تعادل |
برای جذب سرمایه‌گذاران مهاجر چه باید کرد؟ برگزارکنندکان همایش«بررسی ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری مهاجران در توسعه روابط با همسایگان» برای پاسخ به این پرسش از راه‌های جذب وحفظ سرمایه‌های مهاجران خارجی در ایران گفتند. یکی از برنامه‌های سازمان سرمایه‌گذاری ایران، رفع مشکلات مربوط به اقامت طولانی‌مدت سرمایه‌گذاران و مهاجران دارای سرمایه است. همچنین به افراد خارجی که دارای امکانات و نخبه هستند و چنانچه خودشان را از آنسوی مرز معرفی کنند، ویزای کار داده می‌شود. امتیاز دیگر این سازمان به اتباع خارجی دارای ثروت وسرمایه این است، که اگر اثبات کنند سرمایه خود را در کشور برای کارآفرینی صرف خواهند کرد، سهام شرکت‌های بزرگ واگذار می‌شود. درهمین حال، دبیرکل اتاق تهران از تلاش این اتاق برای تشکیل و راه‌اندازی تشکل تجار غیرایرانی مقیم، خبر داد و از تجار و سرمایه‌گذاران افغان برای حضور در این تشکل دعوت کرد. البته نمایندگان بخش خصوصی به حاکمیت در ایران گوشزد کرد که حضور اتباع مهاجر در ایران، یک فرصت اقتصادی و تجاری بزرگ است. همچنین در این همایش بر رفع دغدغه و نگرانی مهاجران تاکید و درخواست شد که شرایط برای کسب وکار مهاجران افغان تسهیل شود و قوانین دست و پاگیر از مقابل تاجران و سرمایه‌گذاران برداشته شود. از سوی دیگر، مقررات و الزامات سخت‌گیرانه در وزارت کار برای اشتغال مهاجران مرتفع شود تا سرمایه‌ها از ایران فرار نکند.
مهاجران عراقی و افغان را دریابیم
به مناسبت هجدهم دسامبر، روز جهانی مهاجران، همایش«بررسی ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری مهاجران در توسعه روابط با همسایگان» در اتاق بازرگانی تهران برگزار شد. در این همایش که تنی چند از مهاجران از کشورهای همسایه نیز حضور داشتند، در دو پانل تخصصی به چالش‌های پیش روی فعالیت اقتصادی مهاجران در ایران پرداخته و راه‌هایی برای رفع این موانع مطرح شد. اتاق بازرگانی تهران در راستای مسوولیت‌های اجتماعی خود و همچنین تلاش برای بهبود محیط کسبوکار کشور مطالب مطرح شده در این همایش را پیگیری می‌کند.
در ابتدای این همایش، دبیرکل اتاق تهران پشت تریبون قرار گرفت و طی سخنانی گفت: در این دهه‌ها، چنانچه کشوری از ثبات بیشتری برخوردار بوده به کشوری مهاجرپذیر تبدیل شده؛ چنانکه اکنون گفته می‌شود، حدود 4 میلیون مهاجر افغانستانی مهمان ایران هستند و کشور ما با برخورداری یک درصد جمعیت جهان، دو درصد مهاجران جهان را در خود جای داده است. عشقی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه «هضم یک مهاجر افغانستانی در کشورهای اروپایی، امری پیچیده خواهد بود» ادامه داد: به دلیل انطباق‌های فرهنگی و اجتماعی، هضم این مهاجران در ایران با سهولت بیشتری انجام می‌گیرد.
دبیرکل اتاق تهران در ادامه سخنان خود به مزایای اقتصادی حضور مهاجران افغان در ایران اشاره کرد و گفت: مهاجران افغانستانی در زمان بازسازی پس از جنگ تحمیلی، کمک‌های شایانی به آبادی ویرانه‌های پس از جنگ کردند. خسارات این جنگ معادل 1.2 تریلیون دلار برآورد می‌شد و البته بازسازی بزرگی پس از آن صورت گرفت. چنانکه مهاجران افغانستانی، حق بزرگی به گردن ایران دارند.
او با بیان اینکه هر 10درصد افزایش مهاجران معادل 1.5درصد به توسعه تجارت بین‌الملل کشور میزبان کمک می‌کند، افزود: مهاجران افغانستانی و عراقی نقش بسزایی در تجارت ایران ایفا می‌کنند. بنابراین، مهاجرت می‌تواند یک فرصت برای کشوری مانند ایران باشد، مشروط بر اینکه نوعی روان‌گرایی در پذیرش این مهاجران صورت گیرد. دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق در بخش دیگری از این همایش، این پیشنهاد را مطرح کرد که اتاق بازرگانی تهران، موضوع رفع موانع فعالیت سرمایه‌گذاران مهاجر در ایران را از طریق رایزنی با مقامات ارشد و دستگاه‌های حاکمیتی دنبال کند.
مهناز محمودی، سرپرست دفتر نمایندگی سازمان بین‌المللی مهاجرت در ایران نیز طی پیامی ویدئویی، به اهمیت توانمندسازی اقتصادی و شناخت فرصت‌ها و ظرفیت تجاری مهاجران در دوره کنونی اشاره کرد وافزود: تجربه‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که مهاجران از ظرفیت بالایی برخوردار هستند که در صورت شناخت آن و برطرف کردن موانع تحقق این ظرفیت‌ها، می‌توان به نتایج تاثیرگذاری از آن دست پیدا کرد.
ایوو فریسن، نماینده کمیسر عالی آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد در ایران، نیز طی پیامی ویدئویی به این همایش، ضمن قدردانی از تلاش‌های دولت و مردم ایران در طول بیش از چهار دهه گذشته در میزبانی و استقبال از پناهندگان افغانستان و عراق، تصریح کرد که ایران به عنوان کشوری که این مسوولیت را در مورد کمک و حمایت از پناهندگان بسیار جدی می‌گیرد،
ثابت قدم بوده و همچنان ثابت‌قدم نیز مانده است. وی گفت که این کمیساریا آماده حمایت و کمک‌های بیشتر به ایران برای پذیرش و میزبانی از مهاجران افغان طی سال جاری است. وی تصریح کرد که این نهاد، در این راستا حمایت بیشتری را از اعضای جامعه بین‌المللی دریافت می‌کند، از این رو، به حمایت از مقامات ایران برای ارایه خدمات اجتماعی فراگیر که شامل تسهیلات اجتماعی، آموزش و پرورش و بهداشت برای پناهندگان می‌شود، ادامه می‌دهد.
فرصت‌های اقتصادی مهاجران برای ایران
در پانل نخست این رویداد، به موضوع فرصت‌های اقتصادی حضور مهاجران برای ایران، پرداخته شد. مدیرکل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این پانل، ابتدا به داده‌های یک پژوهش صورت گرفته، اشاره کرد و گفت: بر اساس این مطالعه، حدود 86 درصد مهاجران افغانستان با هدف معیشت و اشتغال و حدود 10 درصد از این مهاجران نیز به منظور حضور در ایران و سپس مهاجرت به سایر کشورها به ایران آمده‌اند.
محسن ابراهیمی سپس به مقررات و الزامات سخت‌گیرانه در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای اشتغال مهاجران در کشور، اشاره کرد و افزود: در حال حاضر بیش از یک میلیون از اتباع افغانستان، در ایران مشغول به کار هستند و آخرین آمار نشان می‌دهد که از این میزان، تقریبا 300 هزار نفر پروانه اشتغال به کار دارند و تحت پوشش قوانین کار در ایران هستند و حدود 700 هزار نفر از این مهاجران به صورت غیررسمی در ایران مشغول به کار و فعالیت هستند. وی با بیان اینکه تاکنون 21 هزار نفر از اتباع افغانستان در ایران، در دوره‌های مهارت‌افزایی در سازمان فنی و حرفه‌ای کشور آموزش دیده‌اند، افزود: تمامی 300 هزار نفر تبعه افغان که دارای پروانه اشتغال به کار هستند، تحت پوشش بیمه اجباری حوادث قرار دارند، در حالی که بخشی از آنان بازنشسته شده و در حال حاضر حقوق بازنشستگی دریافت می‌کنند و تعداد زیادی از این اتباع افغان نیز در ایران کارفرما شده‌اند. ابراهیمی با اشاره به اینکه در ایران، تصور غالب مردم بر این است که نیروی کار افغان، فرصت‌های کار را برای کارگر و نیروی کار بومی و ایرانی، اشغال کرده است، افزود: در این رابطه، دولت با فشار از سوی افکار عمومی مواجه است، در حالی که باید در این رابطه فرهنگ‌سازی مناسب صورت گیرد چرا که در حال حاضر، بخش زیادی از واحدهای تولیدی در کلان‌شهرها و شهرک‌های صنعتی کشور، فاقد نیروی کار بومی است و کارگر ایرانی به واسطه دستمزد پایین، تمایلی به فعالیت در این بخش‌ها ندارد.
مدیرکل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سپس به وجود برخی تسهیلات و قوانین ویژه اتباع خارجی در ایران، اشاره کرد و در این رابطه افزود: در حال حاضر، به هر تبعه خارجی که به میزان 30 هزار دلار صادرات از ایران به کشور خود داشته باشد، پروانه کار و اقامت در ایران اعطا می‌شود. ابراهیمی سپس به نهضت ساخت یک میلیون واحد مسکن در سال، در ایران اشاره کرد که از جمله برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی در دولت سیزدهم است. وی با بیان اینکه پیش‌بینی می‌شود با شروع این نهضت در کشور، با دو چالش نرخ دستمزد نیروی کار در بخش ساختمان و نیز مصالح مورد نیاز ساختمانی، مواجه شویم، افزود: با دولت مستقر در افغانستان در حال مذاکره و توافق هستیم تا برای تامین کارگر در پروژه‌های نهضت مسکن در کشور، اتباع افغان با اعطای ویزای کار از این کشور بیاوریم، البته اولویت با اتباع افغانستانی است که در داخل کشور مستقر هستند. وی سپس افزود: همچنین به افراد خارجی که دارای امکانات و نخبه هستند، اگر خودشان را آن سوی مرز به ما معرفی کرده و توانمندی خود را اثبات کنند، ویزای کار می‌دهیم. ابراهیمی همچنین افزود: به اتباع خارجی که دارای ثروت و سرمایه هستند، در صورتی که اثبات کنند سرمایه خود را در کشور برای کارآفرینی صرف خواهند کرد، سهام شرکت‌های بزرگ را واگذار می‌کنیم.
مدیرکل دفتر توسعه صادرات سازمان توسعه تجارت ایران هم در این پانل، در سخنانی، این نظریه و باور عمومی را که مهاجران افغانستانی در ایران به رقیبی جدی برای نیروی کار بومی تبدیل شده‌اند، رد کرد و گفت: در مطالعه‌ای که از سوی سازمان بین‌المللی کار صورت گرفته و 10 کشور در حال توسعه مورد بررسی قرار گرفته، نشان داده شده که مهاجران و پناهجویان، هیچ تاثیری بر اشتغال و اشغال نیروی کار این کشورها نداشته‌اند، از این رو در ایران نیز اینگونه نیست که اتباع افغانستان، جای کارگران ایرانی در داخل کشور را تنگ کرده باشند.
وی سپس با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر، روند بازگشت مهاجران افغانستان از ایران به کشورشان تسریع شده، افزود: این اتفاق باعث شده است که نگرانی‌هایی برای جایگزینی این بخش از نیروی کار فعال و کارگر ساده، در برخی صنایع و همچنین بخش روستایی و کشاورزی کشور به‌طور جدی احساس شود. بدری سپس با بیان اینکه حدود 30 تا 40 درصد از صادرات ایران به افغانستان، توسط مهاجران افغان مقیم در کشور، صورت می‌گیرد، افزود: این افراد به خوبی بازار و نیازهای افغانستان را می‌شناسند و برای بازگشت ارز صادراتی به داخل کشور نیز به خوبی می‌دانند چگونه عمل کنند. وی با اشاره به اینکه در افق 1404 کشور، صادرات 70 میلیارد دلاری هدفگذاری شده، افزود: برای دستیابی به این هدف، روی فعالیت و توانمندی مهاجران مقیم از کشورهای همسایه حساب ویژه باز کرده‌ایم و روند شناسایی این افراد نیز در سازمان توسعه تجارت آغاز شده است.
تلاش برای جذب سرمایه‌گذاران
رییس اداره جذب سرمایه‌گذاری خارجی سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران نیز در این نشست، در سخنانی با تاکید بر اینکه در این سازمان تلاش شده تا سرمایه‌گذاران خارجی که در کشور هستند، تشویق و راضی به ماندن شوند، گفت: یکی از برنامه‌های سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران، رفع مشکلات مربوط به اقامت طولانی‌مدت سرمایه‌گذاران و مهاجران دارای سرمایه است. امیر علیجانی، همچنین تصریح کرد که در این سازمان ارتباط با اتباع افغانستان که در ایران صاحب کسبوکار و دارای سرمایه و ایده هستند، در اولویت قرار دارد و طی راهکارهایی به دنبال آن هستیم تا موانع سرمایه‌گذاری این افراد در کشور برطرف شود.
تشکل تجار غیرایرانی تشکیل می‌شود
دبیرکل اتاق تهران هم در این پانل، از تلاش این اتاق برای تشکیل و راه‌اندازی تشکل تجار غیرایرانی مقیم، خبر داد و با دعوت از تجار و سرمایه‌گذاران افغان برای حضور در این تشکل پس از راه‌اندازی آن، تصریح کرد که این انجمن، ابزاری کارساز برای گفت‌وگو و تعامل بهینه با حاکمیت و دولت برای رفع مشکلات کارآفرینان مهاجر مقیم در ایران خواهد بود. بهمن عشقی، با بیان اینکه در سایه فعالیت این تشکل اقتصادی در اتاق تهران، به حاکمیت در ایران گوشزد خواهد شد که حضور اتباع مهاجر در ایران، یک فرصت است، افزود: یکی از دلایل عمده اعمال تحریم علیه ایران، بی‌اثر بودن حضور ایران در اقتصاد جهانی است در حالی که اگر حتی از زمان امضای برجام، ورود سرمایه‌گذاران خارجی به ایران و ماندگاری آنان در بازار، به‌طور جدی در دستورکار دولت و حاکمیت قرار می‌گرفت، تحریم‌هایی که رییس‌جمهور سابق ایالات متحده امریکا علیه ایران و خارج از چارچوب‌های برجام، اعمال کرد به راحتی مقدور و امکان‌پذیر نبود. دبیرکل اتاق تهران، سپس افزود: در صورتی که تجار بزرگ افغان، در ایران اقدام به تاسیس شرکت مدیریت صادرات ویژه بازار افغانستان، کنند اتاق تهران از اینگونه بنگاه‌های اقتصادی تمام قد حمایت خواهد کرد و نسبت به صدور کارت بازرگانی به این شرکت، اقدام خواهیم کرد.
در ادامه این جلسه، پیمان حقیقت‌طلب، مدیر پژوهشی انجمن دیاران، طی گزارشی با اشاره به اینکه، طبق آخرین آمارهای سازمان ملل، جمعیت مهاجران حاضر در ایران 4 میلیون نفر است، عنوان کرد که از این تعداد حدود یک میلیون و 386 هزار نفر دارای مدرک اقامتی قانونی و مابقی بدون مدرک هستند. حقیقت‌طلب با بیان اینکه مهاجران افغانستانی در ایران یا مقیم هستند یا کارگران فصلی یا تازه‌وارد، ادامه داد: مهاجران تازه وارد به گروهی از مهاجران اطلاق می‌شود که پس از تسلط طالبان بر این کشور به سمت ایران عزیمت کرده‌اند. چنانکه گفته می‌شود روزانه حدود 4 الی 5 هزار مهاجر افغانی به صورت غیررسمی وارد ایران می‌شوند و در پنج ماه اخیر 515 هزار مهاجر افغانستانی از اقشار مختلف به صورت رسمی وارد ایران شده‌اند. همچنین میزان اخراج مهاجران بدون مدرک از ابتدای سال 2021 به حدود 900 هزار نفر رسیده است.
مشکلات مهاجران افغان را حل کنید
محمد حنیف مسعودی، عضو هیات‌مدیره اتاق مشترک اتاق ایران و افغانستان به عنوان دیگر عضو این پانل، سخنان خود را به «نگرانی‌ها و دغدغه‌های تجار مهاجر افغانستانی در ایران» معطوف کرد و گفت: تجار افغانی پول دارند اما این پول در اختیارشان نیست. آنها کارخانه دارند اما این کارخانه به نامشان نیست. تصور کنید که یک تاجر افغانستانی، 20 سال پیش با 20 میلیون تومان خانه‌ای خریداری کرده و آن را در مالکیت دوستان ایرانی خود قرار داده است و اکنون ارزش این خانه به 10 میلیارد تومان رسیده است. در این شرایط چه تضمینی وجود دارد که این سرمایه به این تاجر بازگردانده شود؟ تاجر افغانی در ایران نگران سرمایه خود است.
او گفت: همچنین گفته می‌شود که تجار افغانی می‌توانند ظرف 48 ساعت در ایران شرکت به ثبت برسانند، اما پس از ثبت شرکت مشکلات آغاز می‌شود؛ چرا که صاحبان این شرکت‌ها باید نیروی کار ایرانی را به کار بگیرند؛ در حالی که کارگران ایرانی، حاضر به اشتغال در برخی مشاغل نیستند.
مسعودی در ادامه با اشاره به فرمان مقام معظم رهبری مبنی بر اجازه تحصیل اتباع افغانی در ایران گفت: با وجود این فرمان، باز هم در ثبت‌نام فرزندان خود در مدارس ایران دچار مشکل هستیم. او در ادامه گفت: ما را از این نگرانی‌ها خلاص کنید؛ بعید نیست که اگر فشارها افزایش پیدا کند، مانند بسیاری از تاجران مهاجر که سرمایه خود را به دیگر کشورها بردند، سرمایه‌های باقیمانده نیز از ایران خارج شود. البته ما قدردان جمهور اسلامی ایران هستیم. در زمان وقوع تنش‌های سیاسی اخیر، هیچ کشوری به ما کمک نکرد اما ایران آغوش خود را به روی مهاجران افغان گشود. در این مقطع، سرمایه‌های بسیاری وارد ایران شده است. از این فرصت استفاده کنید و قوانین دست و پاگیر را از مقابل تاجران و سرمایه‌گذاران‌بردارید و نگذارید سرمایه‌ها از اینجا برود. مسعودی در ادامه با اشاره به اینکه هر تاجر مهاجر افغانستان در ایران می‌تواند بیش از 200 هزار دلار از ایران کالا صادر کند، به مشکلات دریافت کارت بازرگانی و نوع مواجهه تولیدکنندگان ایرانی با تاجران افغانستانی اشاره کرد. او با انتقاد از اعمال تبعیض در تعیین حقوق و بیمه کارگران ایرانی و افغانی گفت: تاجر افغانستان، بار می‌خرد نگران است. کالا صادر می‌کند، نگران است. این تاجران از صبح تا شب نگران هستند. او در ادامه از اتاق تهران درخواست کرد که شرایط را برای کسب وکار مهاجران افغان تسهیل کند.
