تعادل | فرشته فریادرس |
از ابتدای سال قیمت برنج به بهانه کم‌بارشی و خشکسالی چندین بار دچار تغییرات شده که هر بار متولیان امر، دلایل خاص خود را برای این التهابات مطرح کردند. اما آنچه حائز اهمیت است، اینکه گرانی‌های پی در پی، نتیجه‌ای جز کوچک شدن سفره خانوار و حذف این محصول استراتژیک از سبد مصرفی در برنداشته است. از طرفی، با توجه به گرانی‌های مکرر برنج ایرانی و خارجی طی ماه‌های اخیر و بلاتکلیفی بازار از آینده برنج انتظار می‌رفت که با لغو ممنوعیت ثبت سفارش و واردات فصلی به نابه سامانی‌ها پایان داده شود، اما دبیر انجمن واردکنندگان برنج این موضوع را تکذیب می‌کند و معتقد است که قیمت برنج داخلی به قدری افزایش یافته، که آزادسازی واردات برنج هم دیگر بر بازار قیمتی این محصول اثری ندارد. این در شرایطی است که بنابراعلام گمرک، در حال حاضر نزدیک به ۱۵هزار تن برنج در بنادر و گمرکات کشور موجود است که اخیرا مقرر شده، این برنج‌ها به صورت کامل ترخیص تا دچار فساد نشوند. اما علاوه بر آن، ۸۵ هزارتن برنج نیز پس از ممنوعیت وارد بنادر و گمرکات کشور شده‌اند، که به گفته متولیان گمرک، این محموله‌های برنج، کد رهگیری بانک را به‌طور کامل دریافت کردند؛ یعنی ارز نیمایی به آنها تعلق گرفته و در حال حاضر فقط به دلیل ممنوعیت در گمرکات دپو شده‌اند. بنابراین با رفع ممنوعیت، بلافاصله این برنج‌ها قابلیت ورود به بازار را پیدا می‌کنند. اما موضوع قابل بحث دیگر در بازار این محصول، ورود برنج‌های بی‌کیفیت هندی به کشور است. به‌طوری که دبیر انجمن برنج، در اظهاراتی عنوان کرده که به دلیل اعمال تحریم‌ها در ازای نفتی که به هندوستان می‌دهیم، ناچاریم برنج وارد کنیم؛ اما این کشور محصولات بی‌کیفیت خود را برای می‌فرستد. با همه اینها، حتی با آزادسازی واردات از ابتدای آذرماه، بازهم معلوم نیست چه بر سر بازار برنج می‌آید.
قیمت برنج
آمارها نشان می‌دهد، سرانه مصرف برنج به ازای هر نفر ۳۶ تا ۳۶.۵ کیلوست که با احتساب جمعیت کشور و تولید داخل کسری نیاز کشور باید از طریق واردات تامین می‌شد که بنابر آمار گمرک در ۶ ماهه نخست سال ۷۱۴ هزار تن برنج وارد شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از لحاظ وزنی ۳۳ درصد رشد داشته است. اما انجمن واردکنندگان برنج کمبود و کاهش واردات را علت اصلی التهابات بازار می‌دانند و طی نامه‌نگاری متعدد از مقامات کشوری و وزیر جهاد کشاورزی خواستار رفع ممنوعیت واردات قبل از زمان مقرر شدند تا از نابه سامانی‌هایی بازار جلوگیری شود. بررسی‌ها از سطح بازار نشان می‌دهد، در حال حاضر هر کیلوگرم برنج صدری هاشمی ۵۹ هزار و ۴۵۰ تومان قیمت خورده است و هر کیلوگرم برنج طارم ممتاز نیز ۶۳ هزار و ۹۵۰ تومان قیمت خورده است و هر کیلوگرم برنج محلی گیلان نیز به قیمت ۶۱ هزار تومان در بازار خرید و فروش می‌شود. رصد قیمت‌ها در بازار کالا‌های اساسی از رسیدن میانگین قیمت برنج‌های ممتاز ایرانی به کیلویی ۵۰ تا ۶۵ هزار تومان خبر می‌دهد و این در حالی است که قیمت هر کیلوگرم برنج ایرانی در اخبار رسمی ۴۵ هزار تومان اعلام شده است. در حالی قیمت هر کیلوگرم برنج ممتاز ایرانی در اخبار رسمی ۴۵ هزار تومان اعلام شده است که رصد بازار از قیمت‌های نجومی برنج خبر می‌دهد؛ بررسی بازار حاکی از آن است که در حال حاضر هر کیلوگرم برنج صدری هاشمی ۵۹ هزار و ۴۵۰ تومان قیمت خورده است و هر کیلوگرم برنج طارم ممتاز نیز ۶۳ هزار و ۹۵۰ تومان قیمت خورده است و هر کیلوگرم برنج محلی گیلان نیز به قیمت ۶۱ هزار تومان در بازار خرید و فروش می‌شود. در این بین، اما میانگین قیمتی برنج‌های ممتاز ایرانی دودی بالاتر نیز است به‌طوری که هر کیلوگرم برنج طارم دودی ممتاز در بازار در بازه قیمتی ۷۰ تا ۷۷ هزار تومان خرید و فروش می‌شوند و یک بسته ده کیلوگرمی از این برنج دودی نزدیک به ۸۰۰ هزار تومان در بازار خرید و فروش می‌شود.
ماجرای برنج‌های دپویی
حال هرچند بنابر آمار گمرک، در هفت ماهه امسال بیش از ۷۳۷ هزار تن برنج وارد کشور شده که از نظر وزن ۲۷ درصد افزایش دارد، اما ۱۵ هزار تن برنج در گمرکات نیز دپو شده، که فرصت ترخیص نیافته‌اند. مسوولان گمرک درباره برنج‌های دپو شده در گمرک هم اینطور توضیح داده‌اند: «علی رغم هشدار‌های گمرک که پیش از امهال ممنوعیت فصلی داده شد و کسی هم توجهی نکرد، مجبور شدیم از وزارت صمت یک مصوبه‌ای را برای ترخیص برنج‌های که در بنادر و گمرکات کشور دپو شده‌اند بگیریم و براساس آن برنج‌ها را ترخیص کنیم.» گمرک در همین حال اعلام کرده: «در حال حاضر نزدیک به ۱۵هزار تن برنج را در بنادر و گمرکات کشور موجود است که با تسهیلاتی که گمرک در این زمینه داده، قبل از ممنوعیت فصلی به صورت ۹۰ درصد از این برنج‌ها خارج شده و ۱۰ درصد در گمرک باقی مانده و اخیرا درخواست شده که این برنج‌ها به صورت کامل ترخیص شوند که دچار فساد نشوند، ولی در کنارش محموله‌های برنجی وجود دارند که پس از ممنوعیت وارد بنادر و گمرکات کشور شده‌اند. به گفته متولیان گمرک، نکته قابل تامل این است که کد رهگیری بانک را به‌طور کامل دریافت کردند و یعنی ارز نیمایی به آنها تعلق گرفته و در حال حاضر فقط به دلیل ممنوعیت در گمرکات دپو شده‌اند و اگر در آینده این ممنوعیت را از بین ببرند، بلافاصله این برنج‌ها قابلیت ورود به بازار را پیدا می‌کنند و در نتیجه ۸۵ هزار تن برنج که اکثر آنها متعلق به ۲ یا ۳ شرکت هستند، ارز نیمایی را دریافت کردند و کد رهگیری بانک را گرفتند.» حال اینکه پس از دستور رییس قوه‌قضاییه برای پیگیری نحوه ورود، نگهداری و ترخیص کالا در گمرکات کشور و سازمان اموال تملیکی، رییس کل دادگستری استان هرمزگان از صدور دستور ویژه قضایی برای ترخیص فوری بیش از ۱۲هزار تن برنج وارداتی دپو شده در بندر شهید رجایی بندرعباس خبر داد و گفت: در صورت عدم ترخیص کالا‌های اساسی وارد شده از سوی بخش خصوصی ظرف مهلت مقرر، این اقلام به عنوان کالای احتکارشده تلقی و طبق قانون با افراد خاطی برخورد خواهد شد. هرچند رییس سازمان حمایت در ۳ آبان از لغو ممنوعیت ثبت سفارش و واردات فصلی برنج خبر داد، اما مسیح کشاورز دبیر انجمن واردکنندگان همان موقع اذعان کرد که در عمل خبری از ثبت سفارش برنج نیست. حال به تازگی، تابش رییس سازمان حمایت خبر داده که با دستور صریح وزیر جهاد کشاورزی و تصمیم تکمیلی که در این خصوص گرفته شد، ثبت سفارش برنج آزاد شده وتجار می‌توانند به ثبت سفارش اقدام کنند که واردات این کالا از ابتدای آذرماه آغاز می‌شود.
برنج را گران کردند؛ واردات بی‌اثر شد
در همین حال، مسیح کشاورز دبیر انجمن واردکنندگان برنج با تایید خبر آزادسازی ثبت سفارش واردات برنج در اظهاراتی عنوان کرده: قیمت برنج ایرانی به حدی گران شده که واردات برنج از اول آذر دیگر تاثیری بر بازار ندارد. به گفته او، با استمرار روند کنونی افزایش قیمت برنج ایرانی، بخشی از دهک‌های جامعه به سبب عدم توان خرید به مصرف برنج خارجی روی می‌آورند که با این وجود پیش‌بینی می‌شود که نیاز ماهیانه کشور به واردات به ۱۰۰ تا ۱۵۰هزارتن می‌رسد. بنابر آمار اعلامی او، در ۶ ماهه نخست سال ۴۰۰ هزارتن برنج توسط بخش خصوصی وارد شده که با احتساب مصرف سالانه ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تن برنج و کسر تولید داخل، یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن کسری کشور با احتساب ذخایر استراتژیک باید از طریق واردات تامین شود که با این وجود یک میلیون تن دیگر تا پایان سال باید وارد شود. اما علی اکبریان عضو هیات‌مدیره انجمن برنج با اشاره به اینکه خبری از التهاب قیمت برنج در بازار نیست، می‌گوید: علی رغم آنکه واردکنندگان کمبود برنج را مطرح می‌کنند، اما تولیدکنندگان معتقدند که کسری در بازار نداریم. هر چند ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تن کسری نیاز کشور باید از طریق واردات تامین شود اکبریان از کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی تولید برنج خبر داده و به «باشگاه خبرنگاران» گفته است: «با توجه به شرایط خشکسالی و کم بارشی، تولید برنج با افت ۱۰ تا ۱۵درصدی به ۲میلیون و ۲۰۰ هزارتن خواهد رسید. به گفته او، تغییر ذائقه برخی اقشار جامعه به سمت فست فود و گرانی برنج منجر به کاهش سرانه مصرف شده که استمرار افزایش قیمت بازهم بر این امر تاثیر می‌گذارد.»
معاوضه نفت با برنج بی‌کیفیت هندی
از سویی دیگر، جمیل علیزاده شایق دبیر انجمن برنج کشور درباره دلایل گرانی اخیر برنج ایرانی، می‌گوید: یکی از دلایل گرانی برنج داخلی دستمزد بالای کارگری است و امیدوارم دولت در بحث تحریم‌ها نرمش بیشتری به‌خرج بدهد تا ما بتوانیم ماشین‌آلات را وارد کنیم. در گرانی‌های اخیر این تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان هستند که بیشترین ضرر را متحمل می‌شوند و بیشترین سود نصیب واسطه‌ها شد. او در پاسخ به این پرسش که به چه علت قیمت برنج خارجی همگام با برنج داخلی روند صعودی به خود گرفت، به «ایلنا» گفته است: من این پرسش را با پرسش از مسوولان جواب می‌دهم. آیا برنج خارجی که وارد کشور می‌شود برنج درجه یک اروگوئه است؟ آیا برنج باسماتی پاکستان را وارد می‌کنیم؟ به گفته این فعال اقتصادی، به‌دلیل اعمال تحریم‌ها ما در ازای نفتی که به هندوستان می‌دهیم چاره‌ای جز این نداریم که برنج از این کشور وارد کنیم و از آنجایی‌که ما تنها از هندوستان می‌توانیم برنج وارد کنیم این کشور محصولات بی‌کیفیت خود را برای می‌فرستد. در حالی که برنج هندی تا ۳ سال پیش کیفیت قابل قبولی داشت. بنابه اظهارات او، سازمان‌های نظارتی نسبت به این مسائل بی‌تفاوت شده‌اند از این‌رو شاهد گرانی قیمت برنج خارجی هم هستیم. این نکته را در نظر داشته باشید که قیمت برنج در مازندران و گیلان غیرقابل باور نشده و با بقیه اقلام هماهنگی دارد. اما وقتی برنج از شمال به دیگر شهر‌های ایران از جمله تهران می‌آید هزاران ناخالصی روی آن انجام می‌شود و درنهایت مردم باید با قیمت گزاف برنج ناخالص را خریداری کنند. او در پاسخ به این پرسش که اگر تولید از شمال به مناطق دیگر کشور برود آیا شاهد تعدیل قیمت این محصول خواهیم شد، گفت: ۱۶ استان برنج خیز در کشور وجود دارد. اگر سطح زیر کشت برنج در کشور را ۶۰۰ هزار هکتار فرض کنیم ۵۰۰ هزار هکتار آن در شهر‌های شمالی ایران به‌ویژه گلستان، گیلان و مازندران متمرکز است. علیزاده شایق همچنین گفت: در استان‌های لرستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان برنج تولید برنج می‌شود، اما برنج تولیدی در این استان‌ها در همان منطقه مصرف می‌شود و ذائقه دیگر شهر‌ها با آن برنج همخوانی ندارد. برنج جنوب در تهران خریدار ندارد، بنابراین آنها نه تولیدات‌شان را صادر می‌کنند و نه خواهان برنج شمال هستند.
