اجرای ضوابط بانک‌های دولتی در چهار مرحله ابتدای فروردین، پایان خرداد، پایان شهریور و پایان اسفند ۱۳۹۷
گروه بانک و بیمه|
ضوابط ناظر بر حداقل استانداردهای شفافیت و انتشار عمومی اطلاعات توسط موسسات اعتباری در ۳۱ ماده و ۴ تبصره که در شورای پول و اعتبار به تصویب رسیده به همراه برنامه زمان‌بندی اجرای 4 مرحله‌یی این ضوابط در سال 97 با هدف افزایش شفافیت وضعیت عملکردی موسسات اعتباری و یکسان نمودن رویه انتشار عمومی اطلاعات توسط موسسات اعتباری و در اجرای تکلیف مقرر در ماده 97 قانون برنامه پنجم ابلاغ شد.
به گزارش «تعادل»، مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی در اداره مطالعات و مقررات بانکی، اعلام کرد: مقوله «شفافیت بانکی» از جمله موضوعاتی است که امروزه در بانک‌ها و سایر موسسات سپرده‌‌پذیر بسیار مورد توجه و تاکید قرار گرفته است. بنا به همین ضرورت، شورای پول و اعتبار با هدف ارتقای شفافیت، تحقق نظم بازار به عنوان یکی از ارکان و الزامات توافقنامه سرمایه‌یی بال۲و۳ و همچنین فراهم کردن امکان نظارت عموم بر بانک‌ها و موسسات اعتباری، در جلسه مورخ 24 تیر 93 «ضوابط ناظر بر حداقل استانداردهای شفافیت و انتشار عمومی اطلاعات توسط موسسات اعتباری» را مورد تصویب قرار داد.
این ضوابط از تاریخ 2 مرداد 93 برای بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی لازم‌الاجرا شد. لیکن در ارتباط با بانک‌های دولتی، مقرر شد اجرای کامل ضوابط مذکور در چارچوب برنامه زمان‌بندی اعلامی از سوی بانک مرکزی انجام
پذیرد.
بر همین اساس، برنامه زمان‌بندی پیشنهادی بانک مرکزی در جلسه 1232مورخ 9 خرداد 96 شورای پول و اعتبار مورد تایید و تصویب قرار گرفت: الف: اجرای انتشار اطلاعات رویدادهای با اهمیت از ابتدای فروردینماه سال ۱۳۹۷؛ ب: اجرای انتشار اطلاعات و صورت‌های مالی سه ماهه پایان خرداد و آذر از پایان خردادماه سال ۱۳۹۷؛ ج: اجرای اجرای انتشار اطلاعات و صورت‌های مالی شش ماهه پایان شهریور از پایان شهریورماه سال ۱۳۹۷؛ د: اجرای گزارش سالانه صورت‌های مالی از پایان اسفندماه سال ۱۳۹۷؛ هـ: اجرای سایر بندهای ضوابط یادشده از ابتدای فروردینماه سال ۱۳۹۷
در این بخشنامه تاکید شده است؛ تمهید مقدمات اجرای موارد مطروحه، به قید تسریع به تمام واحدهای ذی‌ربط بانک‌های دولتی ابلاغ و بر حسن اجرای آن نظارت دقیق اعمال شود.
موارد جزئی علاوه برصورت‌های مالی
براساس این ضوابط، ارائه اطلاعات مختص به هر یک از مشتریان توسط موسسه اعتباری به سایرین ممنوع است، مگر مواردی که به موجب قانون مجاز شمرده شده است. اطلاعات مربوط به تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط با موسسه اعتبـاری موضـوع آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط از شمول این قاعده کلی مستثنی است.
موسسه اعتباری موظف است اطلاعات مربوط به صورت‌های مالی، مدیریت ریسک، حاکمیـت شرکتی و کنترل داخلی و همچنین گزارش عملکرد هیات‌مدیره و رویدادهای بااهمیت طی هـر دوره را مطابق با مفاد این ضوابط برای عموم منتشر نماید. اطلاعات کمی موضوع این ضوابط را به صورت مقایسه‌یی بـا دو دوره قبل منتشر کند.
علاوه بر رعایت الزامات ارائه اطلاعات مربوط بـه صورت‌های مالی مطابق با استانداردهای حسابداری، شرح کاملی از خالص تسهیلات اعطایی به تفکیک عقود؛ انواع و مانده سپرده‌ها به تفکیک؛ انواع و خالص تسهیلات اعطایی به تفکیک دولتی و غیردولتی؛ مطالبات از موسسات اعتباری به تفکیک داخلی و خارجی؛ میزان تسهیلات بینبانکی دریافتی؛ اطلاعات مربوط به جزییات تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط به شرح آیـین‌نامـه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط؛ خـالص تسـهیلات و تعهـدات کـلان بـه تفکیـک جـاری، سررسید گذشـته، معـوق، مشکوک الوصول و سوخت شده؛ خالص تسهیلات به تفکیک جاری، سررسیدگذشته، معوق، مشکوک‌الوصول و سوخت شده؛ خالص تسهیلات و تعهدات به تفکیک وثایق؛ مانده ذخایر در نظر گرفته شده برای تسهیلات به تفکیک عمومی و اختصاصی؛ مانده اسناد پرداختنی؛ مانده اقلام زیرخط ترازنامه نظیر بروات قبولی‌نویسی شده، انواع ضمانتنامه‌ها، انواع اعتبارات اسنادی، ظهرنویسی‌ها، وجوه اداره شده، تضمینات؛ نحوه محاسبه و میزان سود قطعی منابع سپرده‌گذاران؛ مانده بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی پرداخت‌شده؛ مانده بدهکاران بابت ضمانتنامه‌های پرداخت‌شده؛ مانده بدهکاران موقت؛ مانده بستانکاران موقت؛ سود هر سهم و سود نقدی متعلق به هر سهم را در مقاطع زمانی مقـرر دراین ضوابط منتشر نماید.
انتشار اطلاعات مربوط به مدیریت ریسک
بانک‌ها و موسسات اعتباری باید برای شناسایی، سنجش، پایش و کنتـرل ریسک اعتباری در چارچوب ضوابط بانک مرکزی و در مقاطع زمانی مقـرر نسبت به انتشار اطلاعات مدیریت ریسک شامل سیاست‌ها و خط مشی‌های اعتباری؛ واحدهای اجرایی مدیریت ریسک اعتباری؛ حدود اختیارات سطوح مختلف سازمانی برای تصویب تسهیلات و تعهدات؛ میزان پذیرش ریسک اعتباری؛ میزان و وضعیت تمرکز تسهیلات و تعهدات به تفکیک گروه‌های مختلـف مشـتریان، بخش‌های اقتصادی، مناطق جغرافیایی و نظایر آن؛ فرآیند اعتبارسنجی متقاضیان؛ روش سنجش ریسک اعتباری؛ روش‌های کاهش ریسک اعتباری؛ میزان سرمایه لازم برای پوشش ریسک اعتباری؛ معیارهای دریافت وثایق برای اقلام در معرض ریسک اعتباری؛ سازوکارهای کنترل و پایش ریسک اعتباری؛ نحوه مدیریت تسهیلات غیرجاری و میزان ذخایر مربوط به آنها و... اقدام نمایند.
ریسک نقدینگی
بانک و موسسه اعتباری باید کلیه اقدامات خود شامل شناسایی، سـنجش، پـایش و کنتـرل ریسک نقدینگی را در چارچوب ضوابط بانک مرکزی و در مقاطع زمانی مقـرر شامل سیاست‌ها و خط مشی‌های مدیریت ریسک نقدینگی؛ واحدهای اجرایی مدیریت ریسک نقدینگی؛ ترکیب، میزان و سررسید سپرده‌ها و نقاط تمرکز آن؛ ترکیب، میزان و سررسید تسهیلات و سایر دارایی‌ها و بطور مشخص دارایی‌های بـادرجه نقدشوندگی بالا؛ میزان ورودی‌ها و تعهدات ریالی در دوره آتی؛ میزان ورودی‌ها و تعهدات به ارزهای عمده در دوره آتی؛ برنامه تداوم فعالیت؛ برنامه مقابله با بحران؛ روش سنجش ریسک نقدینگی؛ سازوکارهای کنترل و پایش ریسک نقدینگی منتشر کند.
ریسک عملیاتی
موسسه اعتباری موظف است کلیه برنامه‌ها و سیاست‌های خود برای شناسایی، سـنجش، پایش و کنترل ریسک عملیاتی را در چارچوب ضوابط بانک مرکزی و در مقاطع زمانی مقرر در این ضوابط شامل برنامه تداوم فعالیت؛ تدابیر پیشگیرانه از وقوع خطاهای عمدی و سهوی انسانی؛ تمهیدات مقابله با بحران؛ روش سنجش ریسک عملیاتی؛ میزان سرمایه لازم برای پوشش ریسک عملیاتی؛ سازوکارهای کنترل و پایش ریسک عملیاتی منتشر نماید.
ریسک بازار
موسسه اعتباری موظف است کلیه اقدامات خود شامل شناسـایی، سـنجش، پـایش و کنتـرل ریسک بازار را در چارچوب ضوابط بانک مرکزی و در مقاطع زمانی مقرر در این ضوابط شامل سیاست‌ها و رویه‌های مدیریت ریسک بازار؛ روش سنجش ریسک بازار؛ میزان سرمایه مورد نیاز برای پوشش ریسک بازار؛ میزان اقلام در معرض ریسک بازار به تفکیک ارز، سهام، نرخ سود و نظایر آن منتشـر کند.
انتشار نسبت‌ها و شاخص‌های مختلف بانکی
همچنین موسسه اعتباری موظف است شاخص‌های مختلف بانکی شامل نسبت خالص تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط به مجموع خالص تسهیلات و تعهدات؛ سرمایه پایه؛ سرمایه پرداخت شده و اندوخته‌ها، نسبت خالص تسهیلات و تعهدات کلان به مجموع خالص تسهیلات و تعهدات؛ سرمایه پایه؛ سرمایه پرداخت‌شده و اندوخته‌ها، نسبت سرمایه‌گذاری‌ها و مشارکت‌های حقوقی به مجموع خالص تسهیلات و تعهدات؛ سرمایه پایه؛ سرمایه پرداخت شده و اندوخته‌ها، وضعیت باز ارزی به تفکیک هر یک از ارزها و مجموع ارزها؛ نسبت خالص تسهیلات غیرجاری به مجموع خالص تسهیلات؛ نسبت خالص تسهیلات به مانده سپرده‌ها؛ نسبت ارزش دفتری دارایی‌های ثابت به حقوق صاحبان سهام؛ نسبت خالص تسهیلات کوتاهمدت به مجموع خالص تسهیلات؛ نسبت مانده سپرده‌های دیداری (جاری) به مانده مجموع سپرده ها؛ نسبت مانده سپرده‌های بلندمدت به مانده مجموع سپرده‌ها را در مقاطع زمـانی مقـرر ارائه کند.
کفایت سرمایه
وضعیت کفایت سرمایه شـامل میـزان دارایی‌های در معرض ریسک، میزان و ساختار سرمایه، نسبت کفایت سرمایه و نسبت کفایت سرمایه درجـه یک مطابق با آیین‌نامه کفایت سرمایه نیز باید در مقاطع زمانی مقرر در این ضوابط منتشر شود.
حاکمیت شرکتی و کنترل داخلی
انتشار اطلاعات مربوط به حاکمیت شرکتی و کنترل داخلی شامل ساختار هیات‌مدیره شامل مشخصات اعضای هیات‌مدیره موسسـه اعتبـاری، حـدود اختیارات و مسوولیت‌های هر یک، فرآیند انتخاب و شرایط احراز و گزارش عملکرد هر کدام از آنان؛ ساختار هیات عامل و سایر مدیران ارشد موسسه اعتباری و مشخصات هر یک، حدود اختیارات و مسوولیت‌های هـر یـک، فرآینـد انتخـاب و شـرایط احـراز و رویـه‌های گزارش دهی آنان؛ ساختار مالکیت شامل فهرست سهامداران عمده بالای یک درصـد و تغییـرات آن طی دوره؛ مصوبات مجامع عمومی عادی، عادی بطور فوق‌العاده و فوق‌العاده؛ ساختار سازمانی شامل نمودار اصلی سازمان، کمیتـه‌های هیات‌مدیره، واحـدهای مستقل فرعی و وابسته و...؛ خط مشی‌ها و سیاست‌های اعطای پاداش و جبـران خـدمات اعضـای هیات‌مدیره، مدیران ارشد و سایر کارکنان موسسه اعتباری؛ گزارش عملکرد کمیته حسابرسی داخلی نیز باید در مقاطع زمانی مقرر در این ضـوابط، منتشـر شود. همچنین موسسه اعتباری موظف است کلیات مربوط به نظام کنترل داخلی خود را در چارچوب ضوابط بانک مرکزی و در مقاطع زمانی مقرر در این ضوابط، منتشر نماید.
انتشار رویدادهای با اهمیت
موسسه اعتباری موظف است نسبت به انتشار عمومی هر یک از رویـدادهای با اهمیـت اقدام نماید از جمله هرگونه تغییردر سرمایه ثبتی موسسه اعتباری؛ تغییر در ترکیب اعضای هیات مدیره و هیات عامل؛ تغییر مدیرعامل و رییس هیات‌مدیره؛ مجازات‌های انتظامی و محدودیت‌های اعمال شده توسط بانک مرکـزی در خصـوص موسسه اعتباری؛ هرگونه خرید، ادغام یا تجزیه؛ میزان خسارات وارده ناشی از سرقت، اختلاس و حوادث غیرمترقبه؛ هر گونه افتتاح یا تعطیلی شعبه
انتشار اطلاعات و گزارش‌های یکساله
اطلاعات موضوع این ضـوابط که در مقـاطع زمـانی یکساله منتهی به اسفندماه هر سال باید منتشر شود شامل اطلاعات مربوط به صورت‌های مالی حسابرسـی شـده بـه صـورت انفـرادی و تلفیقی، گزارش هیات‌مدیره به مجمع عمومی و اظهارنظر حسابرس راجع به آن؛ گزارش بازرس قانونی به مجمع عمومی؛ اطلاعات مربوط به حاکمیت شرکتی و کنترل داخلی، و مانده تصفیه نشده اسناد پرداختنی که طی دوره آتی سررسید می‌شوند؛ اطلاعات مربوط به جزئیات تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط؛ مطالبات از موسسات اعتباری به تفکیک داخلی و خارجی؛ میزان تسهیلات بین بانکی دریافتی؛ خالص تسهیلات و تعهدات کلان به تفکیک جـاری، سررسیدگذشـته، معـوق، مشکوک‌الوصول و سوخت شده؛ مانده ذخایر در نظر گرفته شده برای تسهیلات به تفکیک عمومی و اختصاصی؛ مانده اقلام زیرخط ترازنامه نظیر بروات قبولی نویسی شده، انواع ضمانتنامه‌ها، انواع اعتبارات اسنادی، ظهرنویسی‌ها، وجوه اداره شده، تضمینات و...؛ نسبت‌های مقرر، وضعیت کفایت سرمایه شامل میزان دارایی‌های در معـرض ریسـک، میـزان و ساختار سرمایه، نسبت کفایت سرمایه و نسبت کفایت سرمایه درجه یک؛ سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریت انواع ریسک در دوره آتی؛ گزارشی متضمن مقایسه عملکرد موسسـه اعتبـاری در زمینـه مـدیریت انـواع ریسک با سیاست‌ها و برنامـه‌های ارائه شـده در دوره قبـل و بیـان دلایـل مغایرت‌های احتمالی آن؛ نحوه محاسبه و میزان سود قطعی منابع
سپرده‌گذاران؛ سود هر سهم و سود نقدی متعلق به هر سهم است.
اطلاعات 6 ماهه در پایان شهریور
در مقطع زمانی شش ماهه منتهی به شهریورماه هر سال نیز باید اطلاعات مربوط به صورت‌های مالی که به صورت اجمالی حسابرسی شـده، اطلاعات مربوط به جزئیات تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط؛ مطالبات از موسسات اعتباری به تفکیک داخلی و خارجی؛ تسهیلات بین بانکی دریافتی؛ خالص تسهیلات و تعهدات کلان به تفکیک جـاری، سررسیدگذشـته، معـوق، مشکوک‌الوصول و سوخت شده؛ مانده ذخایر در نظر گرفته شده برای تسهیلات به تفکیک عمومی و اختصاصی؛ مانده اقلام زیرخط ترازنامه نظیر بروات قبولی‌نویسی شده، انواع ضمانتنامه‌ها، انواع اعتبارات اسنادی، ظهرنویسی‌ها، وجوه اداره شده، تضمینات و...؛ نسبت‌های مقرر، وضعیت کفایت سرمایه شامل میزان دارایی‌های در معـرض ریسـک، میـزان وساختار سرمایه، نسبت کفایت سرمایه و نسبت کفایت سرمایه درجه یک منتشر شود.
اطلاعات سه ماه یک‌بار
درمقطع زمانی سه ماهه منتهی به پایان خردادماه و آذرماه نیز لازم است که برخی گزارش‌ها و صورت‌های مالی منتشر شود که شامل خالص تسهیلات اعطایی به تفکیک عقود؛ انواع و مانده سپرده‌ها به تفکیک؛ انواع و خالص تسهیلات اعطایی به تفکیک دولتی و غیردولتی؛ مانـده اقـلام زیـرخط ترازنامـه نظیـر بـروات قبولی‌نویسی شـده، انـواع ضمانتنامه‌ها، انـواع اعتبـارات اسـنادی، ظهرنویسی‌ها، وجـوه اداره شـده، تضمینات و...؛ خالص تسهیلات به تفکیک جاری، سررسیدگذشته، معوق، مشکوک‌الوصول و سوخت شده است و هر گونه اطلاعات دیگری که آگاهی از آنها برای افکار عمومی اهمیت دارد نیز باید سه ماه یک‌بار به اطلاع عموم مردم و سهامداران برسد.
رویدادهای با اهمیت
بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری موظف هستند که اطلاعات موضوع رویـدادهای با اهمیـت را نیز به محض وقوع، منتشر نمایند و نباید منتظر زمان یا مقطع خاصی برای انتشار آن باشند.
حداکثر زمان انتشار اطلاعات؛ 4 ماه بعد از اسفند، 2 ماه بعد از شهریور و یک ماه بعد از خرداد و آذر بانک‌ها و موسسات اعتباری باید اطلاعاتی که لازم است در مقطع زمانی پایـان اسـفندماه هـر سال ارائه شود، حداکثر تا پایان تیرماه سال بعد، اطلاعاتی که بایـد در مقطـع زمـانی پایـان شهریورماه هر سال ارائه شود، حداکثر تا پایان آبان ماه و اطلاعات مربوط بـه مقـاطع زمـانی پایان خرداد را آخر تیرماه و آذر را آخر دی ماه منتشر نمایند.
اگر موسسه اعتباری بنا به دلایلی قادر به ارائه اطلاعات در زمـان مقـرر نباشـد، بایـد دلایل تاخیر را حداقل پانزده روز زودتر به بانک مرکزی اعلام و استمهال نماید. بانک مرکزی می‌تواند در صورت پذیرش دلایل اعلامی، نسبت به تمدید مهلت ارائه اقـدام نماید. در هر حال، مهلت داده شده نباید بیش از یک ماه باشد.
انتشار اطلاعات در صفحه اول پایگاه بانک
موسسه اعتباری موظف است کلیه اطلاعات موضوع این ضوابط را در مقـاطع زمـانی تعیـین شده در پایگاه اطلاع‌رسانی خود به صورت مستقل منتشر نماید، به نحوی که دسترسی سریع به اطلاعات مزبور، همواره در صفحه اول پایگاه اطلاع‌رسانی موسسه اعتباری و بانک فراهم باشد.
اطلاعات ارائه شده طی هر دوره باید حداقل تا پـنج سـال در پایگـاه اطلاع‌رسانی موسسه اعتباری موجود باشد. اطلاعاتی که باید در مقطع زمانی پایان اسفندماه هر سال ارائه شود باید در قالب بروشورهایی به تعداد کافی چـاپ و از طریـق شـعب موسسـه اعتبـاری، در دسترس سپرده گذاران و سایر ذی‌نفعان قرار دهد. موسسه اعتباری بایـد از دسترسـی بـدون هزینه و آسان ذی‌نفعان به اطلاعات انتشار یافته اطمینان حاصل کند.
