براساس آخرین «شیوع‌شناسی» تعداد معتادان کشور به ۲میلیون و 808 هزار مصرف‌کننده مستمر مواد مخدر در کشور رسیده است؛ این درحالی است که ماری جوآنا و مشتقات آن شامل گل، گرس، علف با 11.9 درصد، پس از تریاک دومین مواد مخدر مصرفی در میان مصرف‌کنندگان مستمر مواد مخدر در کشور اعلام شده است. «گل» در سال‌های اخیر گوی رقابت را از شیشه ربود و حالا با تریاک رقابت می‌کند اما نکته قابل توجه آن است که اگر تریاک، ماده مخدر باب میل سن و سال‌دارهاست، گل در میان نوجوانان و جوانان جولان می‌دهد و با شعار اعتیادآور نبودن، آنها را گرفتار می‌کند. روز گذشته، پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر، اعلام کرد، شروع مصرف مخدر گل به جمعیت دانش‌آموزی و افراد در سن 15، 16 و 17 سالگی رسیده است. او تبلیغات را یکی از مهم‌ترین دلایل برای گرایش دانش‌آموزان به این مخدر دانسته و بیان کرد: «سال قبل 24 سایت درباره گل را به ناجا معرفی کردیم. در سایت‌ها اعلام می‌شد که گل وابستگی ندارد و این تبلیغات اغوا می‌کرد. قطعا گل اعتیادآور است اما میزان اعتیادآوری‌اش مانند شیشه فوری نیست و تفننی مصرف می‌شود.»
افشار با بیان اینکه دو درصد جامعه دانش‌آموزی در مقطع دوم متوسطه تجربه حداقل یک بار مصرف مواد مخدر را داشته‌اند، گفت: البته این آمار به هیچ عنوان به معنای معتادی دانش‌آموز نیست و بسیاری از آنها تنها یک‌بار مصرف مواد را تجربه کرده‌اند، در این راستا، توانمندسازی دانش‌آموزان در مقطع متوسطه را از سال 94 شروع کردیم و قصد داریم آن را به دوره متوسطه اول و ابتدایی نیز تسری دهیم. همچنین درسنامه‌یی تدوین شده بود که قرار بود یک میلیون نسخه از آن چاپ و توزیع شود که بر اساس آخرین آمارها در هشت ماهه امسال 230 هزار نسخه از این درسنامه در مدارس توزیع شده است.»
اعتیاد دانش‌آموزان از انکار تا پیشگیری
این در حالی است که آموزش و پرورش در سال‌های اخیر سیاست‌های ضد و نقیضی را برای حل معضل اعتیاد در میان دانش‌آموزان، داشته است. از انکار ماجرا تا برنامه‌های فوق‌العاده برای پیشگیری، نخستین‌بار سال 1387 بود که ستاد مبارزه با مواد مخدر، آمار دانش‌آموزان معتاد کشور را ۳۵ هزار نفر اعلام کرد. پنج سال بعد این سازمان از آمار ۷۵ هزار نفری تعداد دانش‌آموزان معتاد سخن گفت که این نشان داد حتی با وجود غیر قابل باور بودن آمار، در مدت پنج سال با رشد بیش از صد درصدی آمار شیوع اعتیاد در میان دانش‌آموزان مواجه بوده‌ایم. دو سال بعد در فروردین سال ۹۴، علیرضا جزینی، قائم مقام ستاد مبارزه با مواد مخدر تعداد دانش‌آموزان معتاد در کشور را ۱۳۰ هزار نفر اعلام کرد. این در حالی است که در سال‌های نخست اعلام چنین آماری وزارت آموزش و پرورش به جای حل ماجرا، صورت مساله را پاک و چنین اعداد و ارقامی را انکار می‌کرد اما از سال 1392، نگاه آموزش و پرورش هم به موضوع اعتیاد دانش‌آموزان تغییر کرد. بطوری که بهمن سال 1392، علی‌اصغر فانی، وزیر وقت آموزش و پرورش، درباره این مساله گفت: «باید در برخورد با اعتیاد دانش‌آموزان هم به مساله پیشگیری بپردازیم و هم به مساله درمان آنها. با توجه به وسعت فعالیت‌ها و تعداد بسیار زیاد دانش‌آموزان نمی‌توانیم مدعی شویم که این اقدامات را در تمامی مدارس کشور اجرایی می‌کنیم ولی شروع به اجرایی کردن این اقدامات کرده‌ایم و در برابر این مشکلات سکوت نکرده‌ایم و کلاس‌هایی را برای دانش‌آموزان دائر کرده‌ایم.» با این وجود آن زمان از هیچ طرح و برنامه‌یی برای مقابله با اعتیاد دانش‌آموزان صحبت به میان نیامد به گفته فانی تنها اقدامی که آموزش و پرورش با توجه به محدودیت منابع مالی خود می‌توانست برای دانش‌آموزان معتاد انجام دهد، این بود که آنها را به مراکز ترک اعتیاد معرفی کرده که آن هم به گفته وزیر وقت آموزش و پرورش، فراگیر نبود. اگرچه آمار اعتیاد هم چنان در حال افزایش است اما از سال 92 تا امروز اقدامات آموزش وپرورش با سرعت اندکی پیش رفته است. آنطور که عارف وهاب‌زاده، مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: «از جمعیت دانش‌آموزی کشور که 13 میلیون و 500 هزار نفر برآورد شده است، مدارس کشور در خوش‌بینانه‌ترین حالت تنها می‌توانند 20 درصد از جمعیت دانش‌آموزی را زیر پوشش طرح پیشگیری قرار دهند، این میزان رضایت بخش نیست و سایر دستگاه‌ها هم باید به وظایفشان در این زمینه عمل کنند. در سال تحصیلی گذشته طرح توانمندسازی ویژه دانش‌آموزان مقطع دوم متوسطه و والدین آنان، کارکنان و معلمان مدارس اجرا شد که در آن 900 هزار نفر در 12 استان تحت پوشش قرار گرفتند.»
مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور گفت: همزمان با اجرای برنامه آموزش پیشگیری در مدارس، اکنون تمام معلمان مقاطع مختلف تحصیلی در قالب درسنامه، موظف هستند که در هر ساعت درسی حدود 10 دقیقه را به طرح مسائل مربوط به اعتیاد و آموزش آن اختصاص دهند.
آموزش و پرورش در آموزش سنتی مانده چه برسد به آگاهسازی
این در حالی است که بهمن سال 1395، نادر منصورکیایی، مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش، اعلام کرده بود، در زمینه آموزش پیشگیری از اعتیاد و رفتارهای پرخطر به دانش‌آموزان براساس برنامه‌ریزی‌ها، 40 درصد از مدارس کشور تحت پوشش قرار می‌گیرند. او همچنین گفته بود: «تمامی دانش‌آموزان پایه‌های ششم و نهم تا پایان سال جاری (95) تحت پوشش برنامه آموزش پیشگیری از اعتیاد قرار می‌گیرند. یعنی در واقع در این دو پایه مهم، پوشش 100 درصدی خواهیم داشت؛ علاوه بر این کارگاه‌های آموزشی برای کارکنان و والدین نیز در سطح مدارس کشور در حال برگزاری است. فعالیت‌های فرهنگی پیشگیرانه مانند برگزاری جشنواره نوجوان سالم، نمایشگاه‌های سیار پیشگیری و نیز توزیع محصولات فرهنگی در سطح مدارس ادامه دارد.» اما این در حالی است که فروردین سال 1396، منصور کیایی درباره عملکرد این وزارتخانه در حل معضل اعتیاد دانش‌آموزان، اعلام کرد: « هنوز آموزش و پرورش راهکاری جدی برای نوع مواجهه با دانش‌آموزان معتاد ندارد. چند تفاهمنامه و بخشنامه امضا و اعلام می‌شود اما تا چه اندازه بتوان این بخشنامه‌ها را اجرا کرد، حرف دیگری است. آموزش و پرورش به دلیل محدودیت در منابع مالی به سختی از پس آموزش سنتی خود برمی‌آید چه برسد به اینکه برای پیگیری و آگاهسازی در رابطه با آسیب‌های اجتماعی کودکان را پرورش دهد.»
او در ارتباط با این نارسایی‌ها در آموزش و پرورش می‌گوید: «وزارتخانه درگیر کسری بودجه و مطالبات معلمان و بازنشستگان است و دیگر فرصتی برای پرورش جدی کودکان خانواده‌هایی با مشکلات معیشتی و فرهنگی ندارد.»
