مهمترین اثر کاهش نقاط ممنوعه، افزایش سوددهی آسمان کشور از طریق ایرلاین‌های خارجی است
گروه راه و شهرسازی زهره علامی
چندی پیش مدیر عامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، از کاهش نقاط ممنوعه پروازی فضای کشور با همکاری ارتش و سپاه خبرداد؛ اتفاقی که می تواند کاهش زمان پرواز، افت مصرف سوخت هواپیما و کاهش تولید کربن در فضای کشور را به همراه داشته باشد.
با کاهش نقاط ممنوعه، پیچش‌ها کاهش و ایمنی هم افزایش می‌یابد و همین موضوع موجب می شود که اگر درگذشته بین مبدأ و مقصد، مسیر مثلثی طی می‌شد با کاهش نقاط ممنوعه، در برخی مسیرها از جمله در مسیر کیش- مشهد 20 دقیقه مسیر هوایی کوتاه‌تر شود.
در این میان، کارشناسان صنعت هوانوردی از اقدامات جدید شرکت فرودگاه ها در اصلاح ساختار هوایی استقبال کردند، به گفته آنها این اقدام تاثیرات مثبت بسیاری را برای صنعت هوانوردی به همراه دارد که مهمترین آن افزایش سوددهی آسمان ایران با استقبال ایرلاین های خارجی برای عبور از این آسمان است.
با توجه به اینکه با کاهش نقاط ممنوعه پروازی شاهد افت زمان پرواز بر آسمان ایران می شویم سوخت کمتری هم مصرف می شود و همین صرفه جویی، برای ایرلاین های خارجی امتیاز قابل ملاحظه ای محسوب می شود البته ناگفته نماند که نگاه به آسمان ایران باید تغییر کند و رویکرد اقتصادی جایگزین رویکرد خدمات دهی کنونی شود.
درواقع اصلاح ساختار هوایی ایران و کاهش نقاط ممنوعه پروازی اگرچه اقدامی درخور توجه است اما تا زمانی که نگاه به آسمان ایران تغییر نکند، شاهد تغییر چندانی در حجم سوددهی آسمان برای ایرانی ها نخواهیم بود.
البته ناگفته نماند که بدون کاهش نقاط ممنوعه پروازی و با تغییر این دیدگاه هم می توانستیم شاهد درآمدزایی بیشتر صنعت هوانوردی باشیم اما هم‌اکنون و با ایجاد این مزیت جدید تغییر دیدگاه ضروری به نظر می رسد ضمن اینکه عراق با وجود نداشتن آسمانی امن در جذب ایرلاین های خارجی برای عبور از آسمانش موفق تر بوده است، پس پیشنهاد می شود که با انعطاف‌پذیری در قیمت‌گذاری های پروازهای عبوری، ایرلاین ها را در استفاده از مزیت جدید یعنی اصلاح ساختار هوایی ترغیب کنیم.
نگاه خدمات دهی به صنعت هوانوردی
علیرضا شیرمحمدی فر، کارشناس حمل ونقل صنعت هوایی که از موافقان اصلاح ساختار هوایی آسمان ایران است و این اقدام را به شرط تغییر در نگاه اقتصادی به صنعت هوانوردی بسیار موثر تلقی می کند، به «تعادل» می گوید: آسمان ایران کریدوری اقتصادی برای همه فرودگاه های منطقه است و شاهد و مثال این ادعا افزایش عبور و مرور هواپیماها از آسمان های ایران با افزایش تنش ها در عراق بود.
شیرمحمدی فرد می افزاید: نوع نگاه به صنعت هوایی در ایران با سایرکشورها متفاوت است، در سایر کشورها به صنعت هوایی به عنوان بنگاه اقتصادی نگریسته می شود اما در ایران صنعت هوانوردی، به عنوان خدماتی است که دولت خود را ملزم کرده که آن را ارائه کند، این دیدگاه موجب شده که توسعه این صنعت در ایران دچار مشکل شود.
او ادامه می دهد: درحالی که در امارات، فرودگاه دبی سالانه حداقل 22 میلیارد دلار برای این کشور درآمد دارد یا درآمد مورد انتظار فرودگاه جدید استانبول با ظرفیت 200 میلیون نفر حدود 25 میلیارد دلار است، در ایران مدیریت اقتصادی فرودگاه امام خمینی با ظرفیت 6.5 میلیون نفر به درستی انجام نمی شود.
به گفته این کارشناس صنعت حمل و نقل هوایی، تفاوت سوددهی فرودگاه های ایران با سایر کشورها از جمله ترکیه، دبی و ... این است که دیدگاه کشورهای دیگر به صنعت هوایی اقتصادی و نگاه آن ها به فرودگاه ها، به عنوان بنگاهی اقتصادی است که این الگوی درست صنعت هوایی در دنیاست.
شیرمحمدی فرد، اظهار می کند: در ایران با وجود مزیت های رقابتی، همچنان نگاهمان به صنعت هوانوردی، نگاه خدمات رسانی است و طبیعتا تا این دیدگاه اصلاح نشود، صنعت هوایی رشد قابل ملاحظه ای را تجربه نخواهد کرد.
بی توجهی به فرصت ها
او با اشاره به اهمیت کاهش نقاط ممنوعه پروازی بیان می کند: در تمام کشورها، حوزه امنیت ملی حوزه اولویت داری است و در ایران هم اینگونه است و باید نقاط ممنوعه پروازی وجود داشته باشد و هیچ کشوری در این زمینه اقدام نادرستی انجام نمی دهد، چون امنیت هر کشور حرف اول را می زند.
این کارشناس صنعت حمل و نقل هوایی، ادامه می دهد: حتی در صورت وجود نقاط ممنوعه پروازی هم فرصت های بسیاری در صنعت هوایی وجود دارد که با بهره گیری از این فرصت ها، می توان سوددهی اقتصادی را افزایش داد، اما دیدگاه خدمات دهی به صنعت هوایی در ایران موجب کاهش سوددهی این صنعت شده است.
شیرمحمدی فرد، تصریح می کند: به عنوان نمونه کریدور پروازی آسمان ایران می تواند به صورت متوسط، طول مدت پروازی منطقه را دو ساعت کاهش دهد، از این موضوع می توان به عنوان یک دستاورد و مزیت اقتصادی استفاده کرد که متاسفانه از این پتانسیل استفاده نمی شود.
او اظهار می کند: زمانی که کریدور هوایی ایران را کوتاه‌ترکنیم و فرودگاهمان را توسعه دهیم می توانیم از مزیت اقتصادی آسمان ایران یعنی کاهش طول مدت پرواز به خوبی استفاده کنیم، واقعیت این است که ایران با 80 میلیون نفر جمعیت در بازاری واقع شده است که یکی از پرجمعیت ترین بازارهای دنیا را تشکیل می دهد.
به گفته این کارشناس صنعت حمل و نقل هوایی، ایران کریدوری عبوری است، در شرق ایران دو کشور پرجمیعت هند و پاکستان قرار دارند و در غرب ایران مرکز تجاری وجود دارد و در شمال ایران هم این فرصت ها دیده می شود پس باید از این فرصت به خوبی استفاده شود.
شیرمحمدی فرد اضافه می کند: اگر به این موضوع توجه شود که هوا را منبع درآمد نگاه کنیم کشورهای خارجی با فهم این موضوع که کریدور ایران، کریدوری اقتصادی است از این فرصت به خوبی استفاده می کنند و همین موضوع افزایش درآمدهای هوایی را به همراه دارد.
او بیان می کند: موضوع دوم این است که امنیت موجود در آسمان ایران استقبال ایرلاین های ایرانی را به همراه دارد. در حال حاضر در شرق و غرب کشور، ریسک پرواز در آسمان این کشورها را افزایش می دهد بنابراین ایران می تواند از امنیت هوایی که یک مزیت رقابتی محسوب می شود به خوبی استفاده کند.
این کارشناس صنعت حمل و نقل هوایی با اشاره به فرصت های مناسب ایران درصنعت هوایی، می گوید: براساس پیش بینی شرکت های مشاور بین‌المللی درباره صنعت هوایی ایران، این صنعت روبه رشد است و برطبق پیش بینی این شرکت ها در سال 2017، 17 میلیون نفر مسافر در فرودگاه های ایران جابه‌جا می شدند که همین اتفاق هم رخ داد و تازه ترین پیش بینی ها هم حاکی از این است که این آمار در حال افزایش است.
شیرمحمدی با اشاره به اهمیت نگاه اقتصادی به صنعت هوایی ادامه می دهد: اگر ایران نگاه خود را به صنعت هوایی، فرودگاه های کشور، آسمان اقتصادی کند طبیعتا می تواند به اندازه صادرات غیرنفتی برای ایران درآمد به همراه داشته باشد و در این میان کاهش نقاط ممنوعه پروازی و اصلاح ساختار هوایی ایران هم می تواند موثر باشد.
او ادامه می دهد: در واقع اگرچه اصلاح ساختارهوایی ایران موثر است، اما باید شیوه بهره گیری از این اقدام جدید شرکت فرودگاه ها تغییر کند، چون اگر براساس شیوه های قبلی یعنی خدمات رسانی صرف از این مزیت جدید استفاده شود، تاثیری در سوددهی صنعت هوانوردی رخ نمی دهد.
اصل قیمت‌گذاری انعطاف پذیر
علی کجباف، کارشناس ارشد صنعت هوانوردی هم که اقدام جدید شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی را گام مثبتی برای رشد صنعت هوانوردی تلقی می کند، با اشاره به فراز و نشیب های این صنعت طی سال های اخیر به «تعادل» می گوید: در سال های اخیر درآمدهای ارزی کشورمان بابت عوارض پروازهای عبوری رشد قابل توجهی داشت اما اخیرا با بررسی تصاویر آنلاین سایت flightradar24 مشاهده می شود که بخش قابل توجهی از پروازهای عبوری به فضای پروازی عراق منتقل شده‌اند.
کجباف اضافه می کند: در خصوص علل این رخداد بحث های متفاوتی مطرح می شود، اما بطور کلی می توان از دو منظر محیط بین الملل و محیط تخصصی ناوبری هوایی ایران موضوع افزایش پیشین و کاهش تازه پروازها را بررسی کرد.
او ادامه می دهد: مقوله محیط بین الملل بیش از مقوله محیط تخصصی ناوبری هوایی ایران در موضوع هجوم و کاهش پروازها تاثیر گذار است.
به گفته این کارشناس ارشد صنعت هوانوردی، افزایش تنش ها در حوزه کشورهایCIS (ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان) و پرتاب موشک، ناآرامی های داخلی در عراق، سوریه و یمن، تحریم پروازهای قطری از سوی چهار کشور عربی یا محدودیت عبور و مرور پروازهای عربی از فراز رژیم اشغالگر قدس (به جز اردن و مصر) از مصدایق بی ثباتی محیط بین الملل بوده و باتوجه به ثبات نسبی ایران و تامین ایمنی موجب انتقال پروازها به ایران شد.
کجباف اظهار می کند: در محیط تخصصی هم ایران تلاش کرد با ایجاد چندین مسیر مستقیم و موازی مطلوبیت فضای پروازی ایران را افزایش دهد اما عبور از فضای پروازی ایران برای ایرلاین ها گران بود، بنابراین با محض برقراری ثبات نسبی در آسمان عراق، بخشی قابل توجهی از پروازهای عبوری آسمان عراق را به آسمان ایران ترجیح دادند و با افزایش تنش ها بین ایران و امریکا کاهش مجدد پروازها هم دور از انتظار نیست.
او اضافه می کند: حتی پیش بینی می شود با شروع دور جدید تحریم ها، دشواری های شرکت های هواپیمایی برای پرداخت عوارض پروازی به ایران افزایش یافته و در نتیجه افزایش مجدد هزینه مبادلاتی سبب شد دوباره پروازها کاهش بیشتری پیدا کنند.
این کارشناس ارشد صنعت هوانوردی اضافه می کند: عبور و خروج پروازهای عبوری تابع دو مولفه عوامل سیاسی بین المللی و محیط تخصصی و اقتصادی فضای ناوبری هوایی ایران است که در محیط بین الملل تعادل استراتژیک به سمت آسمان عراق رفته است و در محیط تخصصی هم ایجاد مسیرهای موازی اقدام مناسبی بوده است.
کجباف بیان می کند: البته در قیمت گذاری انعطاف پذیر (از الزامات احکام برنامه پنجم توسعه) اقدام مناسبی انجام نشده و همین امر هم رقابت پذیری فضای پروازی ایران در قیاس با فضای پروازی عراق را کاهش داده است.
استقبال خلبان ها از کاهش نقاط ممنوعه
کاپیتان هوشنگ شهبازی که از با سابقه ترین خلبان‌های کشور و از موافقان افزایش راه های هوایی کشور است، درباره کاهش نقاط ممنوعه پروازی به «تعادل» می گوید: با اصلاح ساختارهوایی، محدودیت های پروازی کاهش می یابد و این موضوع می تواند اثرات مثبتی را به همراه داشته باشد.
شهبازی می افزاید: نقاط ممنوعه پروازی در آسمان ایران بسیار است و همین موضوع موجب شده است که خلبان ها با طی مسیرهای طولانی به مقصد برسند و سوخت بیشتری هم استفاده کنند.
او ادامه می دهد: بیشترین هزینه تحمیل شده به ایرلاین ها، هزینه مربوط به خرید سوخت است که با اصلاح ساختار هوایی کشور و کاهش نقاط ممنوعه پروازی، سوخت کمتری مورد استفاده قرار می گیرد.
به گفته این خلبان باسابقه، ایرلاین های سایر کشورها برای کاهش سوخت مصرفی سعی می‌کنند، کمترین میزان سوخت را مورد استفاده قرار دهند که درهمین رابطه باید مسیرهای کوتاه تری را سپری کنند.
شهبازی اظهار می کند: چون در آسمان ایران، مناطق ممنوعه و خطر زیاد داریم، هواپیماهای مربوط به ایرلاین های خارجی و داخلی مجبور هستند به جای یک خط مستقیم مسیری مثلثی شکل را سپری کنند که همین موضوع موجب طی مسیری طولانی تر می شود و سوخت مصرف شده آنها هم افزایش می یابد.
او اضافه می کند: با اصلاح ساختار هوایی و کاهش نقاط ممنوعه پروازی، سوخت مصرفی هواپیماهای ایرانی و داخلی کاهش می یابد و همین موضوع می تواند در سوددهی شرکت های هواپیمایی موثر باشد و هم اینکه ایرلاین های خارجی هم برای عبور از آسمان ایران استقبال بیشتری به عمل می آورند و همین موضوع موجب می شود که درآمد بیشتری از ایرلاین های خارجی دریافت کنیم.
این کاپیتان باسابقه با اشاره به آثار مثبت کاهش نقاط ممنوعه پروازی می گوید: با این اقدام مسیرهای هوایی طی شده توسط خلبان هم راحتتر می شود و به عنوان نمونه خلبان برای رسیدن از تهران به اهواز مجبور نیست که 6 مثلث را به صورت شکسته شکسته طی کند درواقع اگر نقاط ممنوعه پروازی کمتری داشته باشیم یک مسیر مستقیم برای رسیدن به مقصد طی می شود.
شهبازی ادامه می دهد: با کاهش نقاط ممنوعه پروازی زمان پرواز کوتاه می شود، سوخت کمتری مصرف می شود، استهلاک هواپیما کمتر است و هم اینکه ایمنی پرواز بیشتر رعایت می شود و در انتها مسافر هم راضی تر است.
او بیان می کند: خلبان ها هم از کاهش نقاط ممنوعه پروازی که با همکاری شرکت فرودگاه ها و سپاه و ارتش انجام شده است استقبال می کنند زیرا زمان پرواز کاهش می یابد و منافع ایرلاین های آن ها هم حفظ می شود و مسافران با کاهش زمان سفر از پرواز راضی تر هستند.
این کاپیتان باسابقه کشورمان درباره تجهیزات لازم برای کاهش نقاط ممنوعه پروازی می گوید: تجهیزات خاصی برای این اقدام مورد نیاز نیست و فقط نیاز به همکاری نیروهای نظامی با شرکت فرودگاه‌هاست.
