گروه بانک و بیمه با گذشت دو هفته از اجرای بخشنامه بانک مرکزی مبنی‌بر الزام بانک‌ها به کاهش نرخ سود سپرده، بازرسان این بانک از نتیجه بررسی عملکرد بانک‌ها در این باره اعلام رضایت کردند این درحالی است که گزارش‌های میدانی در شعب نیز حاکی از اختلاف‌نظر با بررسی بانک مرکزی نبوده و عمدتا از تن دادن به تکلیف رعایت سودهای بانکی نشان دارد. به گزارش «تعادل»، از حدود دو هفته پیش و همزمان با ۱۱ شهریور، شبکه بانکی ملزم به اجرای بخشنامه هشت‌بندی بانک مرکزی در رابطه با کاهش سود سپرده بانکی شد. البته سودهایی که در سال گذشته در شورای پول و اعتبار مصوب ولی طی مدت سپری شده جای چندانی در ویترین بانک‌ها نداشت، به‌گونه‌یی که عمدتا نرخ‌های بالاتر و حتی بیش از ۲۰درصد در مقایسه با سود سپرده ۱۵ درصد مصوب برای حساب‌های سالانه ارائه می‌شد. اما بانک‌ها مکلف شدند در کنار حذف سودهای قبلی از سپرده‌های جدید، هیچ افتتاح حسابی با نرخ سود بیش از ۱۵ درصد برای سپرده مدت‌دار و حداکثر ۱۰درصد برای کوتاه‌مدت انجام ندهند، در عین حال که تمام حساب‌ها باید علیالحساب گشایش پیدا کند. از سوی دیگر هیچ بانکی مجوز واریز یا برداشت به حساب‌های سپرده جدید و قبلی که با نرخ‌های بالاتری باز شده بودند، نداشته و در صورت انجام این کار سپرده مربوطه مشمول جریمه خواهد شد. هر چند که این حساب‌ها نیز در پایان مهلت قرارداد و در زمان سررسید باید طبق بخشنامه جدید تغییر ماهیت دهد. این در حالی است که تازه‌ترین گزارش بازرسان بانک مرکزی از پایش ۱۰۰۰ شعبه در سراسر کشور از این حکایت دارد که بانک‌ها در اجرای بخشنامه همکاری مناسبی داشته و غیر از چند مورد افتتاح حساب جدید با غیر از نرخ‌های تعیین شده انجام نشده که در این میان با بانک‌های خاطی نیز برخورد شده است.
بانک‌ها نرخ سود را رعایت می‌کنند
مدیر اداره نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری بانک مرکزی با بیان اینکه بیش از ١٠٠٠ شعبه بانکی از ابتدای اجرای بخشنامه اخیر بانک مرکزی در رابطه با ابلاغ نرخ‌های سود علیالحساب بازرسی شده‌اند، تاکید کرد: بانک‌ها در اجرای این بخشنامه همکاری مناسبی داشته‌اند. علی نصیری با اشاره به آغاز اجرای بخشنامه مذکور از ۱۱ شهریور، ادامه داد: از زمان آغاز اجرای این بخشنامه، بازرسان بخش نظارت بانک مرکزی در سراسر کشور شعبه بانک‌ها را پایش کرده‌اند و تاکنون جز چند مورد که با آنها برخورد شده است، گزارشی درخصوص افتتاح حساب جدید با غیر از نرخ‌های تعیین شده در بخشنامه نداشته‌ایم.
مدیر اداره نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری درخصوص نرخ سود سپرده صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز گفت: این صندوق‌ها که از سازمان بورس مجوز می‌گیرند و توسط آن سازمان نظارت می‌شوند، منابع خرد را جذب و آن را در بخش‌های مختلف اعم از سپرده بانکی، سهام، اوراق بدهی یا سایر شقوق سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ از این رو احتمال دارد بازدهی و سودی که این صندوق در سررسید پرداخت می‌کند، بالاتر از نرخ سود علیالحساب سپرده‌ها باشد. اما در صورتی که این صندوق‌ها بخشی از منابع خود را در بانک سپرده‌گذاری کنند، سود این سپرده‌ها باتوجه به ماهیت سررسیدی، مطابق با نرخ سود علیالحساب مصوب شورای پول و اعتبار خواهد بود. وی تصریح کرد: نرخ‌های سود علیالحساب پرداختی به سپرده‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت نیز مشمول نرخ سود علیالحساب مقرر در بخشنامه اخیر بانک مرکزی درخصوص نرخ سود است.
این مقام مسوول بانک مرکزی اجرای صحیح بخشنامه مذکور را موجب کاهش بهای تمام شده پول برای بانک‌ها دانست که این امر زمینه‌ساز کاهش نرخ سود مورد انتظار تسهیلات بانکی و رونق تولید است.
نصیری یکی از ویژگی‌های بخشنامه اخیر بانک مرکزی را هماهنگی میان سیاست‌گذار پولی و سیاست‌گذار مالی و سایر دستگاه‌های اجرایی عنوان کرد و گفت: برای مثال در مراحل پیشین، هنگامی که بانک مرکزی درصدد کاهش نرخ سود برمی‌آمد، با انتشار اوراق بدهی مواجه می‌شد که نرخ بازدهی این اوراق به مراتب بالاتر از نرخ سود علیالحساب اعلامی بود و این امر موجب بروز وقفه در کاهش نرخ سود سپرده می‌شد یا در حالتی دیگر با پیش‌فروش خودروها مواجه بودیم که در این حالت نیز خودروسازان با فاصله گرفتن از قواعد پیش‌فروش به سمت سپرده‌گیری میل پیدا می‌کردند. وی با بیان اینکه بانک مرکزی این موضوع را در قالب یک «بسته» اجرا می‌کند، گفت: این، بدین معناست که همزمان با تعدیل نرخ سود علیالحساب سپرده‌های بانکی، سایر الزامات این مهم را در سایر بازارها مدنظر قرار می‌دهیم. بر این اساس پس از ساماندهی بازار غیرمتشکل، در حال حاضر در تلاشیم از یک سو بازار بین‌بانکی را تعمیق بخشیم و از سوی دیگر اضافه‌برداشت بانک‌ها و بدهکاری آنها به بانک مرکزی را ساماندهی کنیم. نصیری در پایان یادآور شد: یکی از پیش‌نیازهای لازم برای موفقیت کامل این طرح همراهی و همکاری مردم است، از این رو از هموطنان می‌خواهیم هرگونه اقدام برخلاف این ضوابط را به اطلاع بانک مرکزی به‌عنوان نهاد نظارتی برسانند. امیدواریم با اجرای این طرح شاهد برقراری نظم و انضباط بیشتر در بازار پولی کشور باشیم.
نظم بخشی به بازار پول
گرچه گزارش بانک مرکزی از عملکرد ۱۰۰۰ شعبه بین حدود 23 هزار شعبه فعال بانکی انجام شده و نمی‌تواند تاییدی بر اجرای بخشنامه در تمام شعب بانک‌ها باشد اما به هر حال بررسی‌های میدانی نیز نشان می‌دهد که در حال حاضر حتی بانک‌هایی که پیش‌تر نرخ‌های سود بالا پرداخته و حتی در دو یا سه روز ابتدای اجرای دستورالعمل همچنان به روند قبلی ادامه می‌دادند، فعلا طبق تکلیف محول شده به آنها پیش می‌روند. هر چند که در این میان هستند بانک‌هایی که به طرقی همچنان نرخ‌های بالاتری ارائه می‌کنند.
با این حال به نظر می‌رسد گذر زمان در عملکرد بانک‌ها طی چند ماه آینده است که نشان خواهد داد آیا این‌بار می‌توانند طبق دستورالعمل حرکت کرده و نرخ‌های سود را به‌طور متعادل و یکدست اجرا کنند یا خیر؟ بانک مرکزی البته معتقد است برای این‌بار زمینه‌های لازم برای کاهش نرخ سود و پایبندی بانک‌ها به دستورالعمل خود را فراهم کرده است به‌گونه‌یی که در اقداماتی برای ساماندهی موسسات غیرمجاز به‌عنوان رقبای مخرب سود بانکی را انجام داده، وضعیت سود مشارکت در خودروسازی‌ها را تعدیل، بازار بین‌بانکی را کنترل و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی را به خط اعتباری تبدیل کرده است که هر یک می‌توانند عاملی برای به نظم کشیدن سود و کمک به رفع تنگنای اعتباری بانک‌ها به‌عنوان مانعی برای اجرای منظم مصوبات شورای پول و اعتبار باشد.
