تحلیلگران گفت‌وگوی مستقیم ایران با طالبان را در راستای ایجاد ثبات در افغانستان گامی مثبت می‌دانند اما مقام‌های امریکایی از افزایش نفوذ تهران در افغانستان پس از خروج نیروهای ناتو ابراز نگرانی می‌کنند. به گزارش ایرنا، ایران طی سالیان گذشته اهم اهداف راهبردی خود در افغانستان را برقراری صلح و امنیت در این کشور با مشارکت همه گروه‌های سیاسی و بدون مداخله خارجی عنوان کرده است.
در روزهایی که گذشت ایران در راستای این هدف اقداماتی دیپلماتیک را به انجام رساند. دبیر شورای عالی امنیت ملی که (پنجم دی ماه) به کابل سفر کرد به صورت رسمی از گفت‌وگوهای رسمی تهران با طالبان سخن گفت. روز دوشنبه نیز سخنگوی وزارت امور خارجه از حضور هیاتی از طالبان در تهران برای دیدار با معاون وزیر امور خارجه خبر داد. او هدف این دیدار را کمک به پیشبرد گفت‌وگوهای صلح افغانستان عنوان کرد. افغانستان یکی از همسایگان ایران است که شرایط آن از لحاظ فرهنگی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی اهمیت بسیار زیادی برای تهران دارد. برقراری صلح و آرامش در این کشور می‌تواند پیامدهای مثبت فراوانی را برای جمهوری اسلامی ایران و منطقه در پی داشته باشد. گذشته از اشتراکات فرهنگی و زبانی با این کشور، بحث کنترل و امنیت مرزها، مقابله با قاچاق انسان و مواد مخدر و تعیین وضعیت مهاجران افغانستانی در ایران از جمله نکاتی است که در صورت برقراری آرامش انگیزه خوبی را برای تهران و کابل جهت ارتقای روابط پدید می‌آورد.
در موضوع رونق مبادلات اقتصادی و تجاری دوجانبه هم نیاز شدید افغانستان به کمک‌های فنی، صنعتی و کالاهای تولیدشده در ایران می‌تواند ضمن ارتقای سطح زندگی مردم در این کشور موجبات صادرات هرچه بیشتر تولیدات صنعتی و مصرفی و رونق صنایع در ایران را فراهم آورد. این دورنمای مثبت تنها در صورتی رخ خواهد داد که امنیت به شکلی گسترده در افغانستان برقرار شود. تهران با نگاه به همین مسائل به رایزنی با همه طرف‌ها پرداخته و با اطلاع کابل، با طالبان مذاکره داشته است. تارنمای شبکه خبری «ای.بی.سی» امریکا در این زمینه عنوان داشت مذاکرات اخیر در تهران اولین مورد از رایزنی دو طرف نیست اما در دوره‌ای صورت می‌گیرد که این گروه حدود نیمی از کشور را در کنترل خود دارد و حملات روزمره‌ای را صورت می‌دهد؛ ضمن آنکه طالبان مذاکرات صلح با نمایندگان امریکایی را هم پیگیری می‌کند. افغانستان از چند دهه قبل درگیر جنگ‌های گوناگونی شده است اما در دو دهه اخیر مفهوم جنگ در این کشور با تهاجم امریکا و متحدانش به بهانه حضور القاعده تغییر کرد و پس از چندی تنش‌های خونین داخلی جای تجاوز خارجی را گرفت.
اکنون هزاران نیروی خارجی در این کشور حضور دارند و این نیروهای اشغالگر به نوشته خبرگزاری «رویترز» مدعی‌اند خروج ناگهانی ایالات متحده از افغانستان باعث تشدید بی‌ثباتی و ناامنی در این کشور و وقوع بحران مهاجرتی برای همسایگان می‌شود.
گفته می‌شود یکی از مهم‌ترین موانع در ایجاد ثبات و امنیت در افغانستان فعالیت‌های گروه طالبان است که اصلی‌ترین دلیل اقدامات خود را حضور نیروهای خارجی به ویژه امریکایی‌ها در این کشور می‌داند. از این رو طالبان در جهت مشروعیت زدایی از دولت مرکزی که با قدرت‌های خارجی همکاری می‌کند دست به اقداماتی می‌زند که امنیت را در این کشور به مخاطره می‌اندازد و مانع ایجاد ثبات می‌شود. به عبارت دیگر طالبان علت اقدامات خشن خود را حضور نیروهای خارجی در این کشور بیان می‌کند و خروج آنها بهانه را از این گروه خواهد گرفت. در چند ماه اخیر مقام‌های چند کشور از جمله امریکا، پاکستان، عربستان و افغانستان در قطر و امارات چند دور گفت‌وگو را با نمایندگان طالبان برگزار کردند ولی تاکنون به نتیجه ملموسی دست نیافته‌اند. اکنون ایران اعلام کرده است با هماهنگی دولت کابل به رایزنی با این گروه می‌پردازد. تحلیلگران این رویکرد را نشان از دست برتر ایران در تحولات افغانستان می‌دانند و برخی دیگر هدف از آن را از دو جهت مورد ارزیابی قرار می‌دهند؛ نخست گفته می‌شود این اقدامات برای جلوگیری از نفوذ و قدرت‌گیری داعش در افغانستان صورت گرفته است. البته برخی دیگر نیز اعتقاد دارند ایران از قدرت چانه‌زنی خوبی برای میانجی‌گری میان دولت مرکزی و طالبان برای مذاکره مستقیم برخوردار است و این اقدامات برای نیل به این هدف صورت می‌گیرد. تارنمای شبکه خبری «بلومبرگ» اما تحلیلی متفاوتی را ارایه می‌کند و مدعی است تلاش‌های ایران به آن علت است که در شرایط خروج ایالات متحده، خلأ ایجاد شده در افغانستان را پر کند.
«فرانس پرس» هم به نقل از نمایندگان طالبان اظهار داشت ملاقات‌های این گروه با ایران به منظور گفت‌وگو در زمینه دوره پس از پایان اشغالگری صورت گرفته است. همچنین در دیدار طالبان با مقام‌های ایرانی محورهای دیگری همچون ایجاد صلح و امنیت در افغانستان و منطقه مطرح شده است. این گزارش آورده است که تهران هم به تلاش‌های خود برای برقراری صلح در افغانستان شتاب بخشیده زیرا نشانه‌ها حکایت از آن دارند که طالبان اکنون اطمینان بیشتری پیدا کرده است که ایالات متحده از افغانستان خارج می‌شود. اعلام چند هفته پیشِ «دونالد ترامپ» در این زمینه باعث تقویت این دیدگاه شد. فرانس پرس البته به وجود نگرانی در کاخ سفید در مورد جایگاه ایران در افغانستان و سوریه پس از عملی شدن تصمیم‌های رییس‌جمهوری امریکا اشاره کرد و همین موضوع را یکی از دلایل تردید کاخ سفید دانست. روزنامه «تلگراف» چاپ انگلیس هم در گزارشی میزبانی و مذاکرات ایران با طالبان را با نگاه به دوره پس از خروج امریکا از افغانستان تحلیل کرد و عنوان داشت طالبان در این مذاکرات در مورد وضعیت پس از اشغال به رایزنی با ایران پرداخت زیرا تهران هم فشارهای بیشتری را برای برقراری صلح وارد می‌آورد.
