گروه اقتصاد کلان
آمارها نشان می‌دهد که تولیدکننده‌های حوزه بهداشت و درمان در طول 5سال گذشته (از 90 تا 95) قیمت خدمات خود را به میزان 214درصد افزایش داده‌اند، این در حالی است که شاخص تولیدکننده بخش خدمات کشور که حوزه بهداشت یکی از زیرمجموعه‌های آن محسوب می‌شود، در این فاصله زمانی تنها 130درصد افزایش یافته است.
به گزارش «تعادل» مرکز آمار کشور اطلاعات مربوط به شاخص قیمت‌های تولیدکننده در سال 95 را منتشر کرد. این گزارش نشان می‌دهد که شاخص قیمت تولیدکننده در سال 95 در فاز افزایشی افتاده است. بر مبنای گزارش مرکز آمار کشور نرخ تورم سالانه این شاخص در سال گذشته به 6درصد رسیده که نسبت به سال 94 به میزان 2.1 واحد درصد افزایش یافته است. شاخص تولیدکننده می‌تواند به عنوان سنجه‌یی برای اندازه‌گیری عمق رکود در اقتصاد به کار گرفته شود. علاوه بر این شاخص مذکور پیام آور تغییرات آتی در تورم مصرف‌کننده است و هرگونه تغییر در این شاخص با یک وقفه زمانی بر شاخص قیمت مصرف‌کننده سرایت می‌کند.
افزایش تورم تولیدکننده بعد از 5 سال
شاخص قیمت تولیدکننده معیاری برای اندازگیری تغییرات در میانگین قیمت دریافت شده توسط تولیدکنندگان به ازای تولید کالا و خدمات در داخل کشور نسبت به یک دوره زمانی معین (سال پایه) است. در حقیقـت شاخص قیمت تولیدکننده روند تغییرات میانگین قیمت کالاها و خدمات تولید شده در داخل کشور را از دیدگاه تولیدکنندگان نشان می‌دهد و یکی از معیارهای سنجش عملکرد اقتصادی دولت‌هاست. این شاخص تاثیر قابل توجهی بر تصمیم‌گیری صاحبان صنایع، سرمایه‌گذاران و حتی سیاستمداران خواهد داشت. شاخص کل قیمت تولیدکننده بر مبنای سال پایه 1390 در سال‌های 1395 به رقم 209.4 رسیده که نشان‌دهنده افزایش 6درصدی نسبت به سال 94 (نرخ تورم) است. سال 94 نرخ تورم تولیدکننده به پایین‌ترین میزان در دوره 5 ساله اخیر (از 90 تا 95) رسیده بود. در این سال میانگین تورم سالانه تولیدکننده به 3.9درصد رسید که دلایل آن را به عوامل رکودی در اقتصاد و کاهش تقاضا از نخستین زنجیره عرضه نسبت می‌دهند. در واقع تغییر در رفتار قیمت‌های تولیدکننده بیش از هرچیزی از دو عامل میزان تقاضا و نرخ ارز تاثیر می‌گیرد که از زاویه عامل اول می‌تواند عمق رکودی اقتصاد را مورد سنجش قرار دهد. عامل دوم هم به دلیل تاثیر بر قیمت وارداتی کالاهای مشابه تولید داخل می‌تواند بر قیمت‌گذاری تولیدکنندگان اثر بگذارد. بنابراین با اینکه افزایش در تورم تولیدکننده بعد از مدت کوتاهی بر شاخص مصرف‌کننده سرایت می‌کند و اصلا به همین علت آن را تورم پیش‌نگر می‌نامند، اما باید توجه کرد که کاهش مداوم این شاخص نشانه‌یی از بروز رکود در اقتصاد است.
اطلاعات مرکز آمار نشان می‌دهد که شاخص تولیدکننده بعد از 5 سال در سال 95 روندی افزایشی را آغاز کرده است. شاخص کل قیمت تولیدکننده بر مبنای سال پایه 1390 در سال‌های 1391 تا 1395 به ترتیب برابر با 128.7، 164.9، 190.2، 197.6، 209.4 شده است که درصد افزایش آنها نسبت به سال قبل (تورم سالانه) به ترتیب برابر با 28.7، 28.1، 15.4، 3.9 و 6درصد است. شاخص تولیدکننده از 5 گروه کشاورزی، معدن، صنعت، انرژی و خدمات تشکیل می‌شود و در سال 95 گروهی که بیشترین تاثیر را بر افزایش 6 درصدی تورم آنها گذاشته است مربوط به گروه خدمات است که افزایش 8.9درصدی را تجربه کرده است. این گروه از نظر وزن و اهمیت در تورم کل در جایگاه دوم و بعد از صنعت قرار دارد. در این شاخص‌بندی ضریب اهمیت گروه صنعت و خدمات به ترتیب 51 و 32درصد است. کشاورزی، معدن و انرژی هم به ترتیب 13، 1 و 2 درصد وزن‌‌گذاری می‌شوند. بنابراین گروه صنعت در تورم کل بیشترین تاثیر را دارد. نرخ تورم این گروه در سال 95 به میزان 5.3 درصد شده که نسبت به سال 94 به اندازه 5.8 واحد درصد افزایش یافته است. در سال 94 تورم این گروه 0.5-درصد بوده است. گروه صنعت 22 زیرمجموعه دارد که از تولید صنایع غذایی و پوشاک و سیگار تا پتروشیمی، فلزات اساسی و ماشین‌آلات را شامل می‌شود. در سال 95 بیشترین افزایش قیمت در میان این 22 زیرگروه مربوط به تولید محصولات توتون، تنباکو و سیگار است که به میزان 28.9درصد رشد کرده است. به‌نظر می‌رسد افزایش پایه مالیاتی فروش این محصول علت این افزایش باشد. از طرف دیگر بیشترین کاهش قیمت هم در گروه تولید چوب و چوب‌پنبه رخ داده که نسبت به سال 94 به میزان 2.3-درصد کاهش یافته است. اما با این حال در سال 95 تنها 2 محصول از مجموع 22 گروه مذکور تورم منفی داشته‌اند که علاوه بر گروه تولیدات چوبی در تولیدات رادیو و تلویزیون و دستگاه‌های ارتباطی رخ داده است. نرخ تورم این گروه اخیر 1.8- درصد بوده است.
اما برعکس گروه صنعت در گروه معدن شاهد تعمیق رکود هستیم. در ادامه سال 94 که قیمت تولیدات این گروه 3.3-درصد کاهش یافته بود، در سال 95 هم معدنی‌ها بیش از پیش و به میزان 4.1- درصد در چاله رکود فرو رفتند. مقصر اصلی این اتفاق استخراج کانی‌های فلزی بوده است که 7.3-درصد افت قیمت داشته است. گروه معدن در کل شامل سه زیرمجموعه استخراج زغال‌سنگ، کانی‌های فلزی و سایر می‌شود که برخلاف کانی‌ها، زغال‌سنگ با 6.5 درصد و سایر 3.8درصد در سال 95 افزایش مثبت قیمتی داشته‌اند.
در گروه کشاورزی هم امسال تغییر جهت به سمت صعود داشته‌ایم؛ شاخص قیمت تولیدکننده این بخش بر مبنای سال پایه 1390 در سال‌های 1391 تا 1395 به ترتیب برابر با 147.8، 202.3، 211.7، 214.9 و 221.6درصد بوده که درصد افزایش آنها نسبت به سال قبل آنها (تورم سالانه) 47.8، 36.9، 4.6، 1.5 و 3.1 بوده است. بخش کشاورزی شامل 14زیرگروه می‌شود که بیشترین افزایش قیمت در دامداری سنتی با تورم 7.7درصد و کمترین در سبزیجات با افت 4.5-درصد اتفاق افتاده‌اند. از این 14 گروه 4 گروه تورم صفر یا منفی دارند و بقیه گروه‌ها مثبت شده‌اند.
شاخص قیمت تولیدکننده بخش انرژی- برق بر مبنای سال پایه 1390 در سال‌های 1391 تا 1393 به ترتیب برابر با 104.6، 119 و 146.3 است که نسبت به سال قبل (نرخ تورم سالانه) به ترتیب با 4.6، 13.8 و 22.9درصد افزایش همراه بوده است. شاخص قیمت این بخش در سال‌های 1394 و 1395 به ترتیب برابر با 137.3 و 131.1 بوده که نسبت به سال قبل 6.1 و 4.5درصد کاهش داشته است.
اما در بخش خدمات که بیش از 32درصد وزن کل تورم تولیدکننده را دارد شاهد بیشترین سطح افزایش قیمت‌ها هستیم. بر اساس گزارش مرکز آمار شاخص کل قیمت تولیدکننده بخش‌های خدمات (بر مبنای 100=1390) در سال 1395برابر است با 222.8 که نسبت به سال قبل 8.9درصد افزایش یافته است. این بخش در سال‌های گذشته هم همچنان نسبت به میانگین کل تولیدکننده رقمی بزرگ بوده است، به‌طوری که در سال‌های 1391 تا 1395 به ترتیب برابر با 122.3، 151.6، 180.5، 204.6 و 222.8 بوده است. شاخص این بخش در تمام سال‌های مورد بررسی با روند افزایش نسبت به سال قبل همراه بوده و درصد افزایش آن نسبت به سال قبل (تورم سالانه بخش اختصاصی خدمات) به ترتیب برابر 22.3، 24، 19، 13.4 و 8.9 درصد بوده است.
شاخص قیمت تولیدکننده بخش‌های خدمات مشتمل بر هشت بخش است که عبارتند از: « تعمیر وسایل نقلیه‌موتوری، موتورسیکلت و کالاهای شخصی و خانگی»، «هتل و رستوران»، « حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات»، «واسطه‌گری‌های مالی (بیمه)»، « مستغلات، اجاره و فعالیت‌های کسب و کار»، «آموزش»، «بهداشت و مددکاری اجتماعی» و «سایر فعالیت‌های خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی» که شاخص آنها در سال 95 به ترتیب 259.9، 290.7، 245.1، 227.3، 182، 214.1، 314.8 و 242.7 برابر بوده است.
مطابق این گزارش شاخص گروه «خدمات تعمیر وسایل نقلیه موتوری، موتورسیکلت و کالاهای شخصی و خانگی» در سال 1395 نسبت به سال قبل 9.5درصد، گروه «خدمات هتل و رستوران» 9درصد، «حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات» 7درصد، «واسطه‌گری مالی» 2.6درصد «خدمات مستغلات، اجاره و فعالیت‌های کسب و کار » 6.5درصد «خدمات آموزش» 16.1درصد، گروه «خدمات بهداشت و مددکاری اجتماعی» 16.8درصد و گروه «خدمات سایر فعالیت‌های خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی» 11.7درصد افزایش یافته‌اند.
بنابراین بر اساس اطلاعات مرکز آمار در سال 95 بیشترین افزایش قیمت در بخش خدمات مربوط به «بهداشت و مددکاری اجتماعی» بوده است. این در حالی است که نرخ تورم کل بخش خدمات در این سال برابر با 8.9درصد شده است، بدین معنی که تورم در گروه بهداشت تقریبا دوبرابر میانگین کل گروه‌های بخش خدمات افزایش یافته است. در سال‌های اخیر رشد قیمت‌ها در بخش بهداشت و درمان باعث نگرانی بسیاری از کارشناسان شده است، بر اساس اطلاعات مرکز آمار روند افزایش قیمت این گروه در یک دوره 5ساله (از 90 تا 95) 214درصد رشد کرده است، در حالی که در همین زمان میانگین کل 8 بخش خدمات تنها 130درصد رشد کرده است.
