گروه دانش و فن| مرجان محمدی|
چندی پیش دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور در بازدید از پارک علم و فناوری دانشگاه تهران بر اهمیت مالکیت و دارایی‌های معنوی در کشور تاکید کرد. سید ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی و رییس مرکز ملی فضای مجازی کشور در این بازدید گفت: به زودی مالکیت و دارایی‌های معنوی بخش بزرگ اقتصاد را تشکیل می‌دهند و اگر مورد توجه قرار نگیرند ما در جامعه دچار عقب‌ماندگی خواهیم شد. این در شرایطی است که در ایران سرمایه‌گذاری جسورانه و خطر پذیر در بین شرکت‌ها هنوز آن طور که باید و شاید به مرحله عمل نرسیده است. درحالی که در بسیاری از کشورهای دنیا صندوق‌های جسورانه و خطرپذیر نقش مهمی در اقتصاد آن کشور بازی می‌کنند اما در ایران این مساله هنوز جا نیفتاده است.
بطوری که گفته می‌شود در ایران یکی از حلقه‌های مهم مفقوده در زنجیره کارآفرینی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر است و کمتر سازمان و شرکتی را می‌توان یافت که به طور کامل شاخص‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر را رعایت کرده باشد. در هیچ‌یک از شرکت‌ها و صندوق‌های شکل گرفته در ایران در این زمینه تاکنون بخش خصوصی به تنهایی وارد عمل نشده و غالبا با مشارکت و حمایت و سرمایه دولت این مهم صورت گرفته است. به همین دلیل تامین عمده هزینه‌های جاری این صندوق‌ها و شرکت‌ها توسط بخش دولتی صورت می‌گیرد.
سرمایه‌گذاری خطرپذیر که از آن با عنوان‌های «سرمایه‌گذاری جسورانه» یا «سرمایه‌گذاری کارآفرینی» نیز نام می‌برند، چند سالی است که در کشور فعالیت خود را برای رشد و شکوفایی استارت‌آپ‌ها شروع کرده‌اند. طبق فرمایشات مقام معظم رهبری یکی از راه‌های تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است که با سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها محقق می‌شود. هر چند که تامین سرمایه لازم برای شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا (استارت‌آپ) و کارآفرین که مستعد جهش و رشد ارزش هستند دارای ریسک فراوانی است.
درحال حاضر بیش از ۱۹۰صندوق فعال در بورس برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تولیدی وجود دارد. همچنین در راستای تفاهمنامه سازمان بورس و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری راه‌اندازی این صندوق‌های جسورانه کلید خورده تا علاوه بر برقراری ارتباط مجموعه شرکت‌های دانش‌بنیان با بازار سرمایه زمینه تامین مالی این شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه مهیا شود. این شرکت‌ها در مراحل ابتدایی رشد و تکامل اقتصادی خود مورد توجه سرمایه‌گذارانی هستند که با ارزیابی موشکافانه خود، شکاف سرمایه و کمبود نقدینگی شرکت‌های کارآفرین را جبران می‌کنند و در گروه سهام‌داران آنها قرار می‌گیرند. سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر با مدیریت فعالانه و برنامه‌ریزی در توسعه مدل‌های راهبردی در کسب‌وکار هدف و ارزش‌افزوده و افزایش قیمت سهام این شرکت‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. رونق و توسعه فعالیت‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر موتور محرکه و محور اصلی رشد محصولات جدید و نوآوری در عرصه فناوری است.
باید دانست که سرمایه خطرپذیر سرمایه‌یی است که به همراه کمک‌های مدیریتی، در اختیار شرکت‌های جوان، کوچک به سرعت درحال رشد و دارای آتیه اقتصادی قرار می‌دهند. سرمایه خطرپذیر از منابع مهم تامین مالی شرکت‌های کوچک و نوپاست. به بیانی می‌توان گفت شرکت‌های سرمایه‌گذاری پول و تجارب مدیریتی را در اختیار شرکت‌های درحال رشد قرار می‌دهند و آنها هم این امکانات را برای تبلیغات، پژوهش، ایجاد زیرساخت و تولید محصول استفاده می‌کنند.
حال که حدود یک سال از امضای تفاهمنامه سازمان بورس و معاونت فناوری ریاست‌جمهوری برای راه‌اندازی این صندوق‌ها می‌گذرد و در این زمینه اقدامات قابل توجهی به این منظور اجرایی شده است.
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری در این خصوص معتقد است: راه‌اندازی صندوق‌های جسورانه مسیر برای پیاده‌سازی ایده‌های نو در بازار سرمایه و بورس را مهیا کرده و با راه‌اندازی این صندوق‌ها بازار جدیدی برای ایده‌های نو ایجاد شده است.
وی درخصوص اهداف پیش روی برای شکل‌گیری این صندوق‌ها افزود: فعالیت این صندوق‌ها بستر لازم برای سرمایه‌گذاری در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان در بورس را فراهم کرده و با فعالیت این شرکت‌ها در بورس شرایط برای رشد و ارتقای منطقی آنها مهیا می‌شود.
به گفته ستاری حرکت سرمایه‌گذاری در حوزه دانش‌بنیان به سمت سرمایه‌گذاری جسورانه علاوه بر اهمیت دادن به صاحبان ایده می‌تواند منجر به استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه در جهت رشد و توسعه محصولات و خدمات دانش‌بنیان همچنین تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی شود.
این شرکت‌ها برای بقا در بازار پر ریسکی که کار می‌کنند حتما باید از ساختاری هوشمند و کارآمد بهره‌مند باشند که البته بستگی به سیاست‌ها و اهداف آن شرکت این ساختار نیز متفاوت است.
حسین نظام‌دوست، رییس اداره ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران نیز در این خصوص گفت: سرمایه‌گذاری جسورانه یکی از مدل‌های سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا و شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد بلندمدت به شمار می‌رود که منبع بسیار مهمی برای راه‌اندازی کسب‌و‌کارهایی است که توان دسترسی به منابع تامین مالی رایج مانند بانک را نداشته باشند.
وی افزود: موضوع فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در ایران جمع‌آوری منابع مالی و سرمایه‌گذاری در اوراق مالکیت اشخاص حقوقی با موضوع فعالیت در پروژه‌های فکری و نوآورانه است.
وی با اشاره به اینکه در دولت به‌منظور توسعه اقتصاد دانش‌بنیان «صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه» در تاریخ ششم دی ماه سال ۱۳۹۵ رونمایی شده است، گفت: برای تجاری‌سازی و خلق کسب‌وکار از یک ایده، سرمایه‌گذاری و راهبری موثر لازم است.
وی به حوزه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه اشاره کرد و گفت: موضوع فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه جمع‌آوری منابع مالی و سرمایه‌گذاری در اوراق مالکیت اشخاص حقوقی با موضوع فعالیت در پروژه‌های فکری و نوآورانه در زمینه‌هایی مانند اختراعات، علائم تجاری، طرح‌های صنعتی، ارقام گیاهی، آثار ادبی و هنری، پروژه‌های فکری و نوآورانه و … است که این امر به‌منظور به بهره‌برداری رساندن و تجاری‌سازی دارایی‌های یاد شده صورت می‌گیرد.
وی مزایای مترتب بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و نقش این صندوق‌ها در اقتصاد و بازار سرمایه را مواردی همچون توسعه تجاری‌سازی دارایی‌های فکری، بهبود تامین مالی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه، بهبود ساختار مدیریت و حاکمیت شرکتی این بنگاه‌ها ذیل مدیریت نهاد سرمایه‌گذاری جسورانه دانست و گفت: هدایت منابع مالی خصوصی و عمومی به این ساختارها و افزایش ارزش‌افزوده تولید داخلی از طریق حمایت از صنایع دانش‌بنیان از دیگر مزایای ایجاد و بهبود زمینه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه از طریق بازار سرمایه است.
وی خاطرنشان کرد: از مهم‌ترین مزایای فعالیت این ساختارها در بازار سرمایه و اقتصاد کشور، توسعه تجاری‌سازی دارایی‌های فکری، بهبود تامین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط اعم از صنعتی و دانش‌بنیان در بازار سرمایه، بهبود ساختار مدیریت و حاکمیت شرکتی بنگاه‌های کوچک و متوسط ذیل مدیریت نهاد سرمایه‌گذاری جسورانه و در نتیجه هدایت منابع مالی خصوصی و عمومی به این ساختارها است. نباید فراموش کنیم که افزایش ارزش‌افزوده تولید داخلی از طریق حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط و صنایع دانش‌بنیان کشور ممکن می‌شود. در هر صورت به نظر می‌رسد با رشد استارت‌آپ‌ها و ورود جوانان به این عرصه شاهد رشد این صندوق‌ها باشیم.
