه فساد مالی و برخورد قضایی با آن، به چشم نخورده است.
