راهی جز «اف‌ای‌تی‌اف» نداریم
یکی از محققان حوزه بانکی می‌گوید با رفتن به لیست سیاه وضعیت مبادلات ما با کشورهای دیگر بدتر خواهد شد و عملا چاره‌ای جز بهبود جایگاه خود در لیست گروه ویژه اقدام مالی نداریم. اگر در داخل کشور اجماعی برای بهبود روابط با «اف‌ای‌تی‌اف» صورت نگیرد، همین تعداد محدودی از کشورها که با ما مبادله می‌کنند هم دیگر تمایلی به اینکار نخواهند داشت. ضمن اینکه تقریبا هیچگونه بهبود روابط اقتصادی با جهان بین‌الملل بدون در نظر داشتن نقش «اف‌ای‌تی‌اف» امکان‌پذیر نخواهد بود. به گزارش تعادل، روز جمعه به لیست سیاه «اف‌ای‌تی‌اف» بازگشتیم. ماجرا از این قرار بود که در سال 1395 وقتی با تلاش تیم مذاکره‌کننده ایران، موفق شدیم از لیست سیاه خارج شویم، مذاکره‌کنندگان از «اف‌ای‌تی‌اف» یک برنامه عملی دریافت کرده بودند که به موجب آن قرار بود برخی اصلاحات را در قوانین کشور ایجاد کرده تا با ضوابط بین‌المللی مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم همگام شویم. با این حال برخی مخالفت‌ها و ممانعت‌های داخلی میان ارکان مختلف قدرت مانع از آن شد که در ایران تصمیم واحدی درباره اجرای بندهای برنامه عمل ایران گرفته شود. در عین حال مذاکره‌کنندگان که از قوه مجریه بودند به گروه ویژه اقدام مالی («اف‌ای‌تی‌اف») اطمینان داده بودند که با اصلاح قوانین کشور به برنامه عمل جامه عمل می‌پوشانند. این اطمینان ولی عملا به سرانجام نرسید. گروه ویژه اقدام مالی نیز پس از چند دوره تمدید مهلت ایران برای انجام برنامه عمل، سرانجام با لحنی تهدید آمیز اعلام کرد که ایران را به لیست سیاه بر می‌گرداند. لیست سیاهی که فقط کره شمالی در آن عضو بوده است. در نهایت نیز به این تهدیدات جامه عمل پوشاند. اکنون که ایران به لیست سیاه بازگشته این سوال وجود دارد که این اقدام چه تاثیری بر ارتباطات مالی و پولی ایران با جهان خواهد داشت؟ روز گذشته مدیرعامل بانک پاسارگاد در اظهارنظری اعلام کرده که بعید می‌داند وضعیت مبادلات مالی ایران با جهان از وضعیت کنونی خود بدتر شود. به عبارتی به قدری مبادلات مالی ما با جهان بین‌الملل محدود بوده که بعید است بازگشت به لیست سیاه وضعیت را بدتر کند. با این حال در شرایط کنونی ایران برخی مبادلات محدود با کشورهایی مثل چین و هند دارد و این نگرانی وجود دارد که ورود به لیست سیاه همان ارتباطات محدود را هم قطع کند. در این راستا با محمدهادی مهدویان، مدیرکل اسبق بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی گفت‌وگو کرده‌ایم وی توضیح داده که ورود به لیست سیاه وضعیت را بدتر خواهد کرد. حتی برای مهاجران و مردم عادی. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
همان‌گونه که می‌دانید به لیست سیاه «اف‌ای‌تی‌اف» برگشتیم، نظام پولی و مالی ایران را بعد از این اتفاق چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
ما یک‌بار دیگر نیز این وضعیت را تجربه کرده‌ایم. در حقیقت باید گفت که شرایط بسیار سختی در انتظار نظام مالی و پولی است و این تصمیم به صورت کلی روی مجموعه ایران یعنی دولت، بانک‌ها، اشخاص حقوقی و حقیقی از دانشجو تا مسافر و مهاجر تاثیر خود را خواهد گذاشت.
به‌طور خاص و مصداقی چه اتفاقی خواهد افتاد؟
مردم مورد تفحص قرار خواهند گرفت. هزینه‌های مبادلات مالی به‌شدت بالاتر خواهد رفت به این معنا که اگر در حال حاضر هزینه عملیات ارزی و نقل و انتقالات پول ما 15 درصد باشد بعد از این باید در انتظار اعداد و ارقام عجیب و غریب بود. البته به صورت دقیق نمی‌توان گفت که دقیقا این هزینه چند درصد بالاتر خواهدرفت چون هنوز مشخص نیست که این سیاست تا چه اندازه روی ایران سنگین اجرا شود و کشورهای همسایه ما نیز این سیاست را روی ما اعمال کنند یا خیر؟ اینکه آیا اجازه خواهند داد دلال‌ها و واسطه‌ها ورود پیدا کنند؟ به‌طور کلی باید گفت میزان نرمی یا سختی اعمال این سیاست‌ها هنوز به صورت دقیق و قابل استناد مشخص نیست و در پروسه عمل برای ما روشن خواهد شد.
نرخ ارز چطور پیش خواهد رفت؟
از دیدگاه من پس از ورود ایران به لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی، نرخ ارز هم روند افزایشی خواهد داشت و به نظر می‌رسد با اینکه انکار می‌شود اما این تصمیم طی هفته‌های اخیر اثر خود را بر روی بازار ارز نشان داده است. در صورتی که اگر پرونده اف‌ای‌تی‌اف در ایران به کامیابی می‌رسید و در لیست سیاه قرار نمی‌گرفتیم ممکن بود روند کاهشی داشته باشد اما اکنون این روند افزایشی قطعی شده است بنابراین آنچه مربوط به اف‌ای‌تی‌اف بود کم و بیش بر روی نرخ ارز اعمال شد.
قرار گرفتن در لیست سیاه چگونه آثار خود را روی بورس نشان خواهد داد؟
بورس مقوله دیگری است، بورس زیاد تحت تاثیر سیاست‌های دولت، وزارت اقتصاد، بازیگران بانکی و تورم است، هرچه که تورم افزایش پیدا کند بورس تجدید ارزیابی می‌کند و قیمت‌ها افزایش می‌یابد و این روند افزایشی تا حدی ادامه پیدا می‌کند که با بحران بانکی و سایر بحران‌ها تلاقی کند و به صورت یکجا ریزش کند. به نظر می‌رسد که اوضاع بورس پس از این تصمیم یا ساکن است یا در سربالایی می‌ماند.
آیا دولت و مجموع حاکمیت راهی دارد برای اینکه از این به بعد مبادلات مالی خود را در خارج از کشور پیش ببرد؟
باید هر راهی از طریق بهبود روابط با «اف‌ای‌تی‌اف» پیگیری شود و خارج از آن راهی نیست. با شرایطی که ایجاد شده مجددا ما وارد یک فضای جدیدی خواهیم شد که تحت فشار خواهیم بود و اقتصاد ایران علی الخصوص نظام مالی و پولی و مبادلات ما با خارج از ایران در منگنه قرار خواهد گرفت. باید دید تا چه میزان به کشورهایی مانند ترکیه، عراق و افغانستان فشار وارد خواهند کرد و این کشورها هم چقدر حاضرند به ایران سخت بگیرند؟ این موضوع عامل اثرگذاری است. تکلیف کشورهای دیگر با ایران که روشن است راه ما با آنها تقریبا به صورت 100 درصدی بسته شده است و بازار ایران در کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی و هند و غیره سیاه خواهد بود. بنابراین روزنه امیدی در خارج از بهبود روابط با «اف‌ای‌تی‌اف» وجود ندارد و امکان هیچگونه عملیاتی برای ماوجود ندارد. ما تنها می‌توانیم با کشورهایی مانند ترکیه، عراق و دیگر کشورهای منطقه‌ای ادامه دهیم که آن هم به صورت مجوزهای خفته یا 45 روزه است که مشخص نیست چه آینده‌ای با ایران خواهند داشت. به صورت کلی در این باره باید گفت ابتکار عمل اکنون دست ما نیست چرا که سرنوشت ما دست دیگران است.
پس چرا برخی مسوولان می‌گویند قرار گرفتن در لیست سیاه تاثیری روابط بانکی نخواهد گذاشت، دیدگاه شما چیست؟
چنین چیزی امکان ندارد و قطعا روابط بانکی ما و خارج از ایران از قرار گرفتن در لیست گروه ویژه اقدام مالی تاثیر خواهد گرفت. من فکر می‌کنم بیشتر از این منظر می‌گویند که بانک‌های ما اصلا ارتباطی ندارند که بخواهد تاثیری بگذارد. در حقیقت بانک‌های ایران به‌شدت وضعیت دشواری دارند و این وضعیت هم به بدتر شدن اوضاع دامن می‌زند.
ایران یکسری مبادلات مالی با کشورهایی مانند چین و هند دارد، سرنوشت آن چه خواهد شد؟
اگر تلاشی برای بهبود روابط با «اف‌ای‌تی‌اف» نشود، به تدریج راه‌ها بسته خواهند شد، جز هند که در رابطه با چابهار مجوز معافیتی دارد، راه بقیه کشورها با ایران روز به روز بسته‌تر خواهد شد.
امکان بازگشت به شرایط قبل را چطور می‌بینید؟
امکان بازگشت از دو جهت سخت است اول به داخل کشور بازمی‌گردد، مسائل داخلی در کشور باید حل شود. بیرون آمدن از محدودیت‌هایی که به ما تحمیل می‌کنند بسیار سخت‌تر از وارد شدن به آن است. هر اندازه که ما قدرت‌های حامی داشته باشیم موانع تحمیل محدودیت بر ما زمانی که موانع را ایجاد می‌کنند بسیار سهل‌تر است تا زمانی که بخواهند این موانع را از سر راه بردارند، اگر بخواهیم موانع را‌برداریم باید به صورت مطلق اجماع داشته باشیم. هنگام اعمال عده‌ای مخالف هستند و صدای آنها به جایی نمی‌رسد در حالی که هنگام برداشتن موانع اگر یک نفر هم مخالف باشد کار نشدنی است. به صورت کلی دیدگاه من این است که شرایط بدتر خواهد شد و نباید آن را انکار کرد.
