گروه انرژی| علیرضا کیانی |
کشورهای خاورمیانه که اغلب روی ذخایر عظیمی از نفت و گاز خوابیده‌اند، در قیاس با دیگر کشورهای جهان کاری بسیار ساده را در برداشت از این منابع دارند. منابع نفت و گاز این کشورها اساسا «متعارف» خوانده می‌شوند، چرا که دستیابی به آنها شباهتی به منابع نفتی «غیرمتعارف» شامل ماسه‌نفت‌ها یا اعماق بسیار زیاد اقیانوس‌ها ندارد. ریشه ضربه خوردن شرکت‌های فعال در منابع نفتی و گازی غیرمتعارف از موج شدید کاهش قیمت نفت از سال 2014 تاکنون نیز به همین تفاوت باز می‌گردد. در واقع اگرچه در ظاهر برای مثال کمپانی شل پروژه‌هایی در کشورهای مختلف دنیا دارد که «نفتی» یا «گازی» هستند اما در عمل این پروژه‌ها کاملا روش‌هایی جداگانه را برای پیشبرد می‌طلبند. گزارش پیش‌رو در پایگاه خبری اویل‌پرایس پست تهیه شده و نگاهی به سخت‌ترین پروژه‌های نفتی و گازی از منابع غیرمتعارف کرده است. نکته جالب توجه این گزارش اسم بردن از میدان نفتی و گازی «کاشاقان» در فهرست 4 پروژه چالش‌برانگیز نفتی دنیاست. کاشاقان از میدان‌های مربوط به قزاقستان بوده که در شمال حوضه نفتی دریای خزر واقع شده است. میدانی مهم که در تمام پیش‌بینی‌ها تاثیری جدی بر تولید نفت قزاقستان در آینده خواهد گذاشت. 3 پروژه دیگری که اویل پرایس در این فهرست از آنها نام برده «ماسه نفت‌های کرل در کانادا»، «پروژه اکتیز در استرالیا» و پروژه «استونز» در نزدیکی خلیج مکزیک است. علت پیشروی کند و مشکلات پروژه «ماسه نفت‌های کرل» بسیار متفاوت از دیگر پروژه‌هاست، در حالی که در کشورهای خاورمیانه پروژه‌های نفتی و گازی بدون کمترین توجهی به جوامع محلی پیشروی می‌کنند، ماسه‌نفت‌های کرل به دلیل مخالفت جوامع محلی با حرکت کامیون‌ها در دسته‌های طویل که تجهیزات پروژه را منتقل می‌کردند، بسیار کند جلو رفته است. نکته جالب توجه دیگر در این فهرست به این باز می‌گردد که از میان این 4 پروژه، شرکت هلندی-انگلیسی شل در 2 پروژه استونز و کاشاقان حضور دارد. شل در سال‌های اخیر با حضور در پروژه‌های چالش‌برانگیز سعی کرده است از رقیب خود اکسون‌موبیل جلو بزند. افزایش درآمدهای این غول نفتی در سال 2017 حاکی از موفقیت آنها در این مسیر بود. مشروح گزارش اویل پرایس در مورد 4 پروژه چالش‌برانگیز نفتی و گازی جهان را در ادامه می‌خوانید.
***
شرکت‌های اکتشاف نفت، فعالیت‌های خود را در سال 2015 و پس از شیوع مازاد عرضه در بازار و سقوط قیمت‌ها به حداقل رساندند و هم‌اکنون نیز ممکن است، پروژه‌های عظیمی را در دست نداشته باشند. با این همه در بلندمدت و برای تقویت تولید، چشم‌انداز کلی نفت کاملا هویداست. بسیاری از ابرمیدان‌های نفتی روزهای اوج خود را پشت سر گذاشته و در حال زوال هستند. در همین حین تعداد میدان‌های کشف شده بسیار کمتر از میدان‌هایی است که بتواند تولید نفت را در آینده پوشش دهد. همین امر شرکت‌های حفاری را بر این داشته تا به دنبال منابع نفتی جدیدی باشند.
در ذیل پرچالش‌ترین پروژه‌های نفتی در دست انجام معرفی شده‌اند.
ماسه نفت‌های کرل: یکی از بزرگ‌ترین و پرهزینه‌ترین پروژه‌های استخراج نفت از ماسه‌نفت‌ها پروژه کرل است. تخمین‌ها از این منطقه استراتژیک در آلبرتای کانادا حاکی از وجود ذخیره‌یی معادل 4.6 میلیارد بشکه نفت است. عملیات روی این ذخیره نفتی قرار است به تولید روزانه 345هزار بشکه نفت بینجامد. با این همه این پروژه، با موانع بسیاری در روند کار و ناکارایی ابزار موجود روبه‌رو بوده است. در نتیجه این موانع، تولید نفت از این ذخیره نفتی بسیار کندتر و با مقادیر کمتر از مقداری که امپریال اویل (شرکت نفتی کانادایی)، مجری اصلی این طرح در نظر داشت، انجام می‌شود. حتی یک بار در انتهای سال 2014، اجرای این پروژه به دلیل نبود امکانات متوقف شد. برای ادامه عملیات، ابزارآلات باید از آسیا به ایالات متحده منتقل می‌شد تا در آنجا به قطعات کوچک‌تر تقسیم و در نهایت در مسیر میان آیداهو و مونتانا منتقل شوند. این روند به خاطر مخالفت‌های عمومی با حرکت دسته‌های طویل کامیون‌ها در این ایالت‌‌ها با کندی پیش می‌رود. تاخیر ایجاد شده به علاوه هزینه‌های بسیار پروژه شرکت امپریال اویل را کلافه کرد اما باعث نشد تا این شرکت از کار دست بکشد. در عوض امپریال حوزه کرل را حتی با وجود قیمت پایین نفت گسترش داد. هزینه این پروژه هم‌اکنون بالغ بر 20 میلیارد دلار برآورد شده است.
اکتیز: به قول اینپکس، شرکت ژاپنی مسوول این پروژه، اکتیز که در فاصله 220کیلومتر غرب استرالیا واقع است، سه پروژه عظیم است که در یک پروژه تجمیع شده. حفاری برای استحصال گاز طبیعی خارج از خشکی، کشتی‌های پالایشگر در سطح دریا و تبدیل گاز به گاز طبیعی مایع و LNG برای صادرات و همه جزئی از این پروژه هستند. هزینه پروژه 34 میلیارد دلار برآورد شده و طی آن قرار است طولانی‌ترین خط لوله انتقال گاز در نیمکره جنوبی احداث شود. از سال 2016 کار روی اکتیز شروع شده و انتظار می‌رود حاصل آن صادرات 8.5 میلیون تن LNG در سال باشد. این مقدار 15درصد از کل صادرات LNG استرالیا را تشکیل می‌دهد.
استونز: رویال داچ شل درصدد است تا عمیق‌ترین پروژه حفاری خارج از خشکی در سطح جهان را در فاصله‌یی نه چندان دور از چاه ماکاندو که شاهد لکه نفتی خلیج مکزیک بود، عملیاتی کند. در این پروژه شل می‌خواهد به عمق 2.8کیلومتری زمین نفوذ کند، عمقی دوبرابر چاه ماکاندو تا مرزی جدید در اکتشاف نفت در نوردیده شود. لایه‌یی از زمین که هدف پروژه استونز است، لایه‌یی است عمیق که نفت درون آن مخلوط با ماسه بوده و زیر لایه‌یی قطور از نمک مدفون است. برای این کار شل اقدام به ساخت تجهیزات تولید زیر آّب مخازن ذخیره معلق FPSO، کرده است.
کاشاقان: میدان نفت و گاز عظیم کاشاقان در دریای خزر، تا اینجای کار پرهزینه‌ترین و شاید پیچیده‌ترین پروژه نفتی در جهان بوده است. کشف این میدان در سال 2000 بهترین اکتشاف در دهه‌ها نام گرفت. این میدان از لحاظ ذخایر در جهان در جایگاه پنجم و خارج از خاورمیانه در مکان اول قرار می‌گیرد. برخلاف جذابیت اولیه این پروژه که ناظران را به حیرت وا‌می‌دارد، کاشاقان به کابوسی برای کنسرسیوم استخراج از این پروژه بدل شده است؛ کنسرسیومی که شرکت‌های انی، اکزان‌موبیل، رویال داچ شل، توتال و شرکت نفت دولتی قزاقستان را شامل می‌شود. مشکلات مهندسی، هزینه‌های روزافزون و تاخیر در انجام پروژه باعث شده تا اقتصاددانان این پروژه را «تمام ضرر» بخوانند. برای انجام پروژه، کنسرسیوم مجبور به ساخت جزایر مصنوعی، کار در دمای زیر صفر زمستان و حفاری در عمق زیاد و فشار بالا شده‌اند. یکی از مقامات کنسرسیوم، کاشاقان را یکی از بزرگ‌ترین و سخت‌ترین پروژه‌های در دست توسعه در جهان خوانده است.
اما شاید بزرگ‌ترین چالش برای این شرکت‌ها ترشی گازی باشد که از دل دریا استحصال می‌شود. تولید بعد از 8 سال تاخیر در سال 2013 آغاز شد. با این همه یک هفته بعد از شروع عملیات کار به علت نشتی لوله‌ها متوقف شد. مشکل از گاز سولفید هیدروژن بود که باعث فرسایش لوله‌ها می‌شود. تعمیر لوله‌ها 3.6میلیارد دلار یا شاید بیشتر هزینه پروژه را افزایش داد و پروژه را تا سال 2017 تعطیل کرد. با در نظر گرفتن تمام این مخاطرات، پروژه استحصال گاز از کاشاقان حداقل 50میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. حتی بعضی هزینه آن را دوبرابر این مقدار تخمین می‌زنند.
