گروه بورس |سمیرا ابراهیمی|
روز گذشته برای بار سوم، 1 میلیون بشکه نفت خام سبک ایران از طریق شرکت ملی نفت در رینگ صادراتی بورس انرژی ایران عرضه شد. این عرضه بر خلاف دو عرضه قبلی در ساعت مجاز معاملات، بدون آنکه هیچ خریداری داشته باشد، روی تابلوی عرضه ماند و سفارش خریدی نیامد تا پویایی و تحرکی در این عرضه رینگ صادراتی انجام شود. این موضوع در حالی است که محموله قبلی 1 میلیون بشکه‌ای که در آن هم مانند عرضه روز گذشته در پارت‌های 35 هزار بشکه‌ای ارایه شده بود، در دو مرحله عرضه در روزهای 6 آبان و 20 آبان بطور کامل به فروش رفته بود.
دقایقی پس از اتمام ساعت معاملات هیدروکربوری در بورس انرژی و ناکام ماندن عرضه نفت خام، با سیروان امینی، معاون مدیرعامل شرکت کارگزاری خبرگان سهم که مسوولیت عرضه این محموله را بر عهده داشت، صحبت کردیم. وی از تصمیم خریداران اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت: احتمال دارد که ساعت معاملات از سوی بورس انرژی تمدید شود. هر چند تا 1 ساعت پس از اتمام ساعت معاملات، تمدیدی صورت نگرفت و مسوولان بورس انرژی نیز پاسخگویی شفافی در خصوص تصمیمات احتمالی اتخاذ شده نداشتند.
چرا نفت خام را نخریدند؟
زمانی که صحبت ازعرضه نفت خام در بورس انرژی مطرح شد، با آنکه چندین بار تجربه ناموفق آن به شکل فعلی وجود داشت، باز هم به بهانه دور زدن تحریم‌ها، این مورد اجرا شد. با این حال مخالفان و موافقانی داشت که مخالفان این شیوه ارایه نفت در بورس، حرف‌های جالبی برای گفتن داشتند. مرتضی بهروزی فر، کارشناس بازار نفت در این باره به «تعادل» گفت: تحریم نفتی ایران، بطور کامل، قاطع و صریح تحریم نفت ایران است. در واقع تحریم فروشنده دولتی نیست که بخواهیم آن را به بخش خصوصی یا اشخاص دیگر منتقل کنیم و بتوانیم تحریم‌ها را دور بزنیم. بازار نفت دنیا کاملا شفاف است، هر معامله نفتی رصد می‌شود و نمی‌توان هیچ تبادل نفتی را لاپوشانی کرد.
بازاری به نفع نوسان گیران
وی افزود: حال در این اوضاع، راه انداختن ساز و کار خرید و فروش در بورس نیز در شرایط تحریمی که پیش رو ست، بی‌معنی خواهد بود. در صنعت نفت ایران تا پیش از این چیزی به اسم فروش به واسطه نداشتیم و نداریم. در واقع هیچ کس جز دولت ایران حق سود بردن از این موضوع ندارد. هم‌اکنون در بورس‌ها بیش از 99 درصد خرید و فروش‌ها برای استفاده از نوسان است. در واقع کسی به خرید می‌پردازد که اصلا نفت نیاز ندارد و کسی فروشنده خواهد بود که اصلا نفت ندارد. در واقع خریدار به دلیل تحلیلی که از بازار نفت دارد و فکر می‌کند امکان بالا رفتن آن وجود دارد اقدام به خرید می‌کند و فروشنده نیز به دلیل آنکه فکر می‌کند قرار است قیمت روند کاهشی داشته باشد، به فروش محصولات خود می‌پردازد. به گفته بهروزی فر، به نظر می‌رسد قرار است با نفت خام بازار جدیدی برای نوسان‌گیران ایجاد شود که از نوسان بازی سود ببرند. در واقع نمی‌توان انتظار داشت کسی که به نفت نیاز دارد به بورس برود و از آن طریق نفت بخرد. ممکن است برای هج کردن خریدهای آتی خود به این بازار بیایند که ریسک درآمدی خود را کاهش دهد. اما خبری از خرید عمده پالایشگران در بورس نفت نخواهد بود.
حداکثر انعطاف بی‌اثر ماند
پس از 2 عرضه نسبتا موفقیت آمیز اول، بیژن زنگنه، وزیر نفت اعلام کرد که با ارایه گزارش دو مرحله اول به شورای عالی اقتصادی قوای سه گانه، اکنون مجوز لازم از سران سه قوه دریافت شده تا ۳ میلیون بشکه نفت خام در بورس به صورت ۱۰۰ درصد ریالی با نرخ ارز سامانه سنا به فروش برسد. وزیر نفت تصریح کرد: اگر فردی به خرید ارزی نفت خام در بورس تمایل داشت به صورت ارزی به این شخص ارایه و اگر فردی به خرید ریالی تمایل داشت عرضه به صورت ریالی انجام می‌شود. زنگنه با اشاره به وضع فروش نفت خریداری شده در بورس، گفت: تاکنون خریداران نفت در بورس توانسته‌اند طلای سیاه را صادر کنند و مشکلی در این زمینه وجود نداشته است.سید علی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی نیز در این خصوص گفت: تسویه ارزی که برای فروش نفت در بورس انرژی مورد پذیرش قرار گرفته، به این دلیل است که بتوانیم حداکثر انعطاف را برای خریداران فراهم آوریم. با این حال تا زمانی که عرضه صورت نگیرد، نمی‌توانیم پیش بینی از حضور خریداران ریالی با این شرایط داشته باشیم. ممکن است که استقبال به خوبی صورت بگیرد، امکان این هم وجود دارد که تفاوتی در میزان مشتریان را شاهد نباشیم. با این حال حجم‌های اندکی مانند 3 میلیون بشکه حتی اگر کاملا به صورت ریالی باشد هم مشکلی در فروش نفت ایجاد نمی‌کند، زیرا به این اندازه درآمد ریالی مورد نیاز وزارت نفت و شرکت ملی نفت است. ضمن آنکه خرید ارزی با ارز سامانه سنا نیز قابل انجام است. هرچند خریداران ترجیح می‌دهند که خرید ارزی با ارز سامانه نیما انجام شود. دلیل حسینی برای بیان این جمله که خریداران ترجیح می‌دهند خرید را با نرخ ارز کشف شده در سامانه نیما انجام دهند، این است که خریداران باید تسویه 20 درصد ابتدایی را با ارز سنا انجام دهند، قیمت نفت نیز با ارز سنا تعیین می‌شود، اما ارز حاصل از صادرات این نفت را باید بر اساس نرخ سامانه نیما وارد کشور کنند. توجه به این موضوع لازم است که قیمت ارز در سامانه نیما، 2 الی 3 هزار تومان ارزان‌تر از نرخ ارز سامانه سنا است. با این حال گمانه زنی‌های کارشناسان بازار سرمایه و دست اندرکاران بورس انرژی و شرکت ملی نفت مبنی بر این بود که با امکان تسویه ریالی، استقبال خریداران از این بازار بیشتر شود که متاسفانه بر خلاف پیش بینی‌ها، هیچ خریداری به میدان نیامد.
نفت فیزیکی یا کاغذی؟
برخی انتقادات دیگر که برای این شیوه عرضه مطرح می‌شد، کوچک بودن محموله‌های عرضه، به اندازه‌ای بود که نمی‌توانست جوابگوی حتی نفت کش‌های کوچک باشد. هرچند شرکت ملی نفت اعلام کرده بود که با سایر محموله‌ها، حاضر به حمل این محموله‌ها برای خریداران است. اما موضوع بازاریابی فروش آنها نیز از سوی بخش خصوصی با توجه به اینکه تاکنون هیچ سابقه‌ای در این حوزه نداشته مطرح می‌شد که در اوضاع تحریمی، سختی کار را برای آنها دوچندان می‌کرد. عرضه نفت خام به صورت کاغذی نیز موضوع دیگری بود که از سوی برخی از کارشناسان این حوزه مطرح می‌شد. با توجه به اینکه اکنون در بورس‌های مطرح دنیا مانند بورس نیویورک معاملات نفت خام به صورت کاغذی انجام می‌شود و عرضه به صورت فیزیکی منسوخ شده است، می‌تواند به عنوان یکی دیگر از دلایل شکست عرضه اخیر مطرح شود.
هم‌اکنون در بورس‌ها بیش از 99 درصد خرید و فروش‌ها برای استفاده از نوسان است. در واقع کسی به خرید می‌پردازد که اصلا نفت نیاز ندارد و کسی فروشنده خواهد بود که اصلا نفت ندارد. در واقع خریدار به دلیل تحلیلی که از بازار نفت دارد و فکر می‌کند امکان بالا رفتن آن وجود دارد اقدام به خرید می‌کند و فروشنده نیز به دلیل آنکه فکر می‌کند قرار است قیمت روند کاهشی داشته باشد، به فروش محصولات خود می‌پردازد. با توجه به اینکه اکنون در بورس‌های مطرح دنیا مانند بورس نیویورک معاملات نفت خام به صورت کاغذی انجام می‌شود و عرضه به صورت فیزیکی منسوخ شده است، می‌تواند به عنوان یکی دیگر از دلایل شکست عرضه اخیر مطرح شود
