گروه بانک و بیمه| محسن شمشیری|
تحولات سیاسی، اقتصادی، تجاری و بازارهای سرمایه در جهان موجب شده که کارشناسان اقتصادی و فعالان بازار طلا و ارز، سال 2020 را سال نوسانات قیمت طلا و ارز و تمایل بازار به افزایش قیمت‌ها ارزیابی کنند و تحولات ماه‌های اخیر نیز نشان می‌دهد که قیمت هر اونس طلا از حدود 1300 دلار در سال 1397 به بالای 1562 دلار در روز شنبه 21 دی 98 رسیده و حتی در روز حمله سپاه پاسداران به پایگاه‌های امریکا در عراق، قیمت هر اونس طلا تا 1610 دلار نیز افزایش یافت.
به گزارش «تعادل»، روند نوسانات قیمت طلا در
100 سال اخیر که یک دلار روزگاری معادل یک سکه
9 گرمی طلا بوده و یک تومان ایران معادل یک سکه
7 گرمی طلا بوده، موجب شده که اکنون قیمت دلار به حدود 20 میلی‌گرم طلا کاهش یابد و هر اونس طلای 31 گرمی 24 عیار به قیمت 1562 دلار در بازار داد و ستد شود. قیمت تومان ایران نیز در این 100 سال در برابر طلا کاهش ارزش داشته و روزگاری یک سکه بیش از 7 گرمی طلا معادل یک تومان ارزش داشت و ارزش تومان و دلار تقریبا برابر بوده و حتی در مقطعی ارزش تومان بالاتر از لیره استرلینگ نیز بریتانیا بوده است. اما امروز در سال 2020 ارزش یک سکه طلای 8 گرمی طلای 21 عیار به 4 میلیون و 800 هزار تومان رسیده است. دلیل این وضعیت کاهش ارزش تومان و دلار در برابر طلا و کاهش ارزش تومان در برابر دلار ارزیابی می‌شود و نشان می‌دهد که ارزش یک تومان در 100 سال پیش حدود 5 میلیون برابر تومان امروز ارزش داشته و یک دلار 66 سال پیش نیز 1562 برابر دلار امروز ارزش داشته و همین موضوع دلیل عمده نوسان قیمت طلا در این 100 سال بوده است.
براین اساس، کارشناسان با توجه به چالش‌های اقتصاد و محیط زیست جهان، رشد مصرف انواع کالاها مانند نفت، مواد معدنی، مشکلات محیط زیستی و رشد جمعیت وفشار بر منابع طبیعی، رقابت تجاری و جنگ تجاری بین امریکا، چین و سایر قدرت‌های نوظهور چند دهه اخیر از جمله روسیه، هند، ژاپن، برزیل، اتحادیه اروپا و... که عامل عمده رکود نسبی در بازارهای سرمایه و تجارت است و همچنین تحولات سیاسی در جهان، معتقدند که سال 2020 می‌تواند پر نوسان برای طلا باشد زیرا بازارهای مختلف بورس و سهام، نفت، تجارت کالا و... تحت تاثیر این تحولات تجاری، سیاسی و محیط زیستی قرار دارد لذا صاحبان سرمایه سعی می‌کنند که بخشی از سرمایه و پول خود را تبدیل به طلا کنند تا از نوسانات و ریسک‌های بازار سهام و تجارت دور باشند.
روند قیمت طلا در 100 سال اخیر نیز نشان می‌دهد که تحت تاثیر کاهش ارزش پول به خصوص قیمت دلار، قیمت طلا افزایش داشته و نرخ برابری قیمت دلار در برابر طلا افزایش داشته و قدرت خرید دلار و سایر ارزهای جهان ارزش خود را از دست داده است در 100 سال گذشته نیز ارزش دلار در برابر طلا معادل 95 درصد کاهش داشته و ارزش دلار 100 سال در برابر طلا معادل 45 برابر ارزش دلار در برابر طلا در سال 2020 بوده است. ارزش دلار در برابر طلا از 900 میلی‌گرم طلا یا 9 گرم طلا در سال 1954 میلادی که معادل یک سکه کامل 9 گرمی طلا بوده، به 20 میلی‌گرم در سال 2020 رسیده و در حال حاضر نرخ هر اونس طلا به وزن 31.1 گرم 24 عیار معادل 1553 دلار است. به عبارت دیگر، در این دوره 66 ساله ارزش دلار کاهش قابل توجهی داشته و ارزش دلار 66 سال پیش 45 برابر ارزش امروز دلار در برابر طلا بوده است. به عبارت دیگر هر 1.5 سال به‌طور متوسط به اندازه نرخ فعلی کاهش ارزش تدریجی داشته و 1.5 سال معادل 20 میلی‌گرم از ارزش دلار در برابر طلا کاسته شده است.
این روند موجب شده که ارزش هر اونس طلا نوسان‌های مختلفی داشته باشد، سال‌های افول یا کاهش قیمت طلا را می‌توان شامل 495 دلار در سال 1945 و 238 دلار در سال 1920 همچنین 241 دلار در سال 1970 و 394 دلار در 2001 و 243 دلار در سال 1970 نام برد.
همچنین نقاط اوج قیمت طلا نیز مربوط به 2241 دلار در 1980 و 2071 دلار در 2011 و 824 دلار در سال 1974، 676 دلار در سال 1934 بوده است که هر کدام به دلایل جنگ، یا بحران مالی و اقتصادی، انقلاب ایران، افزایش قیمت نفت یا کاهش آن، رکود و رونق اقتصادی، شوک نیکسون در 1971 رخ داده است.
براساس سیستم برتن وودز که پس از جنگ جهانی دوم اجرایی شد، نظام پولی و ذخایر ارزی براساس طلا و دلار تعریف شد و ارزش دلار در برابر طلا ثابت بود. اما موضوع مخارج جنگ، مخارج امریکا، بازسازی اقتصاد، رکود و رونق و در مجموع افزایش حجم پول و دلار در جهان موجب شد که امریکا نتواند در برابر دلار و سایر ارزها اقدام به تامین طلا کند و در نتیجه در 1971 نیکسون رییس‌جمهور امریکا در یک سخنرانی پر شور اعلام کرد که امریکا قیم ارزی و پولی و مالی جهان نیست و نمی‌تواند از ارزش دلار در برابر نظام ثابت پایه طلا حمایت کند لذا ارزش دلار باید شناور شود. نیکسون قابلیت تبدیل دلار به طلا را قطع کرد و نظام پولی بین‌المللی را براساس نرخ شناور بنا نهاد. از آن زمان تاکنون جهان از این «مشکل»- یعنی اینکه امریکا این امتیاز را به دست آورد تا واحد پولی برای تجارت جهانی و ذخیره را براساس توافقات برتون وودز ارایه بدهد- عذاب کشیده است.
این موضوع باعث شد که عملا سبدی از ارزهای معتبر جهان به عنوان ذخیره ارزی و مبنای ارزش پول‌های مختلف مورد توجه قرار گیرد اما به تدریج باز هم دلار مبنای اصلی ذخایر ارزی و ارزیابی ارزش پول‌های مختلف قرار گرفت و قیمت نفت و طلا و ارزش پول‌های مختلف هر روز براساس دلار سنجیده می‌شود و پول‌های مختلف از طریق نرخ مبادله دلار باهم مبادله می‌شوند. این موضوع باعث شده که 66 درصد ذخایر ارزی جهان به دلار نگهداری شود و 20 درصد یورو و بقیه به ین، یوآن و پوند، فرانک و... نگهداری می‌شود.
اگر چه ارزش دلار را باید با قدرت خرید آن در برابر سبد کالاهای مورد نیاز یک خانواده و همچنین با در نظر گرفتن رونق اقتصاد و صنعت و بورس، قیمت نفت و... بررسی کرد و نتیجه گرفت که آیا ارزش دلار در 100 سال اخیر به خصوص بعد از جنگ دوم جهانی که نرخ دلار شناور شده و از سیستم تثبیت دلار در برابر دلار خارج شده است، کاهش داشته یا افزایش داشته است.
روند ارزش دلار در برابر طلا
در 100 سال اخیر
اما یک مقایسه سنتی که ارزش پول را در برابر طلا می‌سنجند، نشان می‌دهد که قیمت هر اونس جهانی طلا که معادل 31 گرم طلای 24 عیار است در 103 سال اخیر از 475 دلار در سال 1915 به 1553 دلار در 2020 میلادی رسیده و تقریبا سه برابر شده است یعنی ارزش دلار در 105 سال پیش سه برابر امروز بوده و ارزش دلار دوسوم قدرت خود در برابر طلا را از دست داده است. همچنین از سال 1945 که پایان جنگ جهانی دوم بوده است قیمت طلا از 480 دلار در سال 1945 به 1553 دلار در 2020 رسیده و در 75 سال اخیر دلار معادل 65 درصد ارزش خود در برابر طلا را از دست داده است. در ابتدای 2020 نیز قیمت اونس طلا تا 1660 دلار و در روز گذشته به 1550 دلار رسیده که نشان می‌دهد ارزش دلار در برابر طلا کاهش داشته یا قیمت یک دارایی سنتی مانند طلا به دلیل نوسانات اقتصاد جهانی، و تحولات سیاسی افزایش داشته و از جذابیت بازارهای سهام و نفت کاسته شده و جذابیت طلا بیشتر شده است. در این نوع بررسی حتما باید توجه داشت که در برخی دوره‌ها به خاطر تقویت بورس و نفت و رونق اقتصادی، اساسا مردم توجهی به نگهداری طلا ندارند و ثبات اقتصادی باعث می‌شود که اساسا طلا خریداری نکنند و سهام و دارایی‌های دیگر مثل نفت بخرند... از این رو نمی‌توان به این روش به عنوان روش مناسب برای قدرت خرید دلار و نرخ برابری ارزها تکیه کرد. اما چون روش مناسب دیگری مطرح نیست پس به این روند با فرض ثابت ماندن بقیه متغیرهای اقتصادی نگه می‌شود و قدرت خرید پول مانند روش سنتی و قدیمی یعنی پایه طلا ارزیابی می‌شود و تا حدودی می‌تواند قدرت برابری دلار یا پول‌های دیگر را نشان دهد.
اونس 230 دلاری و بالاترین قدرت برابری دلار در سال 1970
نگاهی به نمودار برابری نرخ طلا در برابر دلار نشان می‌دهد که در سال 1915 ارزش اونس طلا معادل 475 دلار بوده و تا سال 1920 ارزش دلار در برابر طلا تقویت شده است. اما از 1920 تا 1934 ارزش دلار در برابر طلا تضعیف شده و قیمت اونس طلا به 656 دلار در سال 1934 دلار رسید. از سوی دیگر قیمت طلا از 1934 روبه کاهش گذاشته وارزش دلار تقویت شده و نرخ اونس طلا تا 1970 به 230 دلار کاهش می‌یابد و ارزش دلار در 1970 قوی‌ترین ارزش و قدرت خرید را در برابر طلا داشته است.
50 سال نرخ شناور دلار در برابر طلا
1970 همان سالی است که برای آخرین سال نرخ دلار در برابر سیستم پایه طلا تثبیت شده بود یعنی امریکا در برابر دلار، طلا تامین می‌کرد. اما پس از آن با سخنرانی نیکسون و خروج از سیستم پایه طلا، نرخ دلار شناور شد و در نتیجه قیمت طلا افزایش یافت و ارزش طلا در برابر دلار ثابت فرض نشده لذا نوسانات مختلف قیمت دلار از 1970 تاکنون و در 50 سال اخیر را شاهد بوده‌ایم.
3.5 برابر شدن نرخ اونس
در 4 سال 74- 1970
اما از سال 1970 دوباره روند کاهش ارزش دلار در برابر طلا شروع و تا 1974 یافت و قیمت اونس طلا معادل 894 دلار اعلام شد و در این چهار سال 3.5 برابر شد
اونس 2175 دلاری در 1980
از 1974 تا 1976 بار دیگر قیمت دلار در برابر طلا تقویت شد و اونس جهانی طلا به 495 دلار کاهش یافت. اما از 1976 تا 1980 بار دیگر تضعیف ارزش دلار در برابر دلار شروع شد و اونس جهانی به 2175 دلار در سال 1980 رسید.
تقویت دلار در دو دهه 2001 – 1980
از آن پس از 1980 تا 2001 روند کاهش ارزش طلا و تقویت ارزش دلار شروع شد و اونس طلا به 367 دلار در 2001 رسید.
اونس 2011 دلاری در سال 2011
بار دیگر روند افزایش نرخ طلا و کاهش ارزش دلار در دهه اول قرن 21 و تا سال 2011 ادامه یافت و به بیش از 2011 دلار در سال 2011 رسید و در آگوست 2011 قیمت اونس طلا معادل عدد همان سال یعنی 2011 دلار را ثبت کرد از آن پس روند نوسان و عمدتا نزولی ارزش طلا شروع شد و به 1274 دلار در 2013 رسید.
روند نزولی ارزش دلار
در برابر طلا در 6 سال اخیر
امااز سال 2013 تا 2018 روند نرخ اونس جهانی طلا همراه با نوسان و عمدتا صعودی بوده و به 1350 دلار در چهار ماه اول 2018 رسیده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود که نرخ طلا در برابر دلار افزایش یابد و تا 2019 به بالای 1550 دلار برسد که نشان‌دهنده کاهش ارزش دلار در برابر طلا در سال‌های اخیر است.بر این اساس روشن است که دلار ارزش خود در برابر طلا را در 50 سال گذشته حدود 65 درصد از دست داده است و به خصوص در 6 سال اخیر 2018- 2013 ارزش دلار روند نزولی به خود گرفته است. اما با این وجود همچنان بیش از 63 درصد ذخایر ارزی جهان به صورت دلار است و تمام پول‌ها و طلا و ... هر روز به نرخ دلار محاسبه و اعلام می‌شود و قدرت خرید هر پول در برابر ارزهای دیگر با مشخص شدن ارزش آن در برابر دلار سنجیده می‌شود.
به عبارت دیگر، با وجود آنکه نیکسون رییس‌جمهور امریکا بعد از جنگ دوم جهانی اعلام کرد که نرخ دلار شناور است و در برابر دلار تثبیت شده نیست و کشورهای جهان تلاش کردند که با تشکیل صندوق بین‌المللی پول وبانک جهانی سبدی از پول‌های معتبر جهان بانام اس دی آر SDR را جایگزین دلار کنند اما همچنان مشکل دلار هم برابر امریکا و هم برای جهان باقی مانده و همچنان پول اول تجارت جهانی برای ارزیابی سایر پول‌ها و دارایی و طلا و.. است. از این رو اگر چه تلاش‌ها برای حذف دلار ادامه دارد اما روند 100 سال اخیر نشان می‌دهد که ایجاد پول‌های منطقه‌ای و قراردادها براساس ارزهای غیر دلاری و گزارش دهی مالی براساس پول‌های دیگر به تلاش‌های بیشتر و عزم و اراده جدی دولت و کشورها نیاز دارد تا سایه دلار از تجارت جهانی را کمتر کند.
