تهران و بغداد روی دور تند همکاری

سفر رییس‌جمهوری به عراق نقطه اوج رایزنی و دیدارهایی‌هایی است که طی روزهای گذشته بین مسوولان ایرانی و مقامات کشور همسایه صورت گرفته است. به گزارش ایرنا، در آستانه سفر روحانی به عراق، حجم مراودات و رایزنی‌های دیپلماتیک و اقتصادی بین تهران و بغداد به شکل چشمگیری افزایش یافته که آخرینِ آن گفت‌وگوی تلفنی وزرای امور خارجه برای تبادل نظر و گفت‌وگو درباره این سفر مهم بود. پیش از گفت‌وگوی ظریف و محمدعلی حکیم، وزیر صمت نیز با همتای عراقی خود در تهران دیدار کرد. رحمانی با اشاره به مذاکرات صورت گرفته در جهت ارتقای روابط استراتژیک تهران- بغداد، از هدف گذاری صورت گرفته برای تجارت سالانه 20 میلیارد دلاری بین دو کشور همسایه سخن گفت.  رییس‌جمهوری دو روز پیش و در جریان سفر به گیلان با  رییس مجلس عراق دیدار کرد. روحانی با تاکید بر اینکه اراده رهبری، دولت و مجلس ایران همکاری برادرانه و نزدیک با عراق است، بیان داشت: امنیت و ثبات عراق و ایران در یکدیگر تاثیرگذار است. اکنون مقام‌های بغداد در تدارک میزبانی از روحانی هستند که برای نخستین بار است در قامت رییس‌جمهوری طی 6 سال گذشته به عراق سفر می‌کند.  فشار تحریم‌های آمریکایی و شرایط حاکم بر منطقه، تضمین و توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی با یکی از مهم‌ترین شرکای استراتژیک را به مساله‌ای ضروری برای تهران تبدیل کرده است؛ هدفی که از محورهای اصلی دیدارهای اخیر میان مقام‌های ایرانی و عراقی است و اظهارات اخیر رییس‌جمهوری عراق آن را تایید می‌کند.  با توجه به اینکه رییس‌جمهوری و نخست وزیر تکنوکرات عراق بارها تاکید کرده‌اند که حسن همجواری، تنش زدایی و منافع ملی را مبنای عمل خود در عرصه سیاست خارجی و منطقه‌ای قرار خواهند داد، ناظران منافع مشترک ایران و عراق در مناسبات دوجانبه را چالشی جدی برای آمریکا در مسیر خدشه‌دار کردن روابط دو کشور می‌دانند.  رییس‌جمهوری کشورمان در حالی طی روزهای آینده عازم عراق می‌شود که همتای عراقی او به‌طور ویژه به استقبال او رفته و بر اهمیت این دیدار تاکید کرده است.  «برهم صالح در گفت‌وگو با رسانه‌ها داشتن «روابط بسیار خوب» با ایران را در راستای منافع عراق توصیف کرد و از ظرفیت و مزیت‌های مبنا قرار گرفتن این روابط به عنوان «پایه سازمان منطقه ای» مورد نظر خود سخن گفت.  صالح با اشاره به اهمیت اصل تنش زدایی در روابط کشورها به ریشه‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی روابط تهران- بغداد پرداخت و گفت: این مسائل را با جزییات مطرح می‌کنم تا اهمیت روابط ایران و عراق را به جهانیان و خودمان یادآور شوم.  رییس‌جمهوری عراق افزود: هر کشوری میراثی از گذشته دارد و قرارداد 1975 نیز از همین قبیل است و هر دو کشور بر اساس آن تعهداتی دارند. مذاکراتی میان ایران و عراق در جریان است و هنوز پایان نیافته است. ما منتظر سفر آقای روحانی هستیم و ان شاء‌الله این مذاکرات منجر به توافقات و تفاهماتی خواهد شد که در راستای پیشرفت روابط دو کشور است.

صالح بار دیگر تاکید کرد که سیاست عراق این است که جزو قطب بندی‌های سیاسی نباشد و عراق را از درگیری‌ها و تنش‌های بیهوده دور نگه دارد.  رییس‌جمهوری عراق پیش از این هم بارها از لزوم پرهیز از کشمکش‌های منطقه‌ای و ایجاد توازن در سیاست خارجی خود صحبت کرده بود. اظهارات او در جریان سفر به کویت مبنی بر اینکه «ما نمی‌خواهیم عراق بار تحریم‌های آمریکا علیه ایران را به دوش بکشد» گویای نقشه راه سیاست خارجی عراق در قبال تقابل میان آمریکا و ایران است.  با همین پیش فرض، اظهارات اخیر صالح را می‌توان دست رد بغداد به تلاش‌های بی وقفه آمریکا در همراه کردن عراق با سیاست‌های ضد ایرانی واشنگتن دانست.  وی پیش از این و اندک زمانی پس از آغاز دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان یعنی در آبان ماه امسال به تهران سفر کرد تا راه‌های گسترش همکاری‌ها را با مسوولان ایران مورد بررسی قرار دهد.  آمریکا در راستای اجرایی سازی «فشار حداکثری» و تنگ‌تر کردن حلقه فشار علیه کشورمان، بر عراق به عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای استراتژیک جمهوری اسلامی ایران تمرکز کرده است.  پس از اینکه تلاش‌های واشنگتن و همپیمانان منطقه‌ای آمریکا برای تاثیرگذاری بر انتخابات پارلمانی عراق و تغییر کلی رویکرد دولت برآمده از آن در جهت تقویت گرایشات آمریکایی آن بی نتیجه ماند، اقداماتی در راستای اعمال فشار مضاعف بر بغداد برای همراهی با تحریم‌های ثانویه علیه کشورمان در دستور کار واشنگتن قرار گرفت.  قرارگرفتن برهم صالح در جایگاه رییس‌جمهوری و نیز «عادل عبدالمهدی» در جایگاه نخست وزیری و اعلام مواضع رسمی آنها در عدم همراهی با آمریکا در تحریم‌های ضد ایرانی، از دشواری کار آمریکایی‌ها در اعمال فشار حداکثری علیه ایران نشان داشت.  عبدالمهدی در جلسه نخست کابینه خود با بیان این جمله که «عراق بخشی از نظام تحریم علیه ایران نخواهد بود»، به صراحت مسیر سیاست خارجی خود را در راستای منافع ملی عراق و حسن همجواری با همسایه دیرینه خود تعیین کرد؛ مساله‌ای که در جریان سفر رییس‌جمهوری عراق به کشورمان در آبان ماه هم مورد تایید و تاکید قرار گرفت و نگرانی‌های واشنگتن را افزایش داد.  ایران و عراق در جست‌وجوی سازوکاری برای کاهش محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های آمریکا در توسعه و تعمیق مناسبات خود به ویژه در حوزه اقتصادی اند؛ سازوکارهایی چون جایگزینی دینار به جای دلار در مبادلات اقتصادی، ایجاد منطقه آزاد تجاری در مرزهای دو کشور، صادرات و واردات به‌صورت تهاتری و ... که می‌تواند روزنه‌های مناسبات اقتصادی و تجاری میان دو کشور را گشوده نگاه دارد.