گروه انرژی
دیروز چهارشنبه مجمع‌جهانی انرژی با حضور شمار زیادی از چهره‌های مطرح حوزه انرژی به ویژه نفت در «دهلی‌نو» برگزار شد. مجمعی که بهانه‌یی برای صحبت دوباره درخصوص میدان گازی فرزاد B میان ایران و هند نیز بود. بیژن زنگنه در حاشیه این مجمع به خبرنگاران گفت: «پیش از این، مشکلاتی میان هند و ایران درخصوص میدان گازی فرزاد به وجود آمده بود اما اکنون این مشکلات و اختلافات برطرف شده و دو کشور پیشرفت بسیار خوبی در زمینه توسعه میدان گازی «فرزاد B» به دست آورده‌اند.» همچنین از میان سخنرانی‌های مطرح شده در این مجمع، اظهارات خالد الفالح وزیر انرژی عربستان و فاتیح بیرول رییس آژانس‌بین‌المللی انرژی جذابیت ویژه‌یی داشت. خالد الفالح بیش از هر زمان دیگری سعی بر ارائه تصویری «مسوولیت‌پذیر» از عربستان در بازار نفت داشت اما از استراتژی‌هایی که لازم است برای آینده انرژی جهان اتخاذ شود نیز سخن گفت. فاتیح بیرول رییس ترک‌تبار آژانس‌بین‌المللی انرژی نیز از آینده و از نگرانى برای تامین عرضه نفت خام باتوجه به کاهش سرمایه‌گذاری‌ها سخن گفت. در این گزارش به مشروح این اظهارات پرداخته‌ایم.
خالد الفالح وزیر انرژی عربستان که خود را خرسند از حضور دوباره در هند و سخنرانی در مجمع جهانی انرژی 2018 می‌دانست، عنوان کرد که باعث افتخار من است که در جمع نخست‌وزیر هند، وزیر انرژی این کشور و وزرای سایر کشورهای جهان صحبت می‌کنم. وی همچنین این موضوع را اتفاقی جالب دانست که شانزدهمین گردهمایی مجمع بین‌المللی انرژی در کشوری برگزار می‌شود که در ربع قرن آینده، بیشترین افزایش تقاضای انرژی را خواهد داشت.
الفالح که چهره‌یى مدرن در حوزه نفت به حساب می‌آید، در ادامه صحبت‌های خود بیان کرد: هیچ شکی نیست که جهان در حال تجربه دگردیسی حوزه انرژی است. اما هنوز در این باره بحث و اختلاف‌نظر وجود دارد که دگردیسی کنونی با چه سرعتی و در چه چارچوب‌هایی اتفاق می‌افتد. همچنین هنوز روی این مساله اتفاق نظر وجود ندارد که بهینه‌ترین شکل دگردیسی جهان انرژی چگونه است.
وزیر انرژی عربستان بیان کرد: «من به شخصه کاملا به این موضوع اعتقاد دارم که جهان برای دورانی بسیار طولانی همچنان به منابع نفتی احتیاج خواهد داشت؛ و با تقاضای افزایش یافته برای نفت و گاز روبه‌رو خواهد شد.»
او در ادامه عنوان کرد: «در این صورت، ما باید هدفی دوگانه داشته باشیم: نخست آنکه بدون شک نیاز است تا به توسعه منابع جدید انرژی و پیشبرد فناوری‌ها اقدام کنیم. اما هدف دوم، ادامه توسعه و سرمایه‌گذاری بر منابع کنونی انرژی است که می‌دانیم در آینده پیش‌رو به آنها نیاز خواهیم داشت. به‌طور کلی، در مواجهه با آینده انرژی، باید نگاهی کل‌گرایانه داشته باشیم و تمام مسائل را درنظر بگیریم.»
وزیر انرژی عربستان افزود: «از نظر من، این شیوه نگاه به مساله، رمز دگردیسی منظم و موفق انرژی است.» وی بیان کرد: عربستان‌سعودی همین استراتژی را در پیش گرفته و همزمان با سرمایه‌گذاری روی منابع نفت و گاز، به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز اقدام می‌کند تا به این صورت بتواند از ظرفیت‌های چشمگیر خود در این زمینه هم استفاده کرده و تبدیل به یکی از رهبران جهان (در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر) شود. توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر و سرمایه‌گذاری‌های سنگین بر آن، یکی از برنامه‌های محمد بن سلمان بوده و به همین دلیل است که عربستان در حال سرمایه‌گذاری 200 میلیارد دلار منابع مالی روی آن است تا بتواند ظرفیت 200 گیگاوات انرژی خورشیدی ایجاد کند. سخنان الفالح به اینجا که رسید، با غروری واضح بیان کرد: «این برنامه عربستان، یکی از بزرگ‌ترین برنامه‌های خورشیدی جهان در تمام طول تاریخ است.»
وی در بخش بعدی سخنان خود، با خطاب قرار دادن حاضرانی که سر تا پا به سخنان او گوش فرا می‌دادند و شاید منتظر شنیدن خبری از تصمیمات اوپک بودند، بیان کرد: زمانی که از انرژی سخن می‌گوییم، باید در ذهن خود به ابعاد مختلف آن، یعنی در دسترس بودن، کافی بودن و مقرون به صرفه بودن آن معطوف کنیم. به‌وی‍ژه آنکه انرژی، یکی از محورهای پیشران برای رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و بهبود شرایط زندگی است. به همین صورت، باید به جنبه‌های زیست‌محیطی انرژی هم توجه کرد تا بتوان به توسعه اقتصادی هم دست یافت و از سلامت کره‌زمین هم مطمئن شویم.
با مطرح شدن مساله زیست‌محیطی تولید انرژی، بخش بعدی سخنان الفالح به سمت توافق زیست‌محیطی پاریس رفت. وی بیان کرد: ما در پاریس توافق کردیم تا برای محافظت از محیط‌زیست و بهبود شرایط آن تلاش کنیم. از این‌رو، باید در چارچوب این توافق و در بازه زمانی باقی مانده تا 2020 میلادی، باید بر انتشار گازهای گلخانه‌یی کنترل یابیم، توسعه اقتصادی خود را از طریق آن تضمین کنیم و توجه بیشتری به بخش‌هایی داشته باشیم که بیشترین آسیب را به ما و سیاره می‌زند.
وزیر انرژی عربستان همچنین عنوان کرد: نگاه به آینده انرژی باید واقع‌گرایانه باشد و پیچیدگی‌های جهان را باید در نظر گرفت. باید به این موضوع توجه کرد که هر کشوری، سطح خاصی از توسعه‌یافتگی دارد و با دارا بودن سطوح متفاوتی از دانش و فناوری، سرعت متفاوتی هم در طی کردن مسیر توسعه دارند. برای همگام کردن کشورها با هم و ایجاد نقطه نظر مشترک در آنها، نشست‌ها و گردهمایی‌هایی شبیه همین نشست، کارایی فراوانی خواهد داشت و برای حداکثر شدن منافع آن، باید تمام اعضای کلیدی در آن حضور پیدا کنند.
خالد الفالح از این موضوع احساس خرسندی کرد که علاوه بر حضور بسیاری از نقش‌آفرینان حوزه انرژی جهان زیر چتر انجمن بین‌المللی انرژی، سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی انرژی مانند آژانس بین‌المللی انرژی، اوپک، سازمان کشورهای صادرکننده گاز نیز در هند حضور یافته‌اند.
وی بیان کرد: این گردهمایی بسیار بزرگ، حکایت از آن دارد که برای نخستین‌بار در تاریخ است که تا این اندازه به دیدار و هم‌اندیشی‌های انرژی بها داده شده است.
وزیر انرژی عربستان ادامه داد: با این حال و با وجود این همگرایی چشمگیر، متاسفانه تامین انرژی به وسیله بسیاری از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر جهانی انرژی، وضعیت باثبات و قابل‌اتکایی ندارد که این موضوع را به ویژه در حوزه نفت می‌توان مشاهده کرد.
در سال‌های گذشته، افزایش قابل‌توجهی در میزان تولید جهانی و میزان تقاضای جهانی انرژی اتفاق افتاده و نوسان‌های بسیاری را هم در این زمینه‌ها شاهد بوده‌ایم که البته مساله نگران‌کننده‌یی نیست. مساله نگران‌کننده، تعرفه‌ها است. نگران‌کننده بودن این مساله، آن است که بر سرمایه‌گذاری‌ها اثر مستقیم می‌گذارد و پس از آن، اثراتش را در سطح و کیفیت زندگی مردم هم مشاهده خواهیم کرد؛ موضوعی که ابعاد حقیقی خواهد یافت و تنها به نوشته‌های روزنامه‌ها و مجله‌ها محدود نخواهد شد.
به گفته الفالح، در حال حاضر و با وجود آنکه تقاضای جهانی نفت با سرعت بالا و برابر با 1.5 میلیون بشکه در روز در حال افزایش است. سرمایه‌گذاری‌های نفتی با این سرعت، رشد نمی‌کنند.
این وضعیت، در کوتاه‌مدت خود را در بازار نشان نخواهد داد اما اثرات آن باعث می‌شود تا تحلیل‌ها و تصمیم‌گیری‌های بلندمدت سیاست‌مداران، نادرست باشند. در چنین شرایطی باید به این موضوع توجه کرد که آینده جهان نیازمند، سرمایه‌گذاری‌های بیشتر روی ذخایر اثبات شده سوخت فسیلی است تا تعادل بازار در آینده تضمین شود. البته در این میان، باید به فکر محیط‌زیست هم بود و تلاش کرد تا ردپای کربن در تولید انرژی کاهش پیدا کند.
وزیر انرژی عربستان بیان کرد: «به این موضوع واقف هستم که بسیاری از شما ناظر بر شرایط کوتاه‌مدت بازار هستید و می‌خواهید درباره تعادل در بازار کنونی سخنی بشنوید. اما مساله آینده بازار نفت هم اهمیت دارد. عربستان و روسیه، در همکاری با هم، به دنبال آن هستند تا در بلندمدت هم تعادل در بازار نفت را تضمین کنند. این مساله نه تنها به نفع تولیدکنندگان است، بلکه به نفع مصرف‌کنندگان نفت نیز می‌انجامد.»
وی ادامه داد: البته عربستان‌سعودی همیشه چنین نقشی را داشته است و هم‌اکنون نیز باتوجه به هزینه‌های قابل رقابت تولیدات نفتی‌اش به دنبال آن است تا با ادامه دادن بر سرمایه‌گذاری‌ها، میزان تولید و عرضه نفت در آینده را هم تضمین کند و قابلیت اتکا به آن را فراهم سازد.
در حقیقت، عربستان‌سعودی در حال حاضر نیز، ظرفیت مازادی برای تولید نفت دارد که از آن استفاده نمی‌کند. آن‌طور که تاریخ نشان داده، این ظرفیت مازاد نفت عربستان می‌تواند به رونق یا رکود اقتصاد جهان بینجامد.
وی ادامه داد: «من امروز به همه شما وعده می‌دهم که عربستان‌سعودی به این نقش مسوولانه خود ادامه خواهد داد تا در دسترس بودن، کافی بودن و مقرون به صرفه بودن انرژی در آینده را تضمین کند.»
اما اظهارات فاتیح بیرول نیز در این نشست جالب توجه بود، بیرول قبل از هر چیز عنوان کرد که اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی اگرچه «زوج خوشبخت» نیستند اما «دوستان خوبی» به‌شمار می‌روند. به گزارش رویترز، فاتیح بیرول رییس آژانس بین‌المللی انرژی، در کنفرانس بین‌المللی انرژی عنوان کرد که او همچنان به آینده تقاضای نفت امیدوار است.
او تشریح کرد: موتور پیشران تقاضا برای نفت، تقاضا برای سوخت جت و تقاضای صنایع پتروشیمی خواهد بود.
بیرول همچنین عنوان کرد که افزایش تقاضای جهانی برای گاز در سال گذشته بیشتر متاثر از افزایش مصرف در صنعت و مصرف برای گرمایش خانگی بوده و تقاضا برای تولید برق نقش کمرنگ‌تری داشته است.
روز چهارشنه، فاتیح بیرول در مجمع جهانی انرژی عنوان کرد که باتوجه به اینکه اتحاد متشکل از اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک و روسیه به کاهش تولید نفت پایبند است و عرضه نفت از میادین کهنسال نفتی رو به زوال گذاشته، نگرانی‌ها درباره عرضه نفت جهانی سر جای خود باقی می‌ماند. به گفته بیرول، نگرانی دیگری که ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده کاهش تولید نفت ونزوئلا از زمان قدرت‌گیری رهبر سابق این کشور، هوگو چاوز، در سال 1999 است.
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «تقاضای جهانی برای نفت در حال افزایش است. تقاضای جهانی نفت در سال 2017 معادل 1.6درصد رشد داشته که این رقم دو برابر نرخ رشد در دهه قبل از آن یعنی مابین سال‌های 2006 تا 2017 است. این رشد را باید مدیون افزایش تعداد خودرو‌های شاسی‌بلند، کامیون‌ها و رشد تقاضای صنایع پترو شیمیایی دانست.»
بیرول در ادامه گفت: «کاهش سرمایه‌گذاری در بخش نفت به ایجاد تنگنا در عرضه و انقباض در بازار منتهی می‌شود. بااینکه سرمایه‌گذاری روی نفت شیل ایالات‌متحده تغییر چندانی نکرده، اما زوال میادین نفتی، تقاضای بالا و سرمایه‌گذاری‌های پایین در سایر مناطق جهان می‌تواند بازار نفت را در سال 2020 دچار مشکل سازد.»
او در ادامه گفت: «دسترسی همگانی به برق چالش استراتژیک پیش‌روی همه ماست. در هند، حمایت سیاست‌گذاران از این مهم، دسترسی همگانی به برق را بیش از پیش میسر ساخته است. با وجود این، دسترسی تمام مردم جهان به این منبع انرژی تا سال 2030 تلاش‌های بیشتری می‌طلبد.»
فاتیح بیرول در نتیجه‌گیری اظهارات خود گفت: «باتوجه به افزایش مداوم تقاضا و کاهش سالانه 3میلیون بشکه ظرفیت منابع نفتی کهنسال، نیاز به سرمایه‌گذاری در نفت مرتفع نشده است، از سوی دیگر مصارف گوناگون گاز طبیعی نوید رشد بیشتر این منبع انرژی را می‌دهد. با این همه، این موضوع وجود قیمت‌های رقابتی و توجه مداوم به امنیت گاز را به امری حیاتی بدل می‌کند.» رییس آژانس بین‌المللی انرژی عنوان کرد: «با اینکه دیجیتالی شدن و برقی شدن فرصت‌های جدیدی در سیستم انرژی جهانی ایجاد می‌کند، اما ریسک‌هایی نیز به وجود می‌آیند که سیاست‌گذاران باید به آنها توجه کنند.»
بیرول درنهایت عنوان کرد که آژانس بین‌المللی انرژی برای اطمینان از وجود منابع قابل‌اطمینان، پاک و ارزان انرژی به همکاری‌های نزدیک و مذاکره متعهد است.
