مجید عباسپور
رییس انجمن
اقتصاد انرژی ایران
همان‌طور که شاهد هستیم نوسانات منفی قیمت نفت در بازارهای جهانی ادامه دارد و رقابت نفتی میان عربستان و روسیه از یک‌سو و کاهش تقاضا به واسطه کرونا از سوی دیگر، قیمت نفت را به میزان قابل توجهی تنزل داده است. پس از عدم توافق اوپک با روسیه برای کاهش عرضه نفت، عربستان اقدام به افزایش عرضه کرد که این اقدام نه تنها برای رقابت با روسیه، که رویکردی برای حفظ بازارهای فروش خود نیز بوده است. به دنبال عربستان، امارات نیز از تصمیم خود برای افزایش عرضه نفت در بازار خبر داد. این سیاست‌ها در شرایطی که تقاضای جهانی نفت به دلیل رکود نسبی در فعالیت‌های اقتصادی به واسطه شیوع کرونا، کاهش قابل ملاحظه قیمت‌ها را رقم زده است. معتقدم در شرایط کنونی روس‌ها حاضر به کوتاه آمدن برای کاهش عرضه نباشند زیرا یکی از مهم‌ترین دلایل آنها برای این سیاست، فشار بر نفت شیل امریکا و تولیدات این کشور است. تولید نفت در قیمت کمتر از 55 دلار، برای شیل صرفه اقتصادی ندارد.
اما آنچه که قابل تصور است آنکه نمی‌توان برای بازه کوتاه‌مدت یک یا دو ماهه انتظار بهبود قیمت نفت را داشت. در واقع معتقدم حداقل تا تیرماه یا حتی مرداد وضعیت قیمت نفت به شکل فعلی باقی خواهد ماند و تا آن زمان همچنان نفت ارزان در بازار حاکم باشد. به واسطه شیوع ویروس کرونا، تقاضای جهانی نفت کاهش پیدا کرده و تصور می‌شود حداقل تا چند ماه آینده نتوان جلوی شیوع این ویروس را در جهان گرفت. کمااینکه حتی می‌توان تصور کرد که مدتی پس از کنترل کرونا در جهان نیز مدتی زمان ببرد تا قیمت نفت به نرخ‌های قبلی حدود 60 دلار بازگردد. در حال حاضر احتمال آن وجود دارد که قیمت نفت باز هم نوسانات منفی را داشته باشد اما بعید است قیمت آن به زیر 20 دلار برسد.
شرایط فعلی باوجود آنکه بازارهای جهانی و اقتصاد برخی کشورها از جمله عربستان، امارات، عراق و ... را به‌شدت تحت الشعاع قرار داده، برای ایران چندان تفاوتی ندارد زیرا سهم درآمدهای نفتی به واسطه تحریم‌ها در منابع درآمدی کشور به حداقل رسیده است. براین اساس میزان صادرات نفت کشور در ماه‌های آتی به واسطه شرایط فعلی بازار چندان تغییری نکرده و ایران می‌تواند همان میزان فروشی که در ماه‌های اخیر داشت را همچنان صادر کند، البته با قیمت کمتر. نفت ارزان قیمت موضوعی است که ایران در دو دهه اخیر نیز آن را تجربه کرده بود. زمانیکه قیمت نفت در فاصله سال‌های 1374 تا 1376 کاهش یافت و به حدود 8 دلار در هر بشکه رسید. در آن زمان به واسطه جنگ، برخی کشورها از ذخایر استراتژیک خود استفاده کرده بودند و این ذخایر به میزان قابل توجهی برای آنها کاهش یافته و برای برخی کشورها به حدود دو ماه رسیده بود. پس از جنگ کشورهای مصرف‌کننده از جمله اروپا به دنبال افزایش ذخایر استراتژیک خود بودند و زمانیکه این ذخایر در این کشورها افزایش یافت، آنها شروع به بازی خود برای کاهش قیمت نفت شدند که نهایتا این قیمت را با کاهش خرید خود به حدود هشت دلار رساندند. در آن زمان اوپک تصمیمی منطقی برای کنترل عرضه نفت گرفت و همین سازوکار موجب افزایش قیمت به حدود 22 دلار شود. اما در آن زمان نه امریکا و نه روسیه به عنوان تولیدکنندگان نفت، سهمی در مدیریت بازار نداشتند در حالی که امروز اوپک در کنار خود بازیگران نفتی دیگری نیز دارد.
