تعادل |
بازار عراق را می‌توان یکی از مبادی عمده صادراتی ایران نام برد. از همین‌رو توسعه روابط تجاری و اقتصادی با این کشور را می‌توان یکی از دغدغه‌های تجار ایرانی عنوان کرد که از اهمیت بالایی نیز در چرخه تجارت خارجی ایران برخوردار است. اما ناگفته نماند که طی یک‌سال گذشته روابط تجاری بین دو کشور با چالش‌ها و موانع زیادی همراه بود؛ به‌طوری که آبان‌ماه سال گذشته طی یک مقطع زمانی شاهد مسدود شدن راه‌های تجاری ایران با اقلیم کردستان عراق به دلیل مسائل سیاسی بودیم. اگرچه با پیگیری مسوولان دو کشور تا حدودی موانع مرتفع شد، اما همچنان برخی موانع تعرفه‌یی و غیرتعرفه‌یی راه برای تجار ایرانی جهت توسعه روابطشان با اقلیم کردستان و خود کشور عراق سخت کرده است. از همین‌رو سکاندار وزارت صنعت، معدن و تجارت بار دیگر راهی عراق شد تا ضمن حضور در همایش فرصت‌های اقتصادی ایران و اقلیم کردستان عراق بر ارتقای سطح روابط اقتصادی دو کشور تاکید ورزد. «توسعه و ساختارمند کردن روابط اقتصادی، رایزنی برای توسعه سرمایه‌گذاری، تاکید بر ایجاد نظام آزاد تجاری بین دو کشور، امضای یادداشت تفاهم توسعه روابط اقتصادی بین ایران و اقلیم کردستان عراق و ایجاد کمیته مشترکی برای پیگیری توافقات انجام شده» را می‌توان از دستاوردهای متولی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این سفر نام برد. از آن سو اما نخست‌وزیر اقلیم کردستان از شرکت‌های ایرانی درخواست کرد که با اطمینان خاطر دامنه فعالیت‌های خود را در منطقه کردستان عراق گسترش دهند. همچنین بنا به اظهارات «نیچروان بارزانی» دولت اقلیم کردستان عراق در تلاش برای ایجاد منطقه آزاد تجاری در مرز پرویزخان با ایران است. این منطقه با وجود داشتن سه دروازه رسمی می‌کوشد، پنج دروازه غیررسمی با ایران را با کمک دولت عراق به رسمیت شناخته تا بر حجم مبادلات بازرگانی و تجاری دو طرف افزوده شود.
توسعه روابط اقتصادی با اقلیم کردستان
آبان‌ماه سال گذشته پس از برگزاری «همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق»، حمد محجوب سخنگوی وزارت امور خارجه کشور عراق، یادداشت رسمی به سفارتخانه‌های ترکیه و ایران در بغداد در مورد بستن همه مرزها با اقلیم کردستان ارسال کرد. طبق این بیانیه از دولت‌های ایران و ترکیه خواسته شد که تمام منافذ مرزی خود را با اقلیم کردستان ببندند. مقامات ایرانی در راستای این بیانیه، مرزهای تجاری خود را با این اقلیم مسدود کردند؛ اقدامی که کار را برای صادرکنندگان ایرانی سخت و آنها را وارد به واکنش کرد. به‌طوری که ارزش تبادل تجاری ایران با منطقه کردستان عراق تا زمانی که داعش در عراق اقداماتش را آغاز نکرده بود و جنگی شروع نشده بود، 7 میلیارد دلار در سال بود که اکنون شاهد کاهش این میزان هستیم. مطابق آمارها در سال 1396 میزان صادرات ایران به عراق 6 میلیارد و 425 میلیون دلار گزارش شده است. همچنین بر اساس آمارها از سال 1390 تا سال 1396، کمترین میزان صادرات ایران به عراق، در سال‌های 90 و 92 رخ داده است. در حالی که واردات در سال 1390 برابر با 124میلیون دلار بوده، اما در سال 1396 به 77 میلیون دلار رسیده است.
البته پس از آرام شدن اوضاع و رایزنی مسوولان برخی موانع و چالش‌های موجود بر سر راه تجار ایرانی برداشته شد و اکنون نیز با ورود به دومین ماه از سال 1397 به نظر می‌رسد که اقلیم کردستان به دنبال توسعه روابط اقتصادی خود با ایران است. از همین‌رو برای توسعه و ساختارمند کردن روابط اقتصادی ایران با اقلیم کردستان، شاهد برگزاری «همایش دو روزه فرصت‌های اقتصادی ایران و اقلیم کردستان عراق» در اواخر هفته گذشته در این کشور بودیم. به همین منظور سکاندار وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت ایران به همراه جمعی از مسوولان و اعضای بخش خصوصی راهی این کشور شدند تا برای توسعه روابط اقتصادی بین دو کشور رایزنی کنند. در نخستین روز از برگزاری این همایش تفاهمنامه همکاری بین ایران و اقلیم کردستان عراق به امضا رسید. محمد شریعتمداری در راستای امضای این تفاهمنامه گفت: کمیته مشترکی برای پیگیری توافقات صورت گرفته تشکیل شده و از امروز به بعد با توجه به توافقات صورت گرفته با دولت عراق از طریق سفارت ایران در بغداد و سفارت عراق در تهران موضوعات پیگیری خواهد شد. بنا به اظهارات او، درباره همه موارد مربوط به همکاری‌های اقتصادی بین دو طرف گفت‌وگوهای مفیدی انجام و افق روشن پیش‌رو برای توسعه همکاری‌ها تبیین شده است.
وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت‌وگو با نخست‌وزیر اقلیم کردستان عراق را بسیار مثبت ارزیابی کرد و افزود: آینده روشنی برای روابط اقتصادی با کردستان عراق و عراق پیش‌بینی کرده‌ایم. او در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه درصدد ایجاد نظام آزاد تجاری بین دو طرف هستیم، اظهار کرد: این امر می‌تواند همزمان سرمایه‌گذاری داخلی را در دو کشور تقویت کند. شریعتمداری همچنین ارتباطات در سطوح بالای سیاسی میان دو طرف را لازم دانست و بر ضرورت ارتقای روابط همه‌جانبه اقتصادی تاکید کرد. به گفته او، این همایش می‌تواند فرصتی برای شناخت دقیق فرصت‌های اقتصادی بین ایران و اقلیم کردستان عراق باشد. شریعتمداری همچنین «ثبات مقررات در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و امور بانکی» را لازمه توسعه روابط اقتصادی دانست و جمهوری اسلامی ایران آمادگی ارائه تعهدات لازم برای ثبات در این عرصه‌ها را دارد. او همچنین با اشاره به حمایت ایران از مردم عراق در مبارزه با تروریسم اظهار کرد: ایران در دوران پساداعش نیز با تمام توان در کنار مردم عراق باقی خواهد ماند. مشاور معاون اول رییس‌جمهوری و دبیر ستاد توسعه روابط اقتصادی ایران هم برگزاری چنین همایشی را تلاش جدی عراقی‌ها برای توسعه روابط اقتصادی فیمابین دو کشور عنوان کرد. به گفته حسن دانایی‌فر تنوع حضور هیات‌های مختلف در این همایش بیانگر این است که این همایش نشستی مهم در توسعه روابط اقتصادی بین عراق و ایران و به خصوص در منطقه کردستان عراق است. او تاکید کرد که روابط اقتصادی منطقه با ایران به سطح قبل از حضور داعش در عراق هدف منطقی و دست یافتنی است و ما با مقامات اقلیم کردستان عراق در این خصوص وحدت نظر داریم.
5 دروازه تجاری با ایران
از آن سو نخست‌وزیر اقلیم کردستان عراق در این همایش از حمایت این کشور جهت رفع موانع موجود برای توسعه روابط اقتصادی دو کشور سخن گفت. «نیچروان بارزانی» از شرکت‌های ایرانی خواست با اطمینان خاطر دامنه فعالیت‌های خود را در منطقه کردستان عراق گسترش دهند. او همچنین با اشاره به وجود منافع مشترک بین اقلیم و ایران بر آمادگی برای تلاش در زمینه تقویت این روابط تاکید کرد و گفت: از هر تلاشی جهت حل موانع موجود برای توسعه روابط اقتصادی و بسترسازی برای روابط راهبردی اقتصادی با ایران حمایت می‌کنیم. بنا به اظهارات او، مذاکرات اربیل و بغداد کمک کرده که بخش زیادی از مشکلات مرزها را بر اساس قانون اساسی عراق حل کنیم؛ به نحوی که حل این مشکلات تاثیر مستقیمی بر توسعه روابط اقتصادی ایران با اربیل و عراق خواهد گذاشت. «بارزانی» در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد که دولت اقلیم کردستان عراق با اختصاص زمین در تلاش برای ایجاد منطقه آزاد تجاری در مرز پرویزخان با ایران است و همزمان از دولت عراق می‌خواهیم با حمایت از این اقدام زمینه افزایش مبادلات اقتصادی بین عراق و ایران را فراهم کند. این منطقه با وجود داشتن سه دروازه رسمی می‌کوشد، پنج دروازه غیررسمی با ایران را با کمک دولت عراق به رسمیت شناخته تا بر حجم مبادلات بازرگانی و تجاری دو طرف افزوده شود. همچنین «صفین دیزایی» سخنگوی دولت اقلیم کردستان عراق نیز در این همایش گفت: تلاش می‌کنیم، سطح روابط اقتصادی خود با ایران را به سطح روابط سیاسی برسانیم. اشتراکات متعدد سیاسی و فرهنگی انگیزه‌های خوبی برای ما هستند که سطح روابط اقتصادی را به بالاترین سطح برسانیم. در پی توافقات صورت گرفته بین هیات‌های ایرانی و اقلیم کردستان عراق به صورت جدی مطالبات و درخواست‌ها را پیگیری کرده و امیدواریم نتیجه این نشست‌ها را در سه ماه آینده مشاهده کنیم.
خواسته‌های بخش خصوصی؟
از سوی دیگر رییس اتاق بازرگانی کاشان که در این همایش حضور یافته بود، عنوان کرد: با وجود قرابت‌های گسترده فرهنگی و جغرافیایی هنوز نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های اقتصادی موجود بهره بگیریم، از این‌رو باید توان خود را به کار ببندیم تا با اجرایی کردن تصمیمات اتخاذ شده در این همایش وارد مرحله جدیدی از روابط شویم. به گفته محمود تولایی، لازمه سرمایه‌گذاری مراودات تجاری موفق است و تا زمانی که نتوانیم مبادلات تجاری موفقی داشته باشیم، نمی‌توانیم سرمایه‌گذاری را ایجاد یا تقویت کنیم.
از دیگر سو سید عبدالوهاب سهل‌آبادی رییس اتاق بازرگانی استان اصفهان نیز در سخنانی تاکید کرد: دستورات لازم به اتاق‌های بازرگانی برای تسریع در روند تجارت با عراق و اقلیم کردستان عراق صادر شده و استان اصفهان با داشتن توانمندی‌های صنعتی و گردشگری از حضور و فعالیت تجار عراقی استقبال می‌کند. در ادامه این نشست روسای اتاق‌های بازرگانی استان سلیمانیه و دهوک با اشاره به اینکه بازار عراق فرصت مناسبی برای تجار ایرانی است، خواهان جدیت همه طرف‌ها برای توسعه روابط بازرگانی فیمابین شدند.
