تحلیلگران بازار انرژی اعتقاد دارند اکنون یکی از دلایل قیمت حدود 70 دلاری هر بشکه نفت سیاست‌های ضد برجامی «دونالد ترامپ» است؛ شوک نفتی ناشی از برقراری دوباره تحریم‌ها علیه ایران ممکن است قیمت نفت خام را سه رقمی کند. به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، بازار جهانی نفت و انرژی از جمله حوزه‌هایی است که به‌شدت منتظر تصمیم‌گیری «دونالد ترامپ» رییس‌جمهوری ایالات متحده است. از گذشته تا به حال یکی از مهم‌ترین ستون‌های تحریمی امریکا علیه ایران حوزه نفت بود. در «قانون جامع تحریم ایران، پاسخگویی و کاهش سرمایه‌گذاری» هم که بعد از سال 2010 به‌شدت اقتصاد ایران را آزار داد حوزه انرژی (نفت و گاز) نقش محوری داشت و تولید و صادرات ایران به‌شدت تحت تاثیر تهدیدها و سیاست‌های کاخ سفید قرار گرفت.
در آن زمان قیمت نفت در اوج بود و توان عرضه ایران در بازار جهانی به‌طور عمده از سوی عربستان سعودی تامین شد. اکنون اما شرایط تغییر کرده است زیرا قیمت‌ها به نسبت پایین آمده است و بازار تحمل تنش بیشتر و افزایش سهم یک کشور در بازار را ندارد.
سهم کشورمان در بازار جهانی نفت صادرات حدود 2.5 میلیون بشکه نفت در روز است. سهم ایران در بازار جهانی انرژی با افزودن صادرات گاز و میعانات به مراتب بالاتر می‌برد. درخلال سال‌های 2012 تا 2015 صادرات نفت خام ایران از روزانه نزدیک به 3 میلیون به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسید و در برخی مواقع حتی به حدود 700 هزار بشکه در روز نزدیک شد.
بازار انرژی نگران تنش بیشتر است
شبکه‌های خبری و رسانه‌های امریکایی به مردم این کشور خبر می‌دهند اگر توافق هسته‌یی با ایران به وسیله ترامپ نابود گردد، شهروندان ایالات متحده ناچار می‌شوند تا هزینه بیشتری را برای بنزین پرداخت کنند؛ قیمت هر گالن بنزین حداقل 30 سنت افزایش خواهد یافت و از سه دلار عبور می‌کند.
علت این امر آن است که به باور تحلیلگران، با وجود قیمت‌های به نسبت بالای نفت در بازارهای جهانی، تحریم جدید علیه ایران پس از پایان ضرب الاجل می‌تواند همچون چند سال قبل قیمت‌ها را به اوج برساند.
البته شرایط بازار اکنون با چند مولفه روبه‌رو است: نخست اینکه تقاضای جهانی برای نفت در وضعیت خوبی قرار دارد زیرا رشد اقتصادی جهان مناسب بوده است و حتی در سه ماهه نخست سال 2018 در بهترین شرایط در 8 سال اخیر قرار داشت. نکته دوم این است که اوپک به همراه روسیه و دیگر کشورهای تولید‌کننده یک گروه منسجم را برای بالا بردن قیمت نفت تشکیل داده‌اند. تهدیدها علیه ونزوئلا نیز عامل مهمی در تعیین وضعیت بازار نفت است.
با توجه به اظهارات دونالد ترامپ هراس از نابودی برجام با خروج امریکا و اعمال دوباره تحریم‌ها تشدید شده است. ممکن است با تحریم‌های جدید به تدریج از تولید ایران کاسته شود. با کاهش عرضه به‌طور قطع بر سطح کنونی قیمت‌ها افزده خواهد شد.
بلومبرگ اعتقاد دارد در همین شرایط هم تصمیم ترامپ برای خروج از برجام است که قیمت نفت خام را نزدیک به 68 دلار در هر بشکه نگه داشته است. در هفته‌های گذشته نیز همین تردید در کنار توافق اوپک و روسیه باعث روند افزایشی قیمت نفت شد.
شبکه تلویزیونی سی.ان.بی.سی امریکا هم به نقل از تحلیلگران اقتصادی نوشت با تهدیدهای ترامپ، توافق هسته‌یی ایران کمرنگ و ناتوان شده است و ادامه این شرایط می‌تواند باعث پرتاب قیمت نفت به اوج شود. به اعتقاد این شبکه تلویزیونی، محرک اصلی برای بالا بودن قیمت‌ها در هفته‌های اخیر افزایش گمانه زنی‌ها در مورد خروج امریکا از توافق هسته‌یی سال 2015 بوده است. به نوشته شبکه خبری سی‌ان‌ان، بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران روزانه تا یک میلیون بشکه از عرضه نفت ایران به بازار را کم می‌کند. این امر می‌تواند ضربه بزرگی بر پیکر بازار انرژی باشد. «مایکل ویتنر» مدیر بخش پژوهش Societe Generale اعتقاد دارد این شرایط کمبود شدیدی را در بازار به وجود می‌آورد. بنابر پیش بینی این شبکه، در صورت اعمال تحریم‌ها تا پایان سال جاری میلادی روزانه بین 250 تا 500 هزار بشکه از صادرات نفت ایران کاسته خواهد شد این میزان برای سال بعد هم دو برابر ارزیابی شده است.
خروج از برجام و جهش قیمت نفت
در هفته نخست ماه می (6 روز گذشته) قیمت نفت برنت روند افزایشی داشت و تنها در روز 4 می (14 اردیبهشت) حدود 30سنت گران شد و به 73.92 دلار در هر بشکه رسید. حال سطح قیمت این کالا به 75 دلار نزدیک شده است. این بالاترین میزان در سه سال و نیم اخیر است.
در چند ماهی که از سال 2018 گذشته است قیمت نفت برنت بیش از 7 درصد افزایش داشته است و در حال نزدیک شدن به یک رکورد جدید است.
تحلیلگر تارنمای نشریه NEW EUROPE اعتقاد دارد در طول هفته‌های اخیر موضوع ایران نقش پررنگی را در بالا بردن قیمت نفت داشته است و اگر تحریم‌ها علیه ایران اجرایی شود قیمت‌ها افزایش شدیدتری را خواهد داشت.
به اعتقاد «الکسی کوکین» تحلیلگر موسسه مالی اورالسیب، «اگر چنین اتفاقی بیفتد شاهد شیب تندی از قیمت‌ها خواهیم بود که حداقل آن افزایش 20 دلاری هر بشکه نفت خواهد بود». گرچه این شرایط پایدار نمی‌ماند اما باعث واکنش عصبی عرضه‌کنندگان می‌شود. تارنمای نشریه تحلیلی اقتصادی فوربس هم مقصد نهایی قیمت نفت با خروج ترامپ از برجام را نامشخص دانست و نوشت نشانه‌ها حاکی از خروج امریکا از توافق هسته‌یی است و همین موضوع تاثیر خود را حتی در این روزها بر بازار نفت می‌گذارد.
بنا بر تحلیل سی‌ان‌ان اگر تحریم‌ها علیه تهران برقرار شوند و جایگزینی برای عرضه نفت ایران در نظر گرفته نشود شکاف میان عرضه و تقاضا مانند سال 2013 تشدید می‌شود و ممکن است قیمت‌ها به بالاتر از 100 دلار برسد. البته شاید ایالات متحده از حربه افزایش قیمت برای تحریک نفت‌های غیرمتعارف و تکمیل پروژه‌های انتقال انرژی استفاده کنند.
برخی کارشناسان ادعا دارند امریکا ممکن است در بلندمدت بتواند با نفت شیل جای خالی ایران را پر کند. با این حال گفته می‌شود تنها کشوری که انعطاف لازم برای این کار را دارد عربستان سعودی است که تاکنون برای این کار علاقه‌مندی را نشان نداده است.
ایران سومین تولید‌کننده بزرگ اوپک است و در شرایط معمول بیشتر از 2.2 میلیون بشکه را صادرات دارد. مهم‌ترین مشتری نفت ایران، کشورهای آسیایی و اروپایی هستند.
اکنون شرکت‌های اروپایی همچون «توتال» فرانسه یا «انی» ایتالیا که بزرگ‌ترین خریداران نفت از ایران هستند با مشکل زیادی روبه‌رو خواهند شد زیرا تجارت گسترده‌یی را با امریکا دارند. شرکت‌های چین و هند زیان‌های کمتری را خواهند دید زیرا منابع مالی کمتری را در ایالات متحده دارند. در مقابل ژاپن و کره جنوبی که رابطه نزدیک‌تر تجاری را با امریکا دارند ممکن است به‌شدت تحت تاثیر قرار گیرند و مجبور به کاهش تجارت با ایران شوند.
از نگاه تحلیلگران بازار انرژی در دوره پس از بازگشت تحریم‌های امریکا، نکته مهم این است که ایران تا چه اندازه‌یی قادر می‌شود، مشتریان آسیایی را جایگزین کشورهای اروپایی کند.
اما نکته ضروری‌تر درک ترامپ از تاثیر خط مشی‌های وی بر سیاست‌های ایران و قیمت جهانی نفت است.
ترامپ که به تازگی اوپک را متهم کرد که به صورت مصنوعی قیمت نفت را بالا نگاه می‌دارد آگاه نیست که تاثیر تصمیم‌گیری‌های وی در مورد برجام، کمتر از هماهنگی تولیدکنندگان نفت برای بالابردن قیمت‌ها نیست.
