وضعیت تقاضای جهانی نفت به ما چه می‌گوید؟

گروه انرژی| فرداد احمدی |

در حالی که تمرکز رسانه‌ها روی اقدامات صورت گرفته در بخش عرضه توسط اوپک، ایالات متحده و سایر بازیگران عرضه نفت است، آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش ماه آوریل خود که دیروز منتشر شد با این استدلال که بخش تقاضای نفت نیز تحرکات معناداری از خود نشان می‌دهد، تمرکز خود را بر وضعیت رشد تقاضای جهانی نفت اختصاص داد و پیش‌بینی کرد که میانگین رشد تقاضای نفت در سال 2019، 100 هزار بشکه به نسبت سال قبل افزایش خواهد کرد و به یک میلیون و 400 هزار بشکه در روز خواهد رسید. با این حال بیشتر این رشد تقاضا از سوی چین و هند خواهد بود و اکثر کشورهای سازمان همکاری‌ و توسعه (OECD)، مخصوصأ اعضای اروپایی آن کاهش تقاضای نفت را تجربه خواهند کرد. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی تأکید می‌کند که عوامل بر هم اثر‌گذار زیادی در عرضه و تقاضای نفت دخیل هستند که این امر خطای پیش‌بینی‌ها را بالا می‌برد، اما با توجه به وضعیت عرضه و تقاضای جهانی و با توجه به «طبیعی» بودن وضعیت ذخایر نفت، پیش‌بینی می‌کند با وجود آنکه در سه‌ماهه دوم سال 2019، بازار با کمبود عرضه مواجه خواهد شد، اما این مساله اثرگذاری عمیقی بر اقتصاد جهانی نخواهد داشت. در ادامه متن گزارش را می‌خوانید:

افزایش عظیم تولید نفت که در شش ماهه دوم سال 2018 شاهد آن بودیم، به دنبال پیاده‌سازی توافقنامه جدید اوپک در وین و افزایش اثرگذاری تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران و ونزوئلا روندی معکوس به خود گرفت.

تولید نفت کشورهای عضو اوپک در ماه مارس 2 میلیون و 200 هزار بشکه در روز کمتر از ماه نوامبر (شروع توافق) بود و اکنون شرایط تولید نفت کشور لیبی نیز نامطمئن است. تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک نیز در سه‌ماهه نخست سال 2019، 700 هزار بشکه در روز کمتر از سه‌ماهه چهارم سال 2018 بود. این تغییرات عرضه نفت به افزایش چشمگیر قیمت‌ها کمک کرد و شاخص نفت برنت از 50 دلار در هر بشکه در ماه دسامبر، امروز به بیش از 70 دلار در هر بشکه رسیده است.

با این حال سفت و سختی در بازار نفت صرفأ به موضوع عرضه ختم نمی‌شود. در ماه‌های اخیر، انعطاف‌پذیری بخش تقاضا نسبت به تحولات تولید نفت کمتر مورد توجه قرار گرفته است، اما این موضوع هم بسیار مهم است. اطلاعات سال 2018 هنوز ناقص هستند، اما می‌توان اطمینان داشت که رشد تقاضا در حدود یک میلیون و 300 هزار بشکه در روز بوده است. از آنجایی که سال 2019 وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد، اختلاف نظر وسیعی در میان جامعه تحلیل‌گران به وجود آمده است که قدرت رشد تقاضا چقدر خواهد بود. ما پیش‌بینی می‌کنیم که رشد تقاضای نفت سال 2019، یک میلیون و 400 هزار بشکه در روز باشد، اما می‌پذیریم که نشانه‌های موثر زیادی درباره سلامت اقتصاد جهانی وجود دارد و دیدگاه‌ها درباره احتمالات سطوح قیمت نفت را تنوع می‌بخشد.

با در نظر گرفتن مقادیر واقعی تقاضا در سال 2019، اگرچه هنوز در روزهای اولیه هستیم، اما مراکز اصلی رشد تقاضای نفت پرقدرت ظاهر شده‌اند. در چین به نظر می‌رسد که اقتصاد به اقدامات محرک دولت مثل خریداری کردن شاخص‌های مدیریتی و بهبود سفارشات صادراتی، واکنش نشان داده است، اگر چه نشانه‌هایی وجود دارد که حجم تجارت هوایی این کشور کم شده است.

مقادیر تقاضای نفت برای دوره ماه‌های ژانویه تا فوریه رشد خالص 410 هزار بشکه در روز را به نسبت مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد. در جای دیگری، تقاضای نفت در همان بازه زمانی در هند با 300 هزار بشکه در روز و در امریکا که همچنان از طرف بخش پتروشیمی حمایت می‌شود با 295 هزار بشکه در روز، قوی ظاهر شده است.

اگر چه مراکز اصلی رشد تقاضا وضعیت خوبی دارند، اما در نقاط دیگر نشانه‌های متداخلی وجود دارد. تقاضای کلی در کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه (OECD) در سه‌ماهه چهارم سال 2018 معادل 300 هزار بشکه در روز به نسبت مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته است که نخستین کاهش تقاضای سه ماهه از پایان سال 2014 تاکنون بوده است. همچنین احتمالا رشد تقاضای نفت OECD به دنبال ضعف اقتصادی برخی از کشورهای اروپایی در سه‌ماهه نخست سال 2019 باز هم کاهش خواهد یافت و حتی اگر در فرایند برگزیت (خروج انگلستان از اتحادیه اروپا) اختلال ایجاد شود، این کاهش در رشد تقاضا بیشتر هم خواهد شد.

وضعیت تقاضای نفت در آرژانتین و ترکیه نامطمئن است و در خاورمیانه با وجود انگیزه‌های اقتصادی فراهم شده با افزایش قیمت نفت، نشانه‌های تقاضای به نسبت کمی دیده می‌شود.

نگرانی‌های تجاری معطل مانده‌اند و این حالت از برآورد بدبینانه اخیر صندوق بین‌المللی پول از رشد GDP جهانی اثر می‌پذیرد. اگر چه لازم به ذکر است که صندوق بین‌المللی پول انتظار ندارد که در آینده نزدیک بحران اقتصادی فرا‌برسد. روشن است که قیمت 70 دلار در هر بشکه‌ای نفت برنت کمتر از قیمتی که در شروع سال داشت، مورد پسند مشتریان است و آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) بطور منظم به خطرات افزایش قیمت نفت هشدار می‌دهد. تنها زمان می‌تواند به ما بگوید که پیش‌بینی‌های جاری از تقاضای نفت دقیق بوده‌اند یا نه، اما در حال حاضر ریسک‌ها نزولی هستند.

هنگامی که اولین توافقنامه وین برای کاهش تولید نفت در سال 2017 بسته شد، روندها با ذخایر تجاری OECD اندازه‌گیری شد که به سطح متوسط 5 ساله کاهش پیدا کرد. اکنون توافق دوم در حال اجرا است و اطلاعات ماه فوریه نشان می‌دهد که ذخایر نفت به اندازه 16 میلیون بشکه بالاتر از میانگین آمده است. با این وجود، از لحاظ روزهای پوشش تقاضای پیش‌رو -که یک ارزیابی مرتبط‌تر به این موضوع به حساب می‌آید- ذخایر نفت کشورهای عضو OECD در حال کمتر شدن از میانگین 5 ساله است و حتی در برخی دوره‌ها کمتر هم بوده است. ضمنأ، باید ذخایر سوخت‌های متوسط (فراورده‌های پالایشی نه سبک و نه سنگین که بیشتر به عنوان سوخت کشتی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد) را به خصوص با شروع به اجرای بندهای معاهده سوختی سازمان بین‌المللی دریایی از ماه ژانویه، در نظر گرفت.

اگر نیمی از تقاضای گازوییل دریایی، یعنی حدود 540 هزار بشکه در روز، در نتیجه این مقررات، در کشورهای عضو OECD افزایش یابد، ذخایر سوخت‌های متوسط، 29.3 روز را پوشش می‌دهد که 3.5 روز کمتر از میانگین است.

زمانی که ما به سه‌ماهه دوم سال 2019 برسیم، بازار نفت نشانه‌هایی از عرضه کمتر از تقاضا را نمایش می‌دهد، اما ما نشانه‌های متداخلی از چشم‌انداز تقاضا می‌بینیم و باید در نظر داشت که سطح ذخایر نفت هنوز «طبیعی» است.