آیا صمت و گمرک در نظارت بر ترخیص کالاها کوتاهی کردند؟
میلیاردها دلار پرونده باز در گمرک!
از سال ۱۳۹۷ و با تغییر سیاسیت ارزی دولت، واردات بدون انتقال ارز ممنوع شد و فقط در موارد استثنا و تعیین شده این امکان وجود داشت که از جمله آن در آبان ماه سال گذشته بر اساس مصوبه شورای هماهنگی اقتصادی دولت جهت تسریع در ترخیص کالاهای اساسی اعلام شد که «ترخیص ۹۰ درصد کالاهای اساسی و اقلام مربوط به واحدهای تولیدی در گروه‌های ۲۱ تا ۲۴ و حتی از گروه ۲۵ - با اولویت اعلامی از سوی وزارت صمت - قبل از ادامه روند و تشریفات گمرکی و تعیین تکلیف رویه گمرکی (ارز اشخاص یا واردات مقابل صادرات یا سیستم بانکی) که در صف «تخصیص» یا «تامین» ارز قرار دارند اقدام کند»، اما ظاهرا این فرایند در اجرا دچار نوسان و تغییر بوده و هماهنگی لازم بین دستگاه‌های ذیربط وجود نداشته است. حال اتفاق خطرناکی که در ارتباط با ترخیص ۹۰ درصدی کالاها در جریان است، اینکه صاحبان اکثر کالاها پولی از طریق بانک جابه‌جا نکرده اند؛ به عبارتی دیگر، کالا را خریداری و وارد گمرک کردند وسپس با استناد به مصوبه ترخیص ۹۰ درصدی، کالای خود را از گمرک خارج می‌کنند. حال از آنجایی که به بانک مراجعه نمی‌کنند و کد ساتا ندارند؛ ترجیح می‌دهند بی‌خیال آن ۱۰ درصد از کالایی وارداتی مانده در گمرک شوند و آن را ترخیص نکنند. به عبارتی دیگر، اجازه می‌دهند کالا متروکه یا فاسد شود. از آنجایی که بانک اصلا از وجود چنین کالایی خبر ندارد؛ صاحبان کالا، محصولاتشان را بدون مشخص کردن منشأ ارز و مراجعه به بانک از گمرک خارج می‌کنند و کسی هم از این موضوع خبر ندارد. البته صاحبان کالاها حقوق ورودی ۱۰۰ درصد کالا را پرداخت می‌کنند و آن ۱۰ درصد باقی مانده هم نسبت به آن ۹۰ درصد مبلغ قابل توجهی نیست.در واقع صاحبان کالا با این مصوبه گمرک، بانک و وزارت صمت را دور می‌زنند، موضوعی که به گفته مهرداد جمال ارونقی، موجب شده تا شاهد ۵۳۰۰ فقره اظهارنامه باز در گمرک با بیش از ۲ میلیارد دلار باشیم که هنوز تعیین تکلیف نشده‌اند.
ترخیص ۹۰۰ میلیون دلار کالا بدون ثبت سفارش!
در همین راستا، معاون وقت گمرک ایران در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دو سیما با اشاره به این موضوع و با بیان اینکه واردات بدون انتقال ارز از گمرک انجام می‌شود، به ارایه توضیحاتی پرداخت وگفت: بر اساس بند یک ماده ۳۸ آیین نامه اجرای قانون مقررات صادرات و واردات، کالا‌هایی که بر این اساس ترخیص شده‌اند، ثبت سفارش نداشته‌اند. بنابراعلام مهرداد جمال ارونقی در سال ۹۹ از یکی از گمرکات تهران ۹۰۰ میلیون دلار کالا بدون ثبت سفارش و به عنوان نمونه ترخیص شد. لازم به توضیح است که رهبری رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیک وزارت صمت در این برنامه طی اظهاراتی گفته بود که تلاش کرده‌ایم ۹۰ درصد کالا‌هایی را که بدون مشخص کردن منشأ ارز و مراجعه به بانک ترخیص می‌شود در سامانه گمرک کنترل کنیم. رهبری تاکید داشت که نظارت کامل از سوی وزارت صمت بر جریان صدور مجوز واردات کالا وجود دارد گفت که با این حال در برخی از مصادیق قانونی مجوز خاص برای ترخیص بدون انتقال ارز وجود دارد یا در مواردی رییس کل گمرک می‌تواند در برخی موارد با اختیارات خود، خارج از تشریفات حکم ترخیص کالا را صادر کند. او همچنین با بیان اینکه نمی‌توانیم ادعا کنیم که در گمرک یا در برخی فرایندها در وزارت صمت تخلفی رخ نمی‌دهد و باید آن را به‌طور موردی بررسی کرد تاکید کرد که به هر صورت در سامانه جامع تجارت هنگام ثبت سفارش به صورت سیستمی رویه ارزی چک می‌شود یا سامانه گمرک باید هنگام اظهار، ثبت سفارش را چک کند و کنترل دیگر هنگام صدور مجوز خروج صورت می‌گیرد. این اظهارات درحالی است که گفته‌های ارونقی حاکی از این است، که وزارت صمت نمی‌تواند ادعا کند، سامانه جامع تجارت بر همه این کالاها نظارت دارد. چراکه بنابر اعلام ارونقی، هرچند به استناد مصوبه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، به گمرک اجازه داده شده، کالاها را تا ۹۰ درصد به تشخیص وزارت صمت از گمرک ترخیص کند، اما بر اساس گزارش سازمان بازرسی کل کشور، ۵۳۰۰ فقره اظهارنامه باز در گمرک وجود دارد که بیش از دو میلیارد دلار است. معاون وقت گمرک با بیان این مطلب در ادامه توضیح داد: اینها ثبت سفارش‌هایی هستند که شخص کالا را دریافت و ثبت سفارش خام را در گمرک اظهار و بدون مشخص کردن منشأ و مراجعه به بانک، ۹۰ درصد کالاها را ترخیص کرده، ۱۰ درصد نیز در گمرک باقی مانده است. به گفته او، اکنون فقط ثبت سفارش خام به صورت استعلامی و به وسیله گمرک بررسی می‌شود و کالایی که در صف تخصیص و تأمین ارز است به گمرک ارسال نمی‌شود و از این نظر هیچ ارتباطی وجود ندارد. از سوی دیگر، به گفته ارونقی تشخیص تجاری غیرتجاری بودن کالا بعهده گمرک است، اینکه ادعا می‌شود، به محض ثبت سفارش، فورا منشأ تامین ارز این کالاها در سامانه جامع تجارت از سوی بانک بررسی وتایید می‌شود وبه گمرک ارایه می‌شود، نیز ادعای نادرستی است،؛ چراکه این خود صاحب کالا است که باید کد ساتا (کد منشأ ارز) را به گمرک ارایه کندو اینکه بیش از ۵۰۰۰ هزار فقره اظهارنامه باز و در چریان به ارزش ۲ میلیارد دلار وجود دارد، که هنوز کد منشأ ارز آنها به گمرک ارایه نشده، و صاحب کالا مجبور شده، ۹۰ درصد از کالای خودش را از گمرک ترخیص و ۱۰ درصد باقیمانده را متروکه شود، نشان می‌دهد، ارتباطی با بانک به صورت سیستمی در این زمینه وجود ندارد. چراکه به گفته ارونقی، اگر این ارتباط وجود داشت، صاحب کالا می‌توانست به محض اظهار کالا نسبت به تشریفات گمرکی و ترخیص کالای خود، اقدام کند.
