کسب در آمد، حفاظت از پول، بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی برای پول، اهرم کردن پول و در نهایت ارتقای آگاهی مالی مرحله به مرحله از نقشه راهی است که می‌تواند در جهان امروز، به افزایش ثروت و همچنین بهبود درآمد افراد کمک کند.
امروزه آگاهی در خصوص ابزارهای مالی، یکی از ارکان لاینفک زندگی بشر و پیش نیاز رشد اقتصادی در هر کشوری است. تحقیقات نشان می‌دهد هرچه سطح سواد مالی افراد یک جامعه بیشتر باشد، رونق مبادلات مالی و سطح رفاه افراد آن جامعه نیز افزایش پیدا می‌کند و طبعا در بحران‌های اقتصادی نیز رفتار جامعه کشور را به سمت و سوی ثبات خواهد برد. واقعیت این است که اهمیت‌یافتن سواد مالی به رشد و توسعه بخش مالی اقتصاد مربوط بوده و از این‌رو نگاهی کوتاه به علل توسعه بخش‌های مالی برای درک اهمیت موضوع سواد مالی موثر خواهد بود.
طبق تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، سواد مالی به توانایی قضاوت آگاهانه و تصمیم‌گیری موثر درباره استفاده و مدیریت پول گفته می‌شود. بر این اساس سواد مالی ترکیبی از آگاهی، دانش، مهارت‌ها، گرایش و رفتارهای مالی لازم برای تصمیم‌گیری صحیح مالی و سرانجام دستیابی به وضعیت مساعد مالی فردی است. در واقع تمام افراد برای آنکه وارد چرخه هزینه و درآمد شوند، از سرمایه‌گذاریهای فردی برای کسب دانش و مهارت کار خود را آغاز می‌کنند و سپس به فراخور شغلی که ایجاد می‌کنند یا استخدام می‌شوند، به درآمد دستیابی پیدا می‌کنند. اما موضوعی که امروزه فراتر از کسب درآمد مطرح می‌شود، این است که افراد هوش مالی داشته باشند و بتوانند بر این اساس حفاظت از سرمایه، پس انداز و سرمایه‌گذاری نیز داشته باشند. استفاده از پول به عنوان اهرم مالی به این معناست که اصل پول به عنوان منبع سرمایه‌گذاری استفاده شود و عایدی آن به عنوان منبع درآمد مورد استفاده واقع شود. به صورت متداول به دلیل آنکه اقتصاد ایران بانک محور است، یکی از مهم‌ترین مقاصد سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری در بانک به شمار می‌رود. اما به صورت اصولی، گذاره سرمایه‌گذاری در بانک اشتباه است. اما امروزه برخی از افراد ممکن است پول خود را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری قرار دهند یا مستقیما وارد بازار سرمایه یا پروژه‌های سرمایه‌گذاری شوند. در این صورت پول به عنوان یک اهرم مالی به کار رود.
به بخشی از هوش انسان که برای حل مشکلات مالی از آن استفاده می‌شود هوش مالی گویند. هرچقدر هوش مالی افراد بیشتر شود و مبانی ریسک و سرمایه‌گذاری با دانش بیشتری بپذیرند، می‌توانند بهره‌برداری بهتری از پول خود نیز داشته باشند.
همانطوری که همه می‌دانیم، یک کودک در طول رشد خود ابتدا راه می‌رود و سپس دویدن را می‌آموزد. یک شخص نیز برای اینکه بتواند سود زیادی از پول خود به دست آورد باید اصول مبانی مالی را یاد بگیرد و بر اطلاعات مالی خود بیفزاید. اگر اطلاعات مالی خود را افزایش دهید، هوشیاری مالی در شما افزایش می‌یابد. اگر بطور مداوم به اطلاعات مالی خود بیفزایید، باگذشت زمان مفاهیم مالی پیچیده‌تری را می‌توانید درک کنید.
بطور خلاصه می‌توان گفت مهارتی که به کمک آن بتوانید درآمد مالی خود را مدیریت کنید، هوش مالی نامیده می‌شود. به دست آوردن پول و چگونه خرج کردن آن نیازمند هوش مالی است. در جهت کسب درآمد علاوه بر اینکه باید بدانیم از چه مسیری می‌توانیم به درآمد برسیم، باید چطور استفاده کردن از این درآمد را نیز بیاموزیم، که این مساله نیازمند محافظت و برنامه‌ریزی پول است تا بتوانیم به عنوان یک اهرم مالی از آن بهره ببریم.
در واقع، در دنیای امروز دیگر نیازی به بانک با کارکردهای سنتی برای برای کاربرانی که از هوش مالی بهره می‌برند، وجود ندارد بلکه این موضوع مطرح می‌شود که کاربران فعلی خواستار نوعی از خدمات دیجیتال هستند که به آنها کمک کند با پول خود زندگی بهتری داشته باشند.
نگاه دقیق به مدیریت مالی شخصی
مدیریت مالی شخصی، به مفهومی اطلاق می‌شود که یک فرد یا یک واحد خانوادگی برای بودجه در دست خود، برنامه‌ریزی می‌کنند و بر این اساس صرفه جویی و هزینه صورت می‌گیرد. بر این اساس، منابع مالی صرفه جویی شده برای خطرات مالی یا حوادث آینده زندگی مورد مصرف قرار می‌گیرد.
همچنین در هنگام برنامه‌ریزی امور مالی شخصی، فرد به تناسب نیازهای خود از طیف وسیعی از محصولات بانکی (چک کردن، حساب‌های پس انداز، کارت‌های اعتباری و وام‌های مصرف‌کننده) یا سرمایه‌گذاری خصوصی سهام (بازار سهام، اوراق قرضه، صندوق‌های متقابل) و بیمه (بیمه عمر، بیمه درمانی، بیمه معلولیت) محصولات یا مشارکت و نظارت بر طرح‌های بازنشستگی حمایت می‌شود یا توسط کارفرما، مزایای تامین اجتماعی و مدیریت مالیات بر درآمد به وی تعلق می‌گیرد.
این مفهوم که در دنیای جدید به عنوان معضلی برای حل مشکلات مالی در نظر گرفته شده است، ساز و کارهای اجرایی با ایجاد استارتاپ‌های فعال در این حوزه را نیز به همراه دارد.
سلامت مالی در یک قدمی اکوسیستم استارت‌آپی
سجاد فلاح، کارآفرین فعال در حوزه استارت‌آپ‌های فین تکی، دانش‌آموخته رشته کامپیوتر که با تیم 6 نفره در حال فعالیت بر 3 استارت‌آپ هستند، هدفگذاری برای افزایش سلامت مالی افراد را مد نظر قرار داده‌اند.
فلاح در گفت‌وگو با «تعادل» در معرفی هدف فعالیت تیم خود گفت: ما سلامت مالی افراد را در 3 حوزه تعریف می‌کنیم. موضوع اول این است که افراد باید سواد مالی کافی داشته باشند و بدانند سرمایه‌گذاری، پس انداز، صندوق سرمایه‌گذاری و بورس چیست. موضوع دیگر این است که وقتی فردی بی‌پول می‌شود، بداند که تا چند ماه می‌تواند به زندگی خود ادامه دهد و همچنین بداند که در جریان روزمرگی، پولش از کجا و چطور می‌آید و چطور خرج می‌شود.
وی در ادامه افزود: کاری که در ابتدا انجام دادیم، این است که محصول هوشمند خود را مبنی بر پس انداز اتوماتیک به بانک‌ها می‌فروشیم. بانک‌ها محصول را در سامانه اینترنتی خود قرار می‌دهند. بر این اساس رفتار مالی افراد را بر مبنای درآمد و هزینه‌ها تحلیل می‌کنیم که این کار بر اساس سامانه‌های الگوریتمی انجام می‌شود. سپس هدفگذاری استفاده‌کنندگان مورد نظر قرار می‌گیرد. به عنوان مثال فردی هدفگذاری می‌کند که تا 3 ماه آینده، برای یک سفر به 5 میلیون تومان نیاز دارد. بر اساس تحلیلی که از رفتار مالی فرد صورت گرفته، حساب مالی جدیدی برای همان شخص در بانک می‌سازیم و پول از این حساب به حساب دیگر می‌رود. حال اگر کاربر در میانه راه به پول خود نیاز پیدا کند، می‌تواند برداشت از حساب نیز داشته باشد.
معامله استارت‌آپ‌ها با بانک
به گفته این فعال حوزه فین تک، توجیه اقتصادی این کار برای آنها، معامله‌ای است که با بانک انجام می‌دهند.
وی در ادامه افزود: قطعا وقتی که منابع بیشتری در بانک نگهداری شود، سود بیشتری می‌برد در واقع حفظ منابع در بانک‌ها در آمدزا خواهد بود و ما در این درآمد شریک خواهیم بود. البته دو مدل برای درآمد داریم. مدل اول به این شکل است که به ازای هر کاربر فعالی که در بانک از این سرویس استفاده کند، حدود 1 دلار حق سرویس دهی می‌گیریم. البته آن زمانی که ما 1 دلار را مد نظر قرار دادیم، قیمت دلار به این حد نرسیده بود.
فلاح درادامه گفت: مدل دوم این است که در سود بانکی شریک می‌شویم. در واقع بانک‌ها سودی به کاربر می‌دهند و رقمی هم از تسهیلات گیرندگان تحت عنوان سود می‌گیرند. ما به‌التفاوت رقمی که از کاربران دریافت می‌کنند و پرداخت می‌کنند، رقم درآمدی بانک است که ما در این مابه‌التفاوت به صورت مذاکره‌ای با بانک شریک می‌شویم.
وی در خصوص به درآمدزایی استارت‌آپ خود گفت: هنوز به درآمد نرسیدیم و در حال پیشروی در قرارداد با بانک‌های متعدد هستیم. البته برای استارت‌آپی که مدیریت پس انداز انجام می‌دهد، یک مرحله دریافت سرمایه از یک صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه را داشته است.
فلاح در ادامه به معرفی محصول دیگری پرداخت که پول جمع‌آوری شده رادر صندوق‌های بورسی سرمایه‌گذاری می‌کند.
بر این اساس صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورسی می‌توانند به پس انداز جمع شده، سودی معادل سود بازار سهام و چنانچه مدیریت حرفه‌ای بر صندوق حاکم باشد، سودی بالاتر از سود نشان‌دهنده شاخص‌های بازار سرمایه به آنها تعلق می‌گیرد.
فلاح همچنین اظهار کرد: محصول دیگری نیز تولید کردیم که برای شناسایی عملکرد مالی افراد، در هرکجایی که کارت بکشند، با توجه به وصل بودن یا نبودن به سیستم مرکزی، مستقیم یا غیر مستقیم اطلاعات را دریافت می‌کنیم و به صورت گزارش‌های منظم بررسی می‌کند.
