گروه انرژی|
پس از جنجال‌های فراوان در سال‌های 91 و 92 بر سر تولید بنزین پتروشیمیایی و صدماتی که به سلامتی مردم وارد می‌کرد، این نوع سوخت کم‌کم از سبد انرژی ایران حذف شد و بنزین با کیفیت و دارای استاندارد یورو4 به تدریج جای آن را پر کرد تا در نهایت با شروع بهره‌برداری از پالایشگاه گازی ستاره خلیج فارس در سال 97، حدود 45 میلیون لیتر به ظرفیت تولید بنزین با کیفیت ایران افزوده و این کشور از یک واردکننده بنزین به یک صادرکننده آن مبدل شد. از قضا پاییز و زمستان سال 97، کیفیت هوا در تهران و سایر کلان‌شهرها تفاوت محسوسی با سال‌های پیشین داشت و تعداد روزهای ناسالم و خطرناک سال برای تهران نزدیک به صفر رسید. این همزمانی باعث شد که بهبود کیفیت هوا به پای بهتر شدن کیفیت بنزین نوشته شود و در نتیجه، امسال که آلودگی‌ها در شهرها باز هم افزایش یافتند، ظن و تردیدها در درجه نخست به سمت کیفیت بنزین روانه شود.
«روزنامه تعادل» پیشتر در گزارشی بررسی کرده بود که وضعیت نوعی افزودنی به نام ام‌تی‌بی‌ای (MTBE) در بنزین توزیعی چگونه است و دریافته بود که ام‌تی‌بی‌ای تولیدی در ایران کفاف معادل یک چهارم از نیاز این محصول برای بنزین تولیدی ایران را می‌دهد و این پرسش را مطرح کرده بود که با توجه به نقش ام‌تی‌بی‌ای در افزایش اکتان بنزین، آیا کمبود سهم آن می‌تواند موجب افزایش آلایندگی بنزین شود؟ این پرسش با پیش فرض قرار دادن باکیفیت بودن بنزین تولیدی مطرح شد. در گزارش پیش رو تمرکز را بر کیفیت بنزین قرار دادیم و بر این اساس، یک منبع آگاه از پژوهشگاه صنعت نفت به «تعادل» گفت که آزمایش‌ها روی 20 نمونه اخیر بنزین نشان می‌دهد که تمامی عناصر در حدود مجاز قرار دارند و کیفیت بنزین قابل قبول است. این منبع آگاه همچنین گفت که پژوهشی درباره گازهای خروجی از اگزوز خودروها در پژوهشگاه صنعت نفت انجام شده که نشان می‌دهد وضعیت آلایندگی در خودروهای تولیدی مطلوب نیست.
امسال آلودگی هوا در تهران و سایر شهرها بسیار احساس می‌شد و انتشار چندباره بویی نامطبوع در سطح شهر به مثابه یادآوری این گزاره بود که وضع آلودگی‌ها نگران‌کننده است. در این میان بخشی از افکار عمومی انگشت اتهام خود را به سمت بنزین نشانه رفت. سوءسابقه تولید بنزین پتروشیمیایی در سال‌های 91 و 92 که علت افزایش آلودگی هوا در آن سال‌ها را متوجه آن می‌دانستند باعث شده که نخستین گمانه‌ها درباره شروع دوباره تولید بنزین پتروشیمیایی زده شود و برخی این پرسش را مطرح کنند که آیا دولت باز هم در حال تولید این نوع بنزین بی‌کیفیت و خطرناک است؟
پژوهشگاه صنعت نفت یکی از مراکزی است که کیفیت بنزین عرضه شده در داخل کشور و بازار صادراتی را در پمپ بنزین‌ها، پالایشگاه‌ها و گمرک مورد آزمایش قرار می‌دهد.
یک منبع آگاه در این پژوهشگاه به «تعادل» گفت که با ملاحظه 20 نمونه اخیر از بنزین عرضه شده در کشور، دریافته است که همان‌طور که مسوولان شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران اعلام کرده‌اند، بنزین از کیفیت قابل قبولی برخوردار است.
به گفته این منبع آگاه، مقدار بنزن نمونه‌های بنزین ارزیابی‌شده که به دلیل سرطان‌زا بودن، اصلی‌ترین ترکیبی است که در آزمایشگاه‌ها بررسی می‌شود، حدود 90 درصد کمتر حد مجاز بوده است. مقدار مواد آروماتیک و گوگرد نیز در حدود مجاز (به مقدار جزیی کمتر یا بیشتر) قرار داشته و عدد اکتان بنزین نیز قابل قبول بوده است.
پیشتر، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در اطلاعیه مورخ 29 آذرماه خود اعلام کرده بود که ۷۹ میلیون لیتر از کل بنزین تولیدی، به لحاظ تمام مولفه‌های زیست محیطی شامل گوگرد، بنزن، آروماتیک و الفین، دارای استاندارد یورو ۴ است.
در این اطلاعیه آمده بود که شاخص AQI برای آلاینده SOx (ناشی از گوگرد موجود در سوخت) که حد مجاز آن برای هوای پاک ۵۰ در نظر گرفته شده است، هیچ‌گاه حتی در آلوده‌ترین روزهای تهران به بیش از ۱۵ نمی‌رسد.
این منبع آگاه در پژوهشگاه صنعت نفت اظهار کرد که نمونه‌های آزمایش شده حاضر به نسبت نمونه‌هایی که در سال‌های گذشته مورد ارزیابی قرار می‌گرفتند، وضعیت نسبتا قابل قبولی دارند. این منبع همچنین اضافه کرد که دو سال پیش در پژوهشگاه صنعت نفت پروژه‌ای تحقیقاتی درباره خروجی اگزوز خودروها انجام داده‌اند و این تحقیقات نشان داد که آلایندگی خودروها بالا است. بر اساس این پژوهش، هر قدر مدل خودرو بالاتر بود، آلاینده‌های خروجی کمتر می‌شد و خودروهای وارداتی از این حیث وضعیت خوبی داشتند. او در نهایت نتیجه‌گیری کرد که بیشترین مشکل در عملکرد موتور خودروها و فیلتر‌های آنها است.
مقصر کیست؟ خودرو یا بنزین؟
محمدرضا نجفی‌منش، رییس انجمن قطعه‌سازان خودرو در گفت‌وگو با روزنامه «تعادل»، ضمن بیان اینکه خودروهای سواری تنها 2 درصد در آلودگی هوا نقش دارند، گفت: «هر خودرو فرسوده کاربراتوری یا هر موتورسیکلت معادل 50 خودرو آلودگی تولید می‌کند و سهم موتورسیکلت‌ها در آلودگی هوای تهران 10 درصد و 5 برابر خودروهای سواری است. بنابراین اگر به دنبال راه‌حلی برای آلودگی شهرها هستیم، باید مساله را در جایی غیر از بنزین دنبال کنیم.»
داوود میرخانی رشتی، مشاور انجمن خودروسازان ایران نیز درباره سهم خودروها در آلودگی هوای شهرهای ایران در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد که علاوه بر عوامل جغرافیایی خاصی که برخی شهرها مثل تهران دارند و در شرایط وارونگی دما، برای خروج آلودگی‌های تولید شده از خودروها مفری وجود ندارد، مجموعه مواردی مثل کیفیت بنزین و کیفیت خودروها نیز در تشدید این آلودگی سهم دارند. به گفته میرخانی رشتی، تکنولوژی تمام پالایشگاه‌های ایران جز پالایشگاه ستاره خلیج فارس برای دهه‌ها پیش است و توانایی تولید بنزین با کیفیت در آنها وجود ندارد.با این وجود، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌ها نفتی در اطلاعیه خود اعلام کرده است که ۹۱ میلیون لیتر از ۱۱۲ میلیون لیتر ظرفیت بنزین تولیدی کشور که در پالایشگاه‌های ستاره خلیج فارس (۴۵ میلیون لیتر)، امام خمینی شازند (۱۶ میلیون لیتر)، اصفهان (۱۲ میلیون لیتر)، بندرعباس (۶ میلیون لیتر)، تبریز (۳ میلیون لیتر)، تهران (۶ میلیون لیتر) و لاوان (۳ میلیون لیتر) تولید می‌شود عاری از گوگرد است.
همچنین میرخانی بیان کرد: «می‌توان برای تمام اتوبوس‌ها، کامیون‌ها و خودروهای دیزلی فیلتر دوده نصب کرد، اما این فیلتر‌های دوده گران‌قیمت هستند و برای رانندگان مقدور نیست که آن را تهیه کنند. در حال حاضر روزانه حدود 20 هزار خودرو فرسوده در شهر تهران تردد می‌کنند که شهرداری یا دولت می‌توانند با نصب فیلتر دوده روی اگزوز آنها آلایندگی‌ها را کاهش دهد.»
