بعضی بر این باورند که کاهش تولید اوپک و متحدانش به اندازه کافی بازار را با کمبود عرضه مواجه کرده تا تهدید نفت شیل کم‌رمق شود
گروه انرژی| نادی صبوری- علیرضا کیانی|
قیمت نفت خام در سال جاری برای نخستین‌بار به بالای 75 دلار در هر بشکه رسید. اما چه عواملی در رقم خوردن چنین رشدی دخیل بوده‌اند و تا کجا پیش خواهند رفت؟ این پرسشی است که فایننشال تایمز در گزارش پیش رو به آن پاسخ داده است. در این گزارش خواندنی، فایننشال تایمز 5 عامل را پیشران قیمت نفت در ماه‌های اخیر دانسته است که احتمال خروج ترامپ از برجام یکی از این عوامل به‌شمار می‌رود. گزارشگر فایننشال تایمز همچنین به کاهش اثر نفت شیل در مناسبات بازار پرداخته و آن را یکی از مسائل اثرگذار در رشد قیمت‌ها در سطوح بی‌سابقه در 3 سال اخیر معرفی کرده است. شیل باوجود رشد در تولید نتوانسته در ماه‌های اخیر روند افزایشی قیمت طلای سیاه را مهار کند. در این گزارش اراده عربستان‌سعودی برای عرضه آرامکو از یک سو و انجام اصلاحات از سوی دیگر که پادشاهی را به درآمدهای هر چه بیشتر نفت نیازمند می‌کند عامل دیگر در تحقق نفت 75دلاری عنوان شده است. در واقع فایننشال تایمز در این گزارش توضیح می‌دهد که عربستان با مقاومت در پایان دادن به برنامه کاهش تولید نفت خام، با یک تیر دو نشان می‌زند. البته نقش روسیه نیز قابل نادیده گرفتن نیست. شما را به مطالعه مشروح این گزارش دعوت می‌کنیم.
1. عرضه و تقاضا
ساده‌ترین دلیل برای افزایش قیمت نفت کاهش عرضه نفت به بازار در 18 ماه اخیر است. انبارهای نفت خام که در دوران اشباع بازار در سال‌های مابین 2014 تا 2016 پر شده بودند حال به‌دلیل تقاضای بالای اقتصاد جهانی که در روزهای رونق خود به‌سر می‌برد و کاهش تولید نفت از سوی اوپک و روسیه، موجودی رو به کاهشی دارند.
الیور جیکوب از شرکت اطلاعات انرژی پتروماتریکس در این باره به فایننشال تایمز گفت: «مازاد عرضه تقریبا دارد تمام می‌شود. هنوز بازار به‌شدت با کمبود عرضه مواجه نشده اما با پایان یافتن دوران اشباع بازار، شرایط برای بالا رفتن قیمت‌ها مهیا شده است.»
2. اوپک و روسیه
اگر موجودی انبارهای نفتی به وضعیت عادی خود بازگردند آیا اوپک و روسیه به محدود کردن تولید نفت که از آغاز سال 2017 دست‌کم 1.8میلیون بشکه در روز از تولید بازار کاسته است، پایان خواهند داد؟ بیشتر تحلیلگران و معامله‌کنندگان معتقدند که این اتفاق نمی‌افتد. با اینکه مسکو در مورد تاثیر قیمت‌های بیش از 70 دلار بر تحریک عرضه منابع چون نفت شیل اظهار نگرانی کرده است، در حال حاضر راضی است که راه خود را از اوپک جدا نکند. رهبر غیررسمی اوپک یعنی عربستان‌سعودی، عنوان کرده که هنوز کار این توافق به پایان نرسیده است.
آژانس بین‌المللی انرژی در هفته گذشته اعلام کرد که اگر هدف‌گذاری اوپک، کاهش ذخایر نفت جهانی به مقدار میانگین پنج ساله باشد، این سازمان می‌تواند موفقیت در ماموریت خود را اعلام کند.
برخی بر این باور هستند که تخمین‌های دست پایین از وجود تنگنا در بازار، درخصوص تقاضای نفت خام نیز وجود دارد. نشانه این تخمین پایین‌دست، افزایش بیش از 5 میلیون بشکه یا 5درصدی تقاضا در 3 سال گذشته و انتظار برای رسیدن مصرف نفت جهانی به بیش از 100 میلیون بشکه در روز در انتهای سال جاری میلادی است. این بدین معناست که به نسبت همان تعداد روز درنظر گرفته شده در برآوردها، میزان بیشتری نفت خام برای ذخیره‌سازی نیاز است تا تقاضای پالایشگاه‌ها را پوشش دهد.
خالد الفالح وزیر نفت عربستان از نیاز به تحریک سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر در ذخایر نفتی صحبت کرده است. عربستان شرکت نفتی دولتی آرامکو را آماده کرده تا وارد بازار بورس شود. عربستان از همین حالا امید دارد که بتواند در عرضه آرامکو از قیمت‌های بالای نفت سود زیادی ببرد. همچنین هیات حاکمه درصدد است تا اصلاحات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌یی را در این کشور محافظه‌کار به‌اجرا گذارد.
بیل فارن‌پرایس از موسسه اطلاعات سیاست‌های نفت به فایننشال تایمز گفت: «نشانی از اینکه اوپک بخواهد روند افزایشی قیمت نفت را محدود کند وجود ندارد. عربستان‌سعودی به دلایل متعدد، منافع کوتاه‌مدتی در افزایش قیمت نفت دارد که یکی از این دلایل به آرامکو مربوط می‌شود. در کنار آن، عربستان در دوران حساس اصلاحات قرار دارد. بخش‌های زیادی ممکن است این وضعیت را سخت طی کنند، داشتن درآمد اضافه بدون شک برای این گروه‌ها به درد خواهد خورد.
3. ریسک ژئوپلیتیک
بازار نفت همیشه با چشمی باز نظاره‌گر ریسک‌هایی است که می‌تواند عرضه را با مشکل روبه‌رو کرده و توازن شکننده عرضه و تقاضا را بر هم زند. اما زمانی که عرضه نسبتا با تنگنا مواجه است، اختلال‌های عرضه اهمیتی دوچندان می‌یابند.
نزدیک‌ترین خطری که بازار را تهدید می‌کند احتمال قریب به یقین بیرون آمدن رییس‌جمهور امریکا از توافق اتمی با ایران و اعمال دوباره تحریم‌ها بر صادرات نفت این کشور است. ترامپ در ماه آینده تصمیم خود را خواهد گرفت و امانوئل ماکرون رییس‌جمهور فرانسه در همین هفته گفت که او انتظار دارد امریکا نظر خود را درباره ماندن یا ترک برجام در ماه آتی اعلام کند.
خطر دومی که بازارها را تهدید می‌کند، ونزوئلاست؛ جایی که تولید نفت به‌دلیل بحران‌های مالی و اقتصادی حداقل 500 هزار بشکه در روز کاهش یافته است و نشانی از اینکه شرکت نفتی دولتی ونزوئلا یعنی پی‌دی‌وی‌اس‌ای بتواند رویه تولید را تغییر دهد به چشم نمی‌خورد. همچنین، ریسک تحریم‌های بیشتر امریکا بر دولت نیکلاس مادورو ونزوئلا را تعقیب می‌کند؛ تحریم‌هایی که پس از انتخابات ماه آینده می‌تواند تولید نفت در این کشور را هدف بگیرد.
خطر سوم به درگیری میان غول اوپک، عربستان‌سعودی و شورشیان حوثی در یمن بازمی‌گردد. حوثی‌ها که توسط عضو دیگر اوپک و رقیب منطقه‌یی عربستان یعنی ایران پشتیبانی می‌شوند، حمله‌های خود به زیرساخت‌های عربستان‌سعودی را با هدف نشانه‌گیری شاهرگ حیاتی این پادشاهی کویری تشدید کرده‌اند.
از آنجا که موشک‌های حوثی‌ها ریاض را نیز هدف قرار داده، احتمال ایجاد اختلال مستقیم در عرضه یا بالا گرفتن تنش‌ها بین ایران و عربستان وجود دارد.
تهدید آخری که می‌تواند برای بازار نفت مشکل‌آفرین باشد، لیبی است؛ جایی که تولید با وجود افزایش روزانه یک میلیون بشکه‌یی در روز، همچنان پس از گذشت 7 سال از آغاز جنگ داخلی به‌شدت متزلزل است.
تمام این سناریو‌ها می‌تواند باعث افزایش قیمت نفت شود. یک تحلیلگر ارشد نفت هشدار داده است که ریسک‌های ژئوپلیتیک در بازار نفت بیش از هر زمان دیگری است که وی به خاطر دارد.
گری راس مدیر نفت جهان در موسسه اطلاعات مالی اس‌اند‌پی گلوبال پلتس و موسس شرکت پیرا انرژی به فایننشال‌تایمز گفت: امکان بازگشت تحریم‌های ایران، انتخابات ونزوئلا در 20 ماه مه و وضعیت موجود در یمن و لیبی بازار مستعد افزایش کرده است. احتمال وقوع اختلال غیرمتقارن در عرضه که هم‌اکنون در حال تحقق یافتن است حتی بیشتر از زمان بهار عربی است.»
4. صندوق‌های پوشش ریسک
امسال صندوق‌های پوشش ریسک و دیگر سفته‌بازان تا حدی (آن‌هم به‌خاطر وجود ریسک ژئوپلیتیک) جذب بازار نفت شده‌اند. تا این جای کار، سرمایه‌گذاران در موقعیت خرید قرار داشته‌اند، موقعیتی که بازار نفت خام با بودن در آن در ابتدای سال جاری یک رکورد را ثبت کرد.
وجود سفته‌بازی گسترده در بازار عموما زنگ خطری است که از عدم‌توازن در بازار خبر می‌دهد و خطر فروش کلی در بازار را در صورتی که سرمایه‌گذاران سود جمعی ببرند را افزایش می‌دهد. با این همه سال جاری تاکنون شاهد این اتفاقات نبوده است.
به گفته بانکداران، دلیل این امر این است که بخش اعظم پولی که به بازار نفت می‌آید پول بلند‌مدتی است که قرار است صرف دارایی‌های «چرخه نهایی» مانند کالاها شود و این دارایی‌ها نیز معمولا پس از مدت طولانی انبساط اقتصادی سود‌ده هستند.
یک استدلال این است، با اینکه اوراق بهادار ممکن است بعد از سال 2009 روند طولانی مثبتی را طی کرده باشد، کالاها در انتهای چرخه‌های اقتصادی بهترین عملکرد خود را نشان می‌دهند، آن هم زمانی که روند رو به رشد بازار تطبیق عرضه با تقاضا را ارزیابی می‌کند. صندوق‌های پوشش ریسک نیز از ایجاد تغییر در ساختار بازار به‌خاطر کمبود عرضه سود می‌برند؛ چراکه ایجاد تنگنا در عرضه باعث می‌شود که معاملات آنی با ارزش بیشتری نسبت به معاملات آتی انجام شوند.
5. شیل
رشد نفت شیل امریکا بسیار بهتر از انتظارات بوده است، به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌شود تولید کل نفت امریکا در سال جاری 10درصد یا 1.4 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. تولید در امریکا به خاطر قیمت‌های بالا جریان نقدی آزاد را ایجاد می‌کند. اما تقاضای فزاینده آنچه به تولید نفت امریکا اضافه شده بود را جذب کرد و به این دلیل تولید نفت شیل باعث نشده روند افزایش قیمت نفت متوقف شود.
پال هورسنل از شرکت استاندارد چارتر در این باره به فایننشال‌تایمز گفت: «اقتصاد نفت شیل دیگر مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده قیمت نیست.»
محدودیت‌های زیرساخت در حوضچه پرمین باعث شده تا انتقال بشکه‌های نفت از غرب تگزاس به پالایشگاه‌ها، تانکرهای ذخیره و به سواحل برای صادرات با دشواری مواجه شود.
