امریکا از پیمان مودت خارج شد؛ اما خروج این کشور تاثیری در روند بررسی شکایت تهران از واشنگتن درباره نقض این پیمان ندارد. این را معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت خارجه گفته و تاکید کرده است که بر اساس پیمان مودت، در صورت خروج یک طرفه یکی از طرفین، این قرارداد یکسال بعد قابل فسخ می‌شود. از این رو طرفین می‌توانند در طول این مدت در صورت وجود موارد جدید، در دیوان اقامه دعوا کنند. غلامحسین دهقانی که با خبرگزاری ایرنا گفت‌وگو کرده است، افزود: پس از برجام که ایران و 1+5 درباره آن به توافق رسیدند، قرار بود تحریم‌های مربوط به مساله هسته‌ای برداشته شود. هرچند متاسفانه امریکا هیچگاه تمام تعهدات خود را درباره برجام انجام نداد اما چون در برجام حضور داشت عملا می‌توان گفت که این تحریم‌ها برداشته شده بود و شرکت‌ها با ایران کار می‌کردند. او ادامه داد: ترامپ که مرتب برجام را بدترین توافق در تاریخ امریکا می‌دانست و بطور مرتب به مذاکره مجدد یا خروج تهدید می‌کرد، در هجدهم اردیبهشت از این توافق خارج شد و اعلام کرد که تحریم‌های اسقاطی امریکا را بازخواهد گرداند. معاون وزیر امور خارجه با بیان اینکه ترامپ تهدید کرد تحریم‌های بیشتری را هم علیه ایران اعمال خواهد کرد، افزود: این مساله خلاف قطعنامه 2231 شورای امنیت، عهدنامه مودت و همچنین قوانین بین‌المللی بود. دهقانی اضافه کرد: این اقدام بطور طبیعی عکس العملی از طرف جمهوری اسلامی می‌توانست به همراه داشته باشد که بر همین اساس، دادخواستی را در تیرماه در دیوان بین‌المللی دادگستری بر اساس ماده 36 اساسنامه دیوان که به دولت‌ها اجازه طرح دعوا می‌دهد و همچنین پیمان مودت 1955 ثبت کرد. او خاطرنشان کرد: دادخواست ما هم بطور مستقیم به عمل متخلفانه بین‌المللی امریکا ناشی از تصمیم هجدهم اردیبهشت این کشور در ارتباط با بازگرداندن تحریم‌ها، مربوط بود؛ چرا که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها پایبندی ایران به برجام را تایید کرده است. معاون وزیر امور خارجه با اشاره به بخش‌هایی از پیمان مودت تاکید کرد: بر اساس قرارداد مودت باید مبادلات اقتصادی بین اتباع دو کشور تسهیل ونباید محدودیتی اعمال شود، این می‌توانست مبنای خوبی برای طرح دعوا علیه امریکایی‌ها قرار گیرد. دهقانی یادآور شد: ممکن است رسیدگی به این دعوا در دیوان بین‌المللی بیش از یکسال طول بکشد اما چون کار امریکا آثار فوری بر اقتصاد ایران داشت و اثرات جبران‌ناپذیری برجای می‌گذاشت، بر اساس ماده 41 اساسنامه دیوان، در خواست صدور قرار موقت شد.
امریکا باید تصمیم خود را درباره تحریم
لغو کند
او دلیل رای موقت را هم جلوگیری از صدمات و خسارات جبران‌ناپذیر دانست و گفت: این رای تا زمان صدور حکم قطعی، اعتبار دارد و ایران می‌خواهد امریکا سریعا تصمیم خود را لغو کند. معاون وزیر خارجه در پاسخ به فضاسازی‌های پمپئو و بولتون که گفتند دیوان همه درخواست‌های ایران را نپذیرفته است، گفت: معمولا دیوان به همه درخواست‌های شاکی پاسخ مثبت نمی‌دهد اما نکته مهم این بود که دیوان بر بخش اصلی که آثار جبران ناپذیری را برای مردم و اقتصاد کشور داشت، موردتوجه قرار داد. دهقانی افزود: بخش دیگر و مهم این بود که دیوان صلاحیت خود را برای رسیدگی به این موضوع شناسایی کرد و به همین دلیل است که امریکایی‌ها با عصبانیت واکنش نشان دادند و از پیمان مودت خارج شدند.
او ادامه داد: دیوان خواسته است که امریکایی‌ها موانع را برای صادرات آزاد در زمینه دارو و تجهیزات پزشکی، مواد غذایی و کشاورزی و همچنین قطعات، تجهیزات و خدمات برای ناوگان هوایی برطرف سازند. معاون حقوقی وزیر امور خارجه اضافه کرد: دیوان با اجماع تاکید کرده است که امریکا باید مجوزهای لازم برای این موارد و نقل و انتقال مالی آن را صادر کند و محدودیتی هم ایجاد نکند، ضمن اینکه اقدامی انجام ندهد که وضعیت درباره موضوع دعوا بدتر شود. دهقانی با تاکید بر اینکه اگر امریکا این رای را اجرا نکند، علاوه بر نقض قطعنامه 2231 و پیمان مودت، نقض بند آخر همین قرار موقت نیز خواهد بود، تصریح کرد: این قرار به هیچ‌وجه برای امریکایی‌ها قابل انتظار نبود. او تاکید کرد: آرای موقت و قطعی دیوان برای همه طرف‌ها لازم الاجرا است، دیوان یکی از ارکان ملل متحد است و می‌توان گفت در کنار قطعنامه‌های شورای امنیت، آرای دیوان از اهمیت بالایی برخوردار است.
کاهش فشارها برای همکاری با ایران
معاون وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: اگرچه ممکن است امریکا همچون موارد دیگر بخواهد که این رای را اجرا نکند اما فشار سیاسی ناشی از عدم اجرای رای دیوان برای کشوری که ملزم به اجرا شده، به گونه‌ای است که سرباز زدن از آن را هزینه بر و مشکل می‌کند. دهقانی با بیان اینکه این رای برای کشورهای دیگر هم ابزاری خواهد بود تا با کاهش فشار امریکا نسبت به تصمیم خود برای عدم همکاری با ایران تجدید نظر کنند، تصریح کرد: این رای مشروعیت رفتار و فشار امریکا به کشورهای دیگر برای قطع همکاری با ایران را بیش از گذشته زیر سوال می‌برد. و در پاسخ به این سوال که با خروج امریکا از پیمان مودت چه اثری بر رای دیوان ایجاد خواهد شد، گفت: هیچ تاثیری روی حکم دیوان ندارد، چون این دادخواست قبل از اعلام خروج امریکا بوده است. از این رو، نه روی قرار موقت و نه بر روی روند رسیدگی در دادگاه تاثیری ندارد.
معاون وزیر امور خارجه افزود: بر اساس مفاد پیمان مودت در صورت خروج یک طرفه یکی از طرفین، این قرارداد یکسال بعد قابل فسخ می‌شود. از این رو طرفین می‌توانند در طول این مدت در صورت وجود موارد جدید، در دیوان اقامه دعوا کنند. دهقانی با کنایه به رفتار دولت ترامپ در خروج از پیمان‌ها و قراردادهای بین‌المللی گفت: فکر می‌کنم با این روندی که امریکایی‌ها شروع کرده‌اند، از تمام پیمان‌های بین‌المللی خارج می‌شوند، دیدیم که از پروتکل الحاقی کنوانسیون 1961 وین هم به دلیل شکایت فلسطینی‌ها خارج شدند. او افزود: این رای برای امریکا لازم الاجرا است و همانطور که گفته شد برای کشورها ابزاری خواهد شد که در مقابل فشار امریکا ایستادگی کنند و مشروعیت اقدامات امریکا را بیش از پیش زیر سوال می‌برد.
بهانه‌های امریکا مسموع نیست
معاون وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که گفته می‌شود در شرایطی که نقل و انتقال بانکی مشکل دارد، این رای نمی‌تواند گره گشا باشد، گفت: در بند سوم رای موقت که با اجماع هم تصویب شده آمده است امریکا باید مجوزهای لازم را در این زمینه‌ها صادر کند و پرداخت‌ها و دیگر نقل و انتقال مالی در این عرصه‌ها مورد محدودیت قرار نگیرد. دهقانی، اظهارات وزیر خارجه امریکا را مبنی بر اینکه باید محرز شود تا موارد انسان‌دوستانه به مردم نیازمند ایران می‌رسد، بهانه جویی‌های فاقد ارزش دانست که در جامعه بین‌المللی و رای دادگاه مسموع نیست. او خاطرنشان کرد: امریکایی‌ها به هیچ‌وجه انتظار این رای را از دادگاه نداشتند و از اینکه دیوان به مواردی که باید به سرعت رسیدگی شود و اثرات جبران‌ناپذیری داشت، توجه کرده است، برای جمهوری اسلامی ایران یک موفقیت است. معاون وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که آیا دیوان قصد مقابله با یکجانبه گرایی امریکا را هم داشته است، گفت: رای دادگاه عملا این به همین معنا است. دیوان دادگستری بین‌المللی لاهه روز چهارشنبه نتیجه رسیدگی به شکایت ایران از امریکا را اعلام کرد و گفت که تحریم‌های امریکا خسارت اقتصادی، بهخصوص در صنعت هوانوردی به ایران وارد کرده و بهدلیل تحریم‌ها، تهیه غذا و دارو دشوارتر شده و بانکها مشغول خارج کردن دارایی خود از کسب‌وکارهای ایران هستند.
دیوان لاهه رای داد که امریکا باید طبق معاهده مودت بین ایران و امریکا در سال 1995 تمامی موانع ناشی از تحریم‌های 15 مرداد در مورد صدور دارو، وسایل پزشکی، مواد غذایی و هواپیما را به ایران برداشته و تضمین دهد تا تراکنشهای مالی مربوطه به این رای امکان‌پذیر باشد.
وزیر خارجه امریکا در واکنش به رای دادگاه با عصبانیت گفت که می‌خواهیم از پیمان مودت ایران و امریکا خارج شویم. مایک پمپئو در یک کنفرانس خبری افزود: ایران تلاش کرده است در حق حاکمیت امریکا دخالت کند، این کشور برای فعالیت‌های تبلیغاتی خود سوءاستفاده می‌کند و این تصمیم دادگاه درست نیست. بیشتر رسانه‌های غربی با بازتاب رای دادگاه لاهه، تاکید کردند که این مساله غیرقانونی بودن تحریم‌های امریکا را نشان داد.
