بهبود یک پله‌ای شاخص فضای کسب‌وکار

آیسان تنها|

بعد از چند سال پیاپی تجربه کاهش رتبه ایران در شاخص فضای کسب‌وکار، تازه‌ترین گزارش کسب و کار 2020 بانک جهانی نشان می‌دهد که وضعیت ایران یک رتبه نسبت به سال گذشته بهبود یافته است. بهبودی که طبق بررسی بانک جهانی بیشتر از جانب حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و ثبت مالکیت حاصل شده است.

به گزارش «تعادل»، بانک جهانی امسال نیز رتبه‌بندی خود درباره فضای کسب‌وکار در کشورها را منتشر کرد. بانک جهانی هر سال به ۱۹۰ کشور جهان بر اساس درجه سهولت انجام کسب و کار امتیاز می‌دهد و آنها را رتبه‌بندی می‌کند .

شاخص انجام کسب وکار بانک جهانی شامل ۱۰ زیرشاخص شروع کسب و کار، اخذ مجوز ساخت، دسترسی به برق، ثبت مالکیت، اخذ اعتبارات، حمایت از سهامداران خرد، سهولت پرداخت مالیات، تجارت فرامرزی، سهولت اجرای قراردادها، ورشکستگی و پرداخت بدهی است.

   وضعیت ایران

ایران در اواخر دولت محمود احمدی‌نژاد رتبه بیشتر از 150 کسب کرده بود. با این حال پس از روی کار آمدن دولت یازدهم که بهبود روابط کشور با نهادهای بین‌المللی اقتصادی را پیگیری می‌کرد، اطلاعات بانک جهانی از وضعیت کسب‌وکار در ایران اصلاح شد. به این ترتیب ناگهان در ابتدای دولت یازدهم رتبه ایران با بیش از 30 پله صعود به 118 رسید. با این حال این روند چندان ماندگار نبود. در سال‌های بعد با توجه به سرعت بالای کشورهای دیگر در انجام اصلاحات برای بهبود فضای کسب‌وکار کشورشان ایران در رقابت‌ها افت کرد. به این ترتیب که در چند نوبت ابتدا به رتبه 120، سپس به 124 و پس از آن به 128 نزول کرد با این حال اکنون گزارش بانک جهانی از فضای کسب‌وکار در سال 2020 نشان می‌دهد که رتبه ایران نسبت به گزارش سال گذشته (2019)، در فضای کسب و کار یک رتبه بهبود یافته و در رتبه 127 ایستاده همچنین امتیاز کشور نیز 1.52 بهبود داشته و به 58.5 رسیده است.

ایران در رتبه‌بندی امسال بالاتر از کشورهایی همچون اکوادور و نیجریه و پایین‌تر از کشورهایی همچون آرژانتین و برزیل در رتبه ۱۲۷ قرار گرفته است که این رتبه در مقایسه با رتبه کشورمان در سال گذشته، یک رتبه بهبود یافته است.

   برترین کشورها در رتبه‌بندی امسال

گفتنی است نیوزیلند موفق شد امسال صدرنشین رتبه‌بندی کشورهای جهان باشد. پس از این کشور نیز نام دو کشور آسیایی دیگر سنگاپور و هنگ‌کنگ به چشم می‌خورد. دانمارک، کره جنوبی، امریکا، گرجستان، انگلیس، نروژ و سوئد به ترتیب در رده‌های بعدی امسال ایستاده‌اند.همچنین سومالی با ایستادن در رده صد و نودم بدترین کشور از نظر عملکرد در رتبه‌بندی امسال بوده است. اریتره، ونزوئلا، یمن، لیبی، سودان جنوبی، جمهوری آفریقای مرکزی، کنگو، چاد و جزایر تیمور نیز در رده‌های بعدی انتهایی فهرست قرار گرفته‌اند.

به جز رتبه قابل توجه گرجستان و حضور این کشور در جمع ۱۰ کشور برتر، برخی از کشورهای دیگر نیز موفق شده‌اند با جهش زیاد نسبت به سال گذشته خود را فراتر از کشورهای توسعه یافته مطرح کنند. در رتبه‌بندی امسال مالزی در رده دوازدهم بالاتر از استرالیا (چهاردهم)، امارات (شانزدهم) و فنلاند (بیستم) قرار گرفته است. آلمان در رده بیست و دوم و کانادا در رده بیست و سوم ایستاده‌اند و روسیه با تصاحب جایگاه بیست و هشتمی، بالاتر از ژاپن (بیست و نهم)، چین (سی و یکم)، فرانسه (سی و دوم)، ترکیه (سی و سوم) و سوییس (سی و ششم) ایستاده است.

بررسی شاخص‌های «فضای کسب‌وکار»، در ایران

 آنگونه که بانک جهانی درباره ایران گزارش داده است رتبه ایران در «شروع کسب‌وکار»، 5 نمره افت داشته و به 178 رسیده است. شاخص آغاز کسب‌وکار، تعداد رویه‌ها، زمان، هزینه و حداقل سرمایه برای ثبت یک شرکت را مورد سنجش قرار می‌دهد.

آن‌گونه که پرسشنامه‌های بانک جهانی که در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد نشان داده است، تعداد رویه‌های کار برای ایجاد فضای کسب‌وکار 10.5 دوره است. (2019 نیز 10.5 دوره بود) گفتنی است تعداد روزهایی که شروع کسب‌وکار در ایران طول می‌کشد هم 72.5 روز است. (2019 هم 10.5 دوره بود) این تعداد روز در قیاس با کشورهای جهان بسیار بالا ارزیابی می‌شود. نکته قابل توجه در این بحث این است که بانک جهانی اخیرا در این شاخص موضوع تفاوت‌های جنسیتی را در شروع کسب‌وکار گنجانده است. به این ترتیب تعداد روزهایی که زنان برای شروع کسب‌وکار تلف می‌کنند بیشتر است.آنگونه که بانک جهانی هم گزارش داده است امتیاز ایران در شاخص «شروع کسب‌وکار» 0.01 امتیاز بهبود یافته ولی به دلیل عملکرد دیگر کشورها ما در این زمینه با کاهش رتبه روبرو بوده‌ایم.بررسی این شاخص در گروهی که ایران در آن ارزیابی می‌شود (آسیای میانه و شمال آفریقا)، نشان می‌دهد که این شاخص در این منطقه امتیاز 84 دارد. بهترین عملکرد مربوط به امارات متحده عربی با رتبه 17 و امتیاز 94.8 است. در عین حال عمان، ‌اردن و عراق هم در این شاخص از ایران جایگاه مناسب‌تری دارند.

   وضعیت دریافت مجوزهای ساخت

اما در شاخص«دریافت مجوز‌های ساخت» امتیاز ایران 71.2 بوده است و در این حوزه با بهبود چشمگیری رو به رو بوده‌ایم همچنانکه از رتبه 73 در سال 2019 به رتبه 86 در گزارش سال 2020 رسیده‌ایم.

شاخص مجوزهای ساخت‌وساز مراحل، هزینه و زمان گرفتن مجوز ساخت یک واحد را به همراه اخذ انشعاب آب و فاضلاب می‌سنجد. وضعیت کیفیت مقررات موجود در این حوزه هم در این شاخص ارزیابی می‌شود.

در این گزارش دریافت پروانه ساخت با 130 روز زمان، 16 پروسه بوده است. امتیاز ایران درکنترل ایمنی ساختمان از 15 امتیاز 13.5 گرفته است.گفتنی است بررسی وضعیت ایران در این شاخص نشان می‌دهد که امتیاز ایران دراین شاخص نسبت به میانگین گروه خود یعنی آسیای میانه و شرق آفریقا بالاتر است. همچنانکه امتیاز منطقه در این شاخص 61.7 است.در میان کشورهای گروه، امارات متحده عربی با امتیاز 89.8 در رتبه 3 جهان قرار دارد و کشور عمان با امتیاز 75.2 در جایگاه 47 قرار گرفته است که از ایران وضعیت بهتری دارند. عراق و اردن هم نسبت به ایران جایگاه نازل‌تری دارند.

   وضعیت دریافت و دسترسی به برق

همچنین در شاخص «دریافت یا دسترسی برق»، امتیاز ایران 69.4 گزارش شده است و رتبه ایران 5 رتبه نسبت به سال گذشته افت کرده و به 113 رسیده است. فرآیند اخذ انشعاب برق برای یک واحد در محدوده شهر در شاخص دسترسی به برق یا دریافت برق در کشورها بررسی می‌شود. آن‌گونه که بانک جهانی گزارش داده تعداد پروسه‌های دریافت برق در سال 2020 معادل 6 دوره خواهد بود و تعداد روزهایی که زمان می‌برد تا برق دریافت شود هم معادل 77 روز است. امتیاز ایران در شفافیت تعرفه‌ها در این حوزه هم از صفر تا 8 معادل 5 ارزیابی شده است. گفتنی است به‌طور میانگین امتیاز منطقه (آسیای میانه و شمال آفریقا) در این گروه 72.4 است. یعنی به‌طور میانگین منطقه در این شاخص عملکرد بهتری نسبت به ایران دارد. در این شاخص نیز امارات متحده عربی و اردن جایگاه بهتری و عراق جایگاه نازل‌تری نسبت به ایران دارد.

   ثبت مالکیت

 نماگر ثبت مالکیت به فرآیند انتقال مالکیت یک ملک تجاری می‌پردازند. آنگونه که بانک جهانی گزارش داده است امتیاز ایران در ثبت مالکیت سال 2020 معادل 68.1 بوده در حالی که در سال 2019 معادل 63.98 بوده است. به این ترتیب ایران در این گروه 4.12 امتیاز بیشتری گرفته است. رتبه ایران نیز با 20 پله صعود به 70 رسیده است. بررسی جزییات این شاخص نشان می‌دهد ثبت مالکیت در ایران 6 پروسه دارد، که تعداد روزهای آن نیز 31 روز است. رتبه ایران در «کیفیت شاخص مدیریت زمین» هم از صفر تا 30 معادل 16 ارزیابی شده است.امتیاز میانگین منطقه (آسیای میانه و شمال آفریقا) در این شاخص 63.4 بوده است. (یعنی کمتر از ایران) در حالی که امارات و عمان از ایران امتیاز بهتری داشته‌اند و اردن و عراق وضعیت نازل‌تری دارند.

   اخذ اعتبار

شاخص بعدی دریافت اعتبار است. این شاخص میزان حمایت از حقوق قانونی وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان در مبادلات مالی دارای وثیقه و میزان به اشتراک گذاشتن اطلاعات اعتباری در نماگر اخذ اعتبار ارزیابی می‌شود. امتیاز ایران در این شاخص 50 بوده است که نسبت به قبل تغییر نکرده است ولی با توجه به تلاش سایر کشورها رتبه ایران نسبت به سال گذشته 5 مرحله تنزل یافته است و به 104 رسیده است.در این شاخص امتیاز میانگین برای منطقه کشورهای آسیای مرکزی و شمال آفریقا 41.8 بوده است. به این ترتیب جایگاه کلی منطقه از امتیاز ایران پایین‌تر است. عمان و عراق جایگاه نازل‌تری دارند ولی اردن و امارات متحده عربی جایگاه بهتری دارند.همچنین «حمایت از سرمایه‌گذاران خرد»، شاخص دیگری است که امتیاز 2020 ایران در آن 40 است. رتبه ایران در این شاخص از سال گذشته تاکنون 45 رتبه افزایش یافته است و از 173 به 128 رسیده است.با وجود جایگاه کلی خوبی که ایران در این شاخص کسب کرده است ولی وضعیت مناسبی در منطقه ندارد. بطور میانگین امتیاز ایران در این شاخص 51.9 است. ولی چهار کشور امارات متحده عربی، عمان، اردن و عراق جایگاه بهتری از ایران دارند.

   پرداخت مالیات

امتیاز ایران برای پرداخت مالیات در 2020 معادل 59.5 است که 2.72 امتیاز بهبود داشته است. رتبه ایران هم در این شاخص 144 است که نسبت به سال گذشته 5 رتبه بهبود داشته است. در این شاخص امتیاز منطقه آسیای میانه و شمال آفریقا 75.1 است. و چهار کشور عمان، اردن، امارات متحده عربی و عراق جایگاه بهتری از ایران دارند.امتیاز ایران در تجارت فرامرزی ولی تغییری نسبت به سال گذشته نکرده است. در 2020 امتیاز ایران با صفر تغییر در همان 66.2 مانده است.رتبه ایران ولی دو رتبه کاهش یافته و به 123 رسیده است.

ایران در این شاخص از امتیاز منطقه (آسیای میانه و شمال آفریقا وضعیت بهتری دارد. امتیاز منطقه در این شاخص 61.8 است و کشور عراق از ایران با امتیاز 25.3 و رتبه 181 جایگاه نازل‌تری دارد. با این حال عمان، اردن و امارات متحده عربی از ایران جایگاه بهتری دارند.

یکی دیگر از شاخص‌های مورد بررسی شاخص «اجرای قراردادها» است. امتیاز 2020 ایران در این شاخص 58.2 بوده است که با منفی 0.01 امتیاز نسبت به سال گذشته حاصل شده است. رتبه ایران در این شاخص نیز از 90 به 89 تنزل کرده است.ایران در این شاخص از میانگین منطقه یعنی آسیای میانه و و شمال آفریقا وضعیت بهتری دارد. امتیاز منطقه در این شاخص 56 است. در کشور اردن و عراق جایگاه نازل‌تر و دو کشور امارات و عمان جایگاه بهتری از ایران دارند.

   ورشکستگی و پرداخت دیون

همچنین شاخص دیگر مورد ارزیابی، ورشکستگی و پرداخت دیون است که امتیاز 2020 ایران در آن 35.1 بوده است که آن را با 0.47 امتیاز منفی کسب کرده است. رتبه ایران در این شاخص نیز با دو رتبه تنزل نسبت به سال گذشته به 133 رسیده است.

امتیاز کشورهای آسیای میانه و شمال آفریقا در این شاخص 34.5 بوده است و به این معنی وضعیت ایران در این شاخص از میانگین بهتر است. دراین شاخص عراق از ایران جایگاه نازل‌تری دارد ولی کشورهای امارات متحده عربی، عمان و اردن جایگاه بهتری دارند.