دیدار و گفت‌وگوی «آبه شینزو» با مسوولان ارشد کشورمان، طی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه بسیاری از نگاه‌ها را به خود دوخت. یک استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ایرنا ضمن اشاره به مقاصد سیاسی همچون مهار تنش در منطقه حساس خاورمیانه و اهداف اقتصادی، از انگیزه‌های نخست‌وزیر ژاپن در افزایش اعتبار بین‌المللی سخن گفت.
به گزارش ایرنا، بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران نقطه اوج سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران را دیدار وی با مقام معظم رهبری می‌دانند که روز پنجشنبه بیست و سوم خردادبه انجام رسید. آبه شینزو چهارشنبه هم با «حسن روحانی» رییس‌جمهوری به گفت‌وگو و رایزنی پرداخت.
روحانی در نشست مشترک هیات‌های عالیرتبه ایران و ژاپن، با استقبال از حضور آبه و هیات همراه در تهران گفت: جمهوری اسلامی ایران برای توسعه روابط با ژاپن اهمیت زیادی قائل است و امیدواریم این سفر نقطه عطفی در روابط تهران- توکیو باشد.
نخست‌وزیر ژاپن نیز در این نشست با ابراز خوشحالی از سفر به تهران اظهار داشت: امسال نودمین سالگرد روابط دیپلماتیک دو کشور است و برای من افتخارآمیز است که در این تاریخ بعد از ۴۱ سال به عنوان نخست‌وزیر به ایران سفر می‌کنم. وی تلاش برای کاهش تنش را مهم‌ترین هدف سفر خود به تهران عنوان کرد و بیان کرد: قویاً امیدوارم که سفر من به ایران منجر به کاهش تنش‌ها و برقراری صلح و ثبات در منطقه شود.
با توجه به اهمیت موضوع ایرنا با «اردشیر سنایی» استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌المللی به گفت‌وگو پرداخت.
کسب پرستیژ از انگیزه‌های آبه در سفر به ایران است
سنایی در ابتدای این گفت‌وگو بیان داشت: با توجه به تحولات بین‌المللی، این سفر را باید در ارتباط با کاهش تنش بین تهران- واشنگتن تحلیل و ارزیابی کرد که به نظر می‌رسد فراتر از گفت‌وگو و روابط دوجانبه ایران و ژاپن باشد. سیاستی که در این سفر مستتر است تابع تحولاتی است که در نظام بین‌الملل در یک سال اخیر رخ داده است؛ خروج ایالات متحده از برجام، اعمال تحریم‌های متعدد علیه جمهوری اسلامی، افزایش تنش بین ایران و امریکا در داخل و خارج منطقه و احتمال وقوع در‌گیری بین ایران و امریکا. مجموع این موضوعات را باید در کنار هم قرار داد تا مشخص شود که سفر آقای آبه برای کاهش تنش بین ایران و امریکا صورت گرفته یا تلاشی است برای ایجاد یک زمینه جدید گفت‌وگوی مستقیم یا غیر مستقیم بین ایران و امریکا.
به گفته این استاد دانشگاه، برای اینکه بگوییم ژاپن نقش میانجیگری را ایفا می‌کند دلایل متعددی وجود دارد؛ ژاپن روابط خوبی با ایران و ایالات متحده دارد و از موقعیت قدرتمندی در نظام بین‌الملل برخوردار است. قدرت اقتصادی بالایی هم دارد و سفرهای دیپلماتیک دوجانبه ژاپن و ایالات متحده موقعیت خاصی را برای ژاپن به وجود آورده است.خود آبه هم با توجه به شرایط داخلی و بین‌المللی علاقه‌مند بود که این سفر را به عنوان اولین سفر رسمی یک نخست‌وزیر ژاپن به ایران انجام دهد.
وی در ادامه گفت: اگر ژاپن بتواند مسیر جدیدی را در کاهش تنش بین تهران- واشنگتن به وجود آورد قاعدتاً از افزایش اعتبار بین‌المللی برخوردار می‌شود. سفر آبه بیش از آنکه متوجه روابط دو جانبه بین ایران و ژاپن باشد، بیشتر تابع نظام بین‌الملل و تحولاتی است که در روابط ایران و امریکا شکل گرفته است.
با فرض میانجیگری؛ تفاوت ژاپن با دیگر کشورها در نقش میانجی چیست؟
به گفته سنایی، با توجه به روابطی که بین ژاپن و امریکا وجود دارد و قدرت اقتصادی برتر ژاپن در منطقه شرق آسیا، به نظر می‌رسد که ژاپن می‌تواند بهترین گزینه برای میانجیگری و کاهش تنش بین ایران و امریکا باشد.
این استاد دانشگاه همچنین بیان داشت: البته کشورهای منطقه اعم از عراق، عمان و قطر می‌توانستند نقش میانجی را بین ایران و امریکا ایفا کنند اما به نظر می‌رسد که امریکا چندان تمایلی ندارد که کشورهای مانند عمان و قطر مسیر مذاکره را باز کنند و تمایل داشت یکی از متحدان سنتی و قدیمی خودش که در واقع یک جایگاه ویژه در نظام بین‌الملل داشته باشد با میانجیگری باب مذاکره بین تهران- واشنگتن را باز کند. جایگاه اقتصادی ژاپن در عرصه بین‌المللی و مناسباتی که با ایالات متحده دارد می‌تواند در زمینه میانجیگری نسبت به بقیه کشورها موفق‌تر عمل کند.
ارتباط سفر آبه به تهران و سرنوشت برجام
این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: من دیگر امیدی به برجام ندارم و معتقدم برجام آن جایگاهی را که در روابط ایران و امریکا باید داشته باشد ندارد بنابراین به نظر نمی‌رسد که آقای آبه برای حمایت از توافق هسته‌ای وارد ایران شده باشد.
وی گفت: آن چیزی که به نظر می‌آید این است که آقای آبه حامل یک پیام خاصی به جمهوری اسلامی باشد مبنی بر اینکه برای رفع بحران در روابط تهران- واشنگتن باید بطور جدی‌تری به گشایش باب گفت‌وگو اندیشید.
وی همچنین یادآور شد: احتمالا آبه این پیام را هم منتقل خواهد کرد که ایالات متحده در چند وقت اخیر از مواضع قبلی خود عقب‌نشینی کرده است و دوازده شرط برای مذاکره تبدیل به یک شرط و بعد هم درخواست مذاکره بدون پیش شرط شد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: تاکید «دونالد ترامپ» مبنی براینکه ما به دنبال تغییر رژیم در ایران نیستیم و نظام کنونی می‌تواند با اقتدار به قدرت خود ادامه دهد شاید در روند مذاکرات آبه در تهران و سرنوشت تنش‌ها تأثیرگذار باشد.
وی گفت: با توجه به اینکه ایالات متحده از برجام خارج شده است به نظر نمی‌رسد در مورد برجام آبه بخواهد کاری را انجام دهد و بعید است برجام بتواند نقش مهمی در روابط و کاهش تنش دو کشور ایران و امریکا داشته باشد.
آبه به منافع اقتصادی و خرید نفت هم نیم‌نگاهی دارد
به گفته سنایی، ژاپن در مقاطعی از تحریم‌های خرید نفت ایران از سوی امریکا معاف می‌شد اما در تحریم‌های جدید معافیت نفتی ژاپن تمدید نشد و این کشور به تدریج شروع به کاهش خرید نفت از ایران کرد وبه نظر می‌رسد فراتر از بحث حل تنش میان ایران و امریکا، ژاپن علاقه‌مند است که با کاهش تنش مجدد بتواند معافیت خرید نفت از ایران را تمدید کند.
وی تصریح کرد: ژاپن خواهان این است که کماکان راه خرید نفت خود را از ایران هموار کند و به فکر منافع اقتصادی خود است اما به نظر نمی‌رسد این موضوعات اولویت اول سفر آبه به ایران باشد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان داشت: سفر آبه در کاهش تنش بین ایران و امریکا موثر خواهد بود و در روزهای اخیر نیز سطح تنش بین طرفین کاسته شده است ولی اینکه این سفر باعث کاهش تنش و مذاکره بین ایران و امریکا خواهد شد باید با تأمل بیشتری به آن نگاه کرد. به نظر می‌رسد هدف سفر آبه به ایران کاملا واضح و روشن است و حامل یک پیام است و اینکه جمهوری اسلامی باید باب مذاکره را با امریکا باز کند.
سنایی در پایان این گفت‌وگو اظهار داشت: اکنون نمی‌توان در مورد تصمیم جمهوری اسلامی ارزیابی کرد و باید دید مقامات کشورمان چه تصمیمی را در مورد مذاکره با امریکا اتخاذ می‌کنند و باید صبر کرد که جمهوری اسلامی خواهد پذیرفت با ایالات متحده وارد مذاکره شود یا خیر و این سفر یک فرصت تاریخی برای کشورمان محسوب می‌شود که باید از آن استفاده کرد.
