تعادل|
رییس شورای رقابت در جدیدترین اظهارات خود از ورود این شورا به عرصه قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی صحبت به میان آورده است. رضا شیوا با طرح این پرسش که کدام‌یک از مسوولان وزارت صنعت، معدن وتجارت متعهد به عدم افزایش قیمت خودرو می‌شوند، این وزارتخانه را مسوول گران شدن 20درصدی خودروهای وارداتی در بازار دانسته و عنوان کرد که در حال بررسی بازار خودروهای وارداتی هستیم و حتی نامه‌نگاری‌هایی را هم با گمرک انجام داده‌ایم. این در حالی است که رضا شیوا در نشست مطبوعاتی تیرماه سال جاری که برای اعلام قیمت‌های جدید خودرو برگزار شد، گفته بود که این شورا نمی‌تواند در بازار وارداتی‌ها ورود پیدا کند و دلیل روشنی برای عدم ورود به بازار خودروهای وارداتی اعلام نکرد. اما اکنون به نظر می‌رسد که رییس شورای رقابت تغییر رویه داده و در اظهاراتی متفاوت‌تر از آنچه قبلا گفته بود، تاکید کرده، اگر به این نتیجه برسیم که بازار این خودروها انحصاری است حتما در قیمت‌گذاری آنها دخالت خواهیم کرد. از آن‌سوی معاون امور صنایع وزارت صنعت، معدن وتجارت در پاسخ به این اظهارات می‌گوید که شورای رقابت ابزار قانونی برای ورود به عرصه قیمت‌گذاری در بازار خودروهای وارداتی را ندارد اما در قیمت‌گذاری خودروهای داخلی می‌تواند براساس مصوبه شورای اقتصاد ورود کند. محسن صالحی‌نیا این را هم گفت که بحث گرانی خودروهای وارداتی، ارتباطی به وزارت صنعت، معدن وتجارت ندارد. از سوی دیگر رییس انجمن واردکنندگان خودرو بر این باور است که انحصاری در بازار خودروهای وارداتی وجود ندارد و افزایش قیمت خودروهای وارداتی به دلیل اتخاذ سیاست‌های اشتباه وزارت صنعت، معدن و تجارت در این حوزه است. اما در مقابل چنین اظهارنظرهایی برخی واردکنندگان معتقدند، شورای رقابت باید به بحث بروز انحصار در بازار وارداتی‌ها ورود پیدا کند.
دستورالعمل محدودیت واردات خودرو
وزارت صنعت، معدن و تجارت بعد از لغو تحریم‌های بین‌المللی طی دستورالعملی شرکت‌های واردکننده غیرمستقیم خودرو را مقید به اخذ مجوز از شرکت مادر کرد. یکی از اهداف ابلاغیه چنین دستورالعملی از سوی نهاد متولی صنعت خودرو، «ساماندهی بازار و کاهش قیمت خودروهای وارداتی» ذکر شده بود. اگرچه این وزارتخانه همواره بر این موضوع تاکید کرده که بر بازار خودروهای وارداتی نظارت دارد اما بازار فروش خودروهای وارداتی حکایت از چیزی خلاف بر این دارد؛ چراکه در برخی موارد حتی شاهد دوبرابر شدن قیمت خودروهای وارداتی به کشور هستیم که ممکن است با منفعت عده‌یی خاص گره خورده باشد. در این میان شاهد اظهارنظرهای مختلفی از سوی نهادهای مربوط با واردات و قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی هستیم.
جدیدیرین اظهارنظر در این خصوص به رییس شورای رقابت مربوط می‌شود؛ رضا شیوا در سخنان خود تاکید کرده که در حال بررسی بازار خودروهای وارداتی هستیم و حتی نامه‌نگاری‌هایی را هم با گمرک انجام داده‌ایم تا میزان واردات خودرو را با توجه به نمایندگی مورد ارزیابی قرار دهیم. رضا شیوا گفته است: اگر به این نتیجه برسیم که بازار این خودروها انحصاری است حتما در قیمت‌گذاری آنها دخالت خواهیم کرد.
وی همچنین در اظهارات خود، وزارت صنعت، معدن و تجارت را مسبب گرانی خودروهای وارداتی در بازار می‌داند و می‌گوید: شورای رقابت تاکنون به حوزه قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی ورود پیدا نکرده، اما در حال حاضر قیمت خودروهای وارداتی 10 تا 20درصد گران شده و وزارت صنعت به عنوان متولی بازار این خودروها باید پاسخگو باشد. وی با طرح این پرسش که «اگر شورای رقابت نباشد، کدام‌یک از مسوولان وزارت صنعت، معدن وتجارت متعهد به عدم افزایش قیمت خودرو می‌شوند، صحبت‌های معاونت امور صنایع وزارت صنعت، معدن وتجارت که گفته است، این وزارتخانه دخالتی در قیمت‌گذاری خودرو ندارد را خلاف این ادعا می‌داند.» رییس شورای رقابت در رابطه با اینکه این اظهارات تعیین قیمت خودرو توسط خودروسازان و عدم دخالت شورای رقابت هم به نفع تولید و مردم است، گفت: اگر شورای رقابت در بحث قیمت‌گذاری خودرو ورود پیدا نکند کدام‌یک از مسوولان وزارت صنعت متعهد می‌شوند که قیمت خودرو تغییر پیدا نکند؟ بیان این صحبت‌ها آن هم در شرایط انحصاری بازار خودروهای زیر 45میلیون تومان اصلا درست نیست. اما از آن سوی معاون امور صنعتی وزارت صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به اظهارنظرهای رییس شورای رقابت به «تعادل» می‌گوید: بحث گرانی خودروهای وارداتی که از سوی رییس شورای رقابت مطرح شده، به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارتباط پیدا نمی‌کند. اما محسن صالحی‌نیا در عین حال عنوان کرد که مسوولان سازمان توسعه تجارت و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان باید در این زمینه پاسخگو باشند. به گفته وی براساس مصوبه شورای اقتصاد، شورای رقابت برای انحصارزدایی در بازار خودروهای داخلی می‌تواند ورود کرده و اقدام به نظارت و قیمت‌گذاری کند، اما در خصوص ورود به قیمت‌گذاری خودروهای خارجی به نظر می‌رسد، شورای رقابت ابزار قانونی برای انجام این کار را نداشته باشد.
تغییر و تحولات عمده‌یی که طی سال‌های گذشته در قوانین واردات خودرو به کشور اعمال شده، همواره تحت عنوان ساماندهی واردات خودرو به کشور صورت گرفته است؛ در شرایطی که اعمال قوانین مختلف موجب شده که دوطرف ماجرا یعنی سیاست‌گذار تجاری و واردکننده خودرو مواضع مختلفی بگیرند، اما موضوع اساسی آن است که در شرایط کنونی بسیاری از واردکنندگان خودرو به وجود انحصار در این بازار باور دارند.
هشدار در مورد انحصار
بنابراین به دنبال حذف واردکنندگان متفرقه، برخی نسبت به بروز انحصار هشدار دادند. هرچند تغییر قوانین واردات خودرو در دوره پساتحریم توسط وزارت صنعت، معدن وتجارت در راستای ورود خودروهای دارای اصالت و با استاندارد (گارانتی و خدمات پس از فروش) به کشور بوده، اما برخی منتقدان بر این باور بودند که مصوبه مذکور، جدا از تاثیر مثبتی که می‌تواند بر بازار خودرو کشور بگذارد، تبعات منفی نیز به همراه خواهد داشت، چراکه به گفته آنها زمانی که واردات خودرو تنها از طریق نمایندگی‌های رسمی و مستقیم خودروسازان خارجی صورت می‌گیرد، ممکن است سبب ایجاد انحصار در بازار شود. از این رو می‌تواند منجر به حذف عرضه‌کنندگان خودرو خارجی با قیمت پایین از بازار شده و از سوی دیگر افزایش قیمت را به دلیل انحصاری که ایجاد شده به دنبال داشته باشد. بر این اساس واردکنندگان معتقدند، شورای رقابت باید به بحث بروز انحصار در بازار وارداتی‌ها ورود پیدا کند.
اما رییس انجمن واردکنندگان خودرو نظر متفاوتی در این زمینه دارد و در واکنش به اظهارنظر اخیر رییس شورای رقابت به «تعادل» می‌گوید: شورای رقابت زمانی حق ورود به مساله قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی را دارد که تشخیص انحصار در این بازار داده شود. از این رو، رییس شورای رقابت باید بگوید که انحصار در بازار خودروهای وارداتی را چگونه تشخیص داده و معیارش برای نحوه این نوع تشخیص چه بوده است و سپس درباره ورود قیمت‌گذاری اعلام نظر کند.
فرهاد احتشام‌زاد در ادامه توضیح می‌دهد: تا زمانی که ملاک انحصار مشخص نباشد، کسی حق ورود در نحوه قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی را ندارد. به‌طور مثال تعریف خودروهای لوکس هم در کشور نابجا و غلط است، اما سیاست‌گذاران همچنان بر نگاه خود اصرار دارند. هیچ کشور دیگری مشخصات فنی را ملاک تعریف یک کالا به عنوان کالای لوکس قرار نمی‌دهد.
از این‌رو رییس انجمن واردکنندگان خودرو ایران بر این باور است که باید ابتدا معنای انحصار را شفاف و روشن بازگو کنیم. او معتقد است که انحصاری در بازار خودروهای وارداتی وجود ندارد، اما اتفاقی که در این بازار افتاده، این است که تصمیمات دولت‌ها منجر به تشکیل اینچنین بازار شده که ربطی به انحصار بازار ندارد و بیشتر ناشی از تصمیمات وزارت صنعت، معدن وتجارت است.
وی این را هم گفت که ما بارها تکرار کردیم که تصمیمات موجود به ضرر خودروهای وارداتی تمام خواهد شد، اما هیچ گوش شنوایی وجود نداشت. احتشام‌زاد در عین حال در خصوص گرانی 20درصدی خودروهای وارداتی عنوان کرد که این میزان افزایش را نمی‌توان تایید کرد، اما افزایش قیمتی که در بازار فعلی به وجود آمده ناشی از سیاست‌های غلط وزارت صنعت، معدن و تجارت است که امیدواریم با روی کارآمدن وزیر جدید در دولت دوازدهم رویکرد منطقی در این حوزه اتخاذ شود. اگرچه در حال حاضر شورای رقابت به واسطه مصوبه شورای اقتصاد مبنی بر قرار دادن بازار خودرو در لیست کالاهای انحصاری در قیمت‌گذاری و ساز و کار تعیین قیمت خودرو ورود می‌کند، اما به نظر می‌رسد در امور مربوط به واردات خودرو که این روزها با اجرای دستورالعمل وزارت صنعت و معدن دچار انحصارگری شده تا به حال چندان تمایلی برای نظارت نداشته است. البته برخی بر این باورند که شورای رقابت برای ورود به بحث قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی ساز وکار مشخصی ندارد، چراکه با وجود انحصار در بازار خودروهای وارداتی تاکنون شاهد اقدام عاجلی از سوی این شورا نبودیم. از طرفی به نظر می‌رسد که بازار خودروهای وارداتی با دستورالعمل وزارت صنعت، معدن وتجارت با چالش مواجه شده است؛ چراکه با اعمال دستورالعمل جدید واردات خودرو در پساتحریم و به دنبال اجرای سیاست‌های ارزی دولت، واردکنندگان متفرقه و غیررسمی از بازار حذف و حق ثبت سفارش تنها به نمایندگی‌های رسمی داده شد.
هرچند هدف دولت از اجرای این دستورالعمل ساماندهی فروش وخدمات پس از فروش خودروهای وارداتی بود، اما به دنبال این دستورالعمل تعداد شرکت‌های واردکننده خودرو بسیار محدود شد و تنها برخی برندها نیز اجازه ورود به کشور پیدا کردند. از این رو، واردکنندگان بر این باورند که به‌دلیل حجم واردات خودرو به کشور رقابت لازم در بازار خودروهای وارداتی وجود دارد، اما در مقابل متولیان وزارت صنعت، معدن و تجارت اعتقادی به این موضوع ندارند و می‌گویند که حجم واردات به اندازه‌یی نیست که بتواند بازار رقابتی ایجاد کند.
