ساخت شهرهای جدید در اطراف شهرهای مادر، ایده‌یی بود که در اواخر دهه 60 عملیاتی شد و با اجرای آن چندین هدف دنبال می‌شد که این اهداف عبارتند از عرضه مسکن ارزانقیمت، همراه با خودکفایی شغلی و خدماتی، بهگونهای که رفتوآمد روزانه به شهرمادر را تشویق نکند، اما با وجود این، شاهد هستیم که ساخت شهرهای جدید چندان با هدف در نظرگرفته شده مطابق نیست و اگرچه قیمت مسکن در این شهرها نسبت به شهرمادرشان ارزان‌تر است، اما در زمینه شغلی و خدماتی خودکفا نیستند. بر همین اساس و با توجه به تفاوت بسیار میان اهداف در نظرگرفته شده در زمان طراحی و ساخت این شهرها با شرایط کنونی آنها روزنامه تعادل، گزارشی از چند و چون شهرهای جدید منتشر می‌کند.
در اواخر دهه ۶۰ هیات دولت با هدف تسریع در برنامه‌ریزی برای ایجاد سکونتگاه‌های جدید طرحی به نام ایجاد شهرهای جدید را تصویب و در مجلس ارائه کرد و به قانون تبدیل شد.
شهر جدید به نقاط جمعیتی اطلاق می‌شود که در چارچوب طرح مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران خارج از محدوده قانونی و حریم استحفاظی شهرها (هریک که بزرگ‌تر باشد) برای اسکان حداقل ۳۰هزار نفر به اضافه ساختمان‌ها و تاسیسات مورد نیاز عمومی، خدماتی، اجتماعی و اقتصادی ساکنان آن پیش‌بینی می‌شود.
براساس قانون مقرر شد ۱۸ شهر جدید در ۱۱ استان شامل شهرهای پردیس، پرند، اندیشه، هشتگرد، شهر مجلسی، فولادشهر، سهند، صدرا، گلبهار، بینالود، عالی شهر، مهاجران، امیرکبیر، علوی، رامین، شیرین شهر، رامشار و تیس ایجاد شوند. ضمن اینکه جمعیت مورد نظر برای سکونت در این شهرها حداکثر ۴میلیون و ۷۰۰هزار نفر در نظر گرفته شد، ولی در حال حاضر در این ۱۸ شهر جدید ۸۰۰ هزار نفر مستقر شده‌اند.
در افق سند چشم‌انداز۱۴۲۰ کشور، شهرهای جدید ایران در تلاش‌اند تا برای پاسخگویی به نیازهای فعلی این مناطق در مسیر تعادل‌بخشی و تاب آوری به عنوان شهری اقتصادی و کارآفرین عمل کنند و مواردی از جمله یکپارچگی، تنوع اجتماعی و هویت‌‌پذیری و سرمایه اجتماعی را از اهداف اصلی خود قرار دهند.
وزارت مسکن و شهرسازی باید پس از اطمینان از اسکان حداقل ۱۰ هزار نفر جمعیت در هر شهر جدید مراتب را به وزارت کشور اعلام کند و این وزارتخانه موظف است، نسبت به تشکیل شورای شهر و ایجاد شهرداری در شهر جدید یاد شده (حتی اگر طرح شهر جدید به پایان نرسیده باشد) اقدام کند.
هدف از ایجاد شهرهای جدید دو برنامه کلان بود، یکی جذب سرریز جمعیت شهرهای بزرگ و جلوگیری از توسعه بی‌رویه شهرهای مادر و کلان‌شهرها، و هدف دیگر ایجاد سکونتگاه و شهر برای زندگی کارکنان و کارگران مجموعه‌های بزرگ صنعتی.
تعداد شهرهای جدید
هم‌اکنون 17 شهر جدید دولتی در حال احداث هستند که پیش‌بینی می‌شود حدود ۴ میلیون جمعیت در ۴۰ هزار هکتار زمین دولتی ساکن شوند.
اغلب 17 شهر موجود در کنار شهرهای مادر احداث شده‌اند.
علاوه بر ۱۷ شهر جدید در دست احداث، 8 شهر جدید دیگر با جمعیتی بالغ بر ۶۵۵ هزار نفر در مرحله تصویب و طراحی به سر می‌برند که در حال حاضر مطالعات امکان‌سنجی و مکانیابی و طراحی آنها به همراه شهرک‌های دولتی در حال انجام است.
براساس برآورد اولیه در 17 شهرجدید در حال احداث تعداد 150پروژه سرمایه‌گذاری شناسایی شده‌اند، این پروژه‌ها شامل احداث واحد مسکونی ویلایی و آپارتمانی، خدمات تجاری، اداری، ورزشی، تفریحی، صنعتی و... در مقیاس‌های عملکردی مختلف اعم از محله‌یی، ناحیه‌یی، شهری و فراشهری است.
شهرجدید هشتگرد در استان البرز با 675 هزار نفر بیشترین و مهاجران استان مرکزی و رامشار چهارمحال‌و‌بختیاری با 60 هزار نفر کمترین جمعیت مصوب را دارند.
براساس پیش‌بینی‌ها، جمعیت شهرهای جدید از حدود800 هزار نفر به 2 میلیون و 500 هزار نفر طی 5 سال آینده افزایش پیدا می‌کند.
مراحل مطالعاتی ساخت 3 شهر جدید «تیس»، «کوشک» و «خوارزمی» سپری شده و مراحل اجرایی ساخت این 3 شهر جدید، آغاز شده است.
سرمایه‌گذاری درشهرهای جدید
احداث شهرک و شهرجدید توسط بخش غیردولتی در مقررات پیش‌بینی و با استقبال خوبی مواجه شده که در این راستا تاکنون پروانه احداث یک شهرجدید و ۴ شهرک صادر و ۵ مورد نیز فرایند امکان سنجی و مکانیابی و طراحی را طی می‌کند.
از سال ۹۲ تا ۹۶ حجم سرمایه‌گذاری‌ها افزایش یافت و در حالی که تا سال ۹۲ تنها ۲۵ میلیارد تومان بخش‌های غیردولتی در شهرهای جدید سرمایه‌گذاری کرده بودند، اما در سال ۹۳ این میزان به ۴۸ میلیارد تومان، در سال ۹۴ به ۷۲۳ میلیارد تومان و در سال ۹۵ به ۵۰۳ میلیارد تومان افزایش یافت و همچنین حجم سرمایه‌گذاری‌ها در شهرهای جدید در نیمه اول سال ۹۶ از مرز یک هزار میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان گذشت و انتظارمی رود تا شش ماه آینده هزار میلیارد تومان قرارداد جدید برای توسعه و عمران شهرهای جدید به امضا برسد.
