گروه راه و شهرسازی| زهره علامی |
لایحه دریافت عوارض از 5 تونل شهری و اتوبان صدر به زودی در دستور کار شورای شهر تهران قرار می‌گیرد. پیش‌نویس این لایحه که توسط معاونت حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران تدوین شده است و مهر تایید معاونت برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شوراهای شهرداری را هم گرفته است، طی روزهای آتی به شورای شهر پایتخت تقدیم می‌شود تا درصورت تصویب، خودروهای عبوری از تونل‌های نیایش، رسالت، توحید، شهدای غزه و امیرکبیر و اتوبان صدر مشمول دریافت عوارض 3 هزار تومانی عبور و مرور شوند. چنین لایحه‌ای پیش از این و در سال 94 از سوی شهرداری تهران تدوین و برای بررسی در اختیار شورای شهر قرار گرفت، اما به بهانه شرایط بد اقتصادی توسط معاونت حمل و نقل شهرداری پس گرفته شد.
حال با گذشت سه سال از مطرح شدن این لایحه، شهرداری تهران دوباره به فکر بررسی و تصویب آن افتاده است، البته ناگفته نماند که دریافت عوارض از تونل‌های شهری، ماده‌ای قانونی در برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران دارد، اما می‌توان کاهش درآمد شهرداری تهران به دلیل افزایش بدهی‌ها و حذف تراکم فروشی شهر را از عوامل مهم در نگاه دوباره تصمیم‌گیران خیابان بهشت به این لایحه دانست.
اما سوال این است که چرا دریافت عوارض از تونل‌ها و پل‌های شهری که در نص صریح قانون 5 ساله دوم شهرداری آمده تاکنون اجرایی نشده است یا اینکه تبعات منفی حاصل از اجرای این قانون چه می‌تواند باشد که عملیاتی شدن آن را با اما و اگرهایی همراه می‌کند؟
یکی از دلایل اصلی عدم اجرای این لایحه در سال 94 و پس گرفتن آن از سوی شهرداری را می‌توان انتقاد شدید کارشناسان به تبعات منفی این طرح دانست. به گفته کارشناسان جدا از افزایش قیمت تاکسی‌ها و سواری‌های شخصی عبوری از این تونل‌ها و اتوبان صدر، شاهد شلوغی مسیرهای فرعی در اطراف این مناطق خواهیم بود، موضوعی که نه تنها معضل ترافیک تهران را حل می‌کند بلکه خود گرهی کور بر این مشکل می‌شود.
از دیگر انتقادات وارده به این لایحه تناقض آن با عدالت شهری است با توجه به اینکه در مسیرهایی که تونل‌ها و اتوبان صدر قرار دارند وسایل نقلیه عمومی از جمله خطوط بی.آر.تی، مترو و... فعالیت نمی‌کنند و مردم مجبور به استفاده از این تونل‌ها برای رسیدن به مقصد هستند، دریافت چنین عوارضی عادلانه نیست، چون راهکار جانشینی به مسافران این مسیرها پیشنهاد نشده است.
البته این لایحه موافقانی هم دارد، برخی کارشناسان ترافیک شهری معتقدند که تصویب و اجرای این لایحه کاملا عادلانه است، چون فقط رانندگان خودروهای شخصی از این مسیر استفاده می‌کنند و چرا هزینه رفت و آمد (تعمیر و نگهداری از این تونل‌ها و اتوبان صدر) این قشر خاص را تمام مردم پرداخت کنند. همچنین اجرای این لایحه می‌تواند به کسب درآمدی پایدار برای شهرداری تهران بینجامد و منابع حاصل برای بهبود و توسعه حمل و نقل شهری هزینه شود، ضمن اینکه مولفه‌های در نظر گرفته شده برای تعیین عوارض یعنی طول تونل، داشتن معاینه فنی و معاینه فنی برتر و ساعت تردد از نکات مثبت این لایحه است که می‌تواند موفقیت آن را مانند طرح ترافیک تضمین کند.
عوارض از استفاده‌کنندگان
درهمین رابطه، سعید سادات نیا، کارشناس شهرسازی که از موافقان تصویب و اجرای لایحه پولی شدن 5 تونل شهری و اتوبان صدر است، درباره ارایه لایحه معاونت حمل و نقل ترافیک شهری برای دریافت عوارض از تونل‌های پایتخت به «تعادل» می‌گوید: در سایر کشورها هم از رانندگان در اتوبان‌ها و تونل‌های شهری عوارض دریافت می‌شود و دلیل آن هم این است که این تونل‌ها و اتوبان‌ها با پول مردم و منابع مالی دولت ساخته شده است، اما تنها قشرخاصی یعنی صاحبان خودروهای شخصی از آنها استفاده می‌کنند.
سادات نیا می‌افزاید: این طرح درصورتی که با مکانیسم‌های مناسب اجرایی شود و دریافت عوارض براساس سازوکارهای اصولی باشد، می‌تواند آثار و تبعات مثبتی به همراه داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: با پولی شدن تونل‌های شهری، شاهد کسب درآمدهای پایدارشهری، ارتقای حقوق عمومی، کاهش حجم ترافیک و افت آلودگی هوا خواهیم بود.
این کارشناس حوزه شهری با اشاره به اثرات مثبت اجرای طرح پولی شدن تونل‌ها اضافه می‌کند: کسب درآمد با عملیاتی شدن این طرح، درآمدی برای شهرداری تهران به همراه دارد که می‌تواند شهر را از شر درآمدهای ناپایداری مانند تراکم‌فروشی رها کند.
به گفته این کارشناس حوزه شهری، پیشنهاد می‌شود در اجرای این طرح از سیستم‌های هوشمند کنترل خودرو استفاده شود و منابع مالی به دست آمده از عوارض حاصل به بهبود حمل و نقل عمومی در شهر اختصاص یابد. سادات نیا اظهار می‌کند: اگر اجرای این طرح به صورت دیجیتال و همراه با شفافیت باشد می‌تواند مثل اجرای طرح ترافیک شهری به کاهش حجم ترافیک کمک کند.
توفیق اجباری
او با اشاره به پررنگ شدن حقوق عمومی با اجرای طرح پولی شدن تونل‌های شهری اظهار می‌کند: این طرح ممکن است موجب شلوغ شدن معابر فرعی اطراف این تونل‌ها شود اما نتیجه این است که مردم پس از مدتی به سمت بهره‌گیری از حمل و نقل عمومی حرکت می‌کنند، درواقع اجرای اینگونه طرح‌ها توفیقی اجباری برای آشنایی بیشتر مردم با حمل و نقل عمومی است. این کارشناس حوزه شهری بیان می‌کند: باید تصمیم‌گیری شود به جای ساخت تونل‌های شهری راهکارهای دیگری برای کاهش ترافیک شهری اجرایی شود، به عنوان نمونه باید حمل و نقل عمومی در شهر گسترش یابد خطوط بی.آر.تی، خطوط مترو و... بیش از پیش توسعه یابند تا با بهبود این نوع از حمل و نقل شاهد کاهش گره‌های ترافیکی و افت عبور و مرور از تونل‌ها باشیم.
