امیرعباس آذرم‌وند|
بیش از 14 سال از مصوبات لازم برای طرح ایجاد سامانه جامع مالیاتی می‌گذرد ولی با توجه به اجرایی نشدن کامل این طرح، هنوز بحث‌هایی در رابطه با مزایای این طرح وجود دارد. در این رابطه سید کامل تقوی نژاد، رییس سازمان امور مالیاتی در آخرین سخنان خود با عنوان رییس سازمان، اعلام کرده: با اجرای طرح جامع مالیاتی امکان ارایه اظهارنامه‌های مالیاتی، پرداخت مالیات و بسیاری خدمات مالیاتی دیگر برای آحاد مردم به صورت الکترونیکی فراهم می‌شود که به‌تبع آن مسافرت‌های درون‌شهری و هزینه‌های متحمل بر مردم عزیز کشورمان بسیار کاهش یافته است. به عنوان مثال، با بارگذاری اظهارنامه‌های عملکرد سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ در سامانه نرم افزاری یکپارچه مالیاتی و متعاقبا عملکرد سنوات ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶، ضمن کاهش مراجعه مودیان محترم مالیاتی به ادارات امور مالیاتی و بهره‌برداری از خدمات الکترونیک در زمینه ارایه اظهارنامه، پرداخت مالیات و سایر موارد، طی سال اخیر با قطعی نمودن ۱.۷ میلیون اظهارنامه از اظهارنامه‌های دریافتی عملکرد سال ۱۳۹۶، بدون دخالت مامورین مالیاتی، مراجعه مودیان به صورت حضوری جهت انجام فرآیند تشخیص مالیات، فرآیند اعتراض و نهایتا دریافت اوراق مالیاتی نیز به‌شدت کاهش یافته است. این اقدامات در چهار سال اخیر منجر به صرفه جویی در مصرف کاغذ، کاهش سفرهای درون شهری و صرفه جویی در زمان برای مردم و مودیان شده است. طرح جامع مالیاتی در برنامه سوم توسعه در دستور کار قرار داشت و بطور جدی از سال 1383 دولت موظف به اجرای آن بود، اما مشابه طرح‌های دیگری از این دست، اجرای آن برای مدتی به تعویق افتاد. از سال 1384 دفتر طرح جامع مالیاتی در محل این سازمان تشکیل شد و طی یک مناقصه بین‌المللی یک شرکت کانادایی در سال 84 به عنوان مشاور بین‌المللی این طرح انتخاب شد. به بیان دیگر حکم مربوط به اجرای این طرح در قالب کنونی در ماده 59 قانون برنامه سوم توسعه و تحت عنوان محدودتر طرح جامع مالیاتی آورده شده است. در سال 1383 شرکت دیلویت کانادا برای برنامه‌ریزی و تدوین نقشه راه این طرح دعوت به همکاری می‌شود و با همکاری خبرگان کشور و سازمان، برنامه عملیاتی متشکل از 32 پروژه را تدوین کرد که بر اساس ضروریات اجرایی برخی از پروژه‌های آن به دو پروژه تقسیم شد. از این رو در برنامه اجرایی طرح جامع مالیاتی 37 پروژه در 5 محور سازماندهی شده است.
پس از این یک شرکت فرانسوی به عنوان برنده مناقصه‌ای دیگر تعیین شد که اجرایی کردن این طرح را از سال 89 آغاز کرد. سر انجام بهره‌برداری از این طرح آن قدر عقب افتاد که به نظر می‌رسد اجرای کامل آن به سال آینده موکول شده است. مهم‌ترین هدف از اجرای این طرح، کاهش رفت و آمد مودیان مالیاتی بود و براین اساس گفته می‌شود در یکی دو سال گذشته تمام اظهارنامه‌های مالیاتی به شکل الکترونیکی تهیه شدند. در همین رابطه تقوی نژاد گفت: یکی دیگر از آثار مثبت اجرای این طرح برای مردم کاهش ارتباطات بین مودیان و ممیزان مالیاتی و به‌تبع آن کاهش احتمال هرگونه تبانی و سوءاستفاده احتمالی از مودیان است که قطعا موجب رضایت و اعتماد هر چه بیشتر خواهد شد. با استفاده از این سامانه خدمات مالیاتی به صورت الکترونیکی به مودیان ارایه می‌شود، دید یکپارچه نسبت به عملکرد مودیان در سطح کشور ایجاد می‌شود، شناسایی، ردیابی، ثبت‌نام و مدیریت روابط با مودیان به سهولت انجام می‌شود، اطلاعات موردنیاز از دستگاه‌ها و ارگان‌های ذی‌ربط گردآوری، تجمیع و در اختیار نظام مالیاتی قرار می‌گیرد، مودیان پُر ریسک جهت حسابرسی مالیاتی به‌صورت سیستمی انتخاب می‌شوند و تمامی فرآیندهای مالیاتی مدیریت و اجرا می‌شوند.
علاوه بر این از مهم‌ترین دلایلی که طرح‌هایی از این دست اجرا می‌شوند، جلوگیری از سوءاستفاده‌های مرسوم و کمک به شفاف‌سازی هر چه بیشتر فضای اقتصادی است. هنگامی که کارشناسان و بازرسان از روند اخذ مالیات کنار گذاشته می‌شوند و یک سامانه وظیفه محاسبه نرخ مالیاتی هر بخش را دارد، دیگر امکان استفاده از روش‌هایی چون پرداخت زیر میزی وجود ندارد و به همین دلیل گفته می‌شود با چنین اقدامی از میزان فساد کاسته و بر شفافیت اقتصادی کشور افزوده می‌شود. تقوی‌نژاد می‌گوید: البته آثار مفید دیگر این طرح برای مردم متعدد است که به صورت مختصر به آنها اشاره می‌کنم ارسال مستمر پیامک‌های اطلاع‌رسانی و هشدارهای پیشگیری از کلاه‌برداری به مودیان و... با وجود خوش‌بینی‌های رییس پیشین سازمان امور مالیاتی، به نظر نمی‌رسد اجرای این طرح تاکنون به اهداف خودش رسیده و شاید به همین دلیل اجرای آن تا این اندازه به تعویق افتاده است. این طرح با وجود اینکه یک طرح ملی است و حداقل چهارده سال است که مقامات دولتی و سازمان امور مالیاتی درگیر اجرایی کردن آن هستند، هنوز تا مرحله بهره‌برداری موفق فاصله دارد.
از آغاز اجرای این طرح با چالش‌های گوناگونی دست به گریبان بوده، از جمله چالش قانونی؛ اجرای این طرح نیازمند اصلاحاتی در قانون فعلی کشور بود که تاخیر در ابلاغ اصلاحیه قانون و مقررات، در کنار موضوع بسیار مهم عدم انطباق برخی موارد قانون جدید با مبانی سامانه تولید شده، به ویژه در مباحثی چون ارث. همچنین چالش اطلاعاتی و عملیاتی نیز دیگر مشکلاتی است که در مقابل اجرای این طرح وجود دارد. همچنین چالش همزمانی که ناشی از مشکلاتی جدی از همزمانی تکمیل و رفع ایرادات، همزمان با توسعه پیاده‌سازی ملی سامانه نرم‌افزاری یکپارچه مالیاتی. گفته می‌شود بهتر بود سامانه یکپارچه مالیاتی قبل توسعه در یک نقطه پایلوت بطور کامل پیاده‌سازی می‌شد و سپس ایرادات آن رفع می‌شد.
