اثر مثبت کاهش نرخ ارز بر تولید

تعادل| 

شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد ایران در آبان 1399 برابر با 45.70 واحد اعلام شد. اگرچه همچنان این عدد زیر مرز 50 واحد و در محدوده انقباض و رکود قرار دارد، اما نسبت به ماه قبل با بهبود 1.23 واحدی مواجه شده است. این در حالی است که شامخ بخش صنعت 4.59 واحد سقوط کرده و روی رقم 47.63 واحد ایستاده است. همچنین شاخص انتظارات تولید در ماه آینده در بخش صنعت (51.59) اگرچه نسبت به ماه قبل (57.63) کاهش در درصد خوش‌بینی فعالان اقتصادی را نشان می‌دهد اما همچنان اکثر فعالان اقتصادی امید به بهبود شرایط در آذرماه دارند. با این حال، بررسی جزییات شامخ نشان می‌دهد یکی از دلایل بهبود اندک این شاخص، تأثیر مثبت کاهش نرخ ارز بر قیمت مواد اولیه و قیمت فروش بوده است.

    جزییات نظر سنجی از بنگاه‌ها 

طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید برای کل اقتصاد ایران در آبان ماه 45.7 به دست آمده‌ است که نشان می‌دهد نسبت به مهره ماه (44.47)، نرخ کاهش کمتری در برخی فعالیت‌های اقتصادی وجود داشته است. بنگاه‌های اقتصادی شرکت‌کننده در طرح شامخ آبان ماه، به‌غیراز مولفه میزان سفارشات جدید مشتریان درمجموع وضعیت سایر زیرشاخص‌های اصلی را بدتر از ماه قبل ارزیابی کرده‌اند. نتایج نشان می‌دهد درحالی که در این ماه اکثر فعالیت‌های بخش صنعت با رکود روبرو بوده است، افزایش اندک در شاخص کل ناشی از کم شدن شدت رکود در بخش خدمات بوده است.

در این ماه، شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار (46.68) نسبت به مهرماه (43.51) با نرخ کاهش کمتری روبه‌رو بوده است. هرچند میزان تولیدات و ارایه خدمات در بخش ساختمان به‌ویژه در صنعت با کاهش روبه‌رو بوده است اما ملایم‌تر شدن نرخ کاهش در بخش خدمات و کشاورزی، درمجموع باعث افزایش اندک در شاخص کل میزان فعالیت‌های کسب‌وکار شده است. از سوی دیگر شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (83.09) نسبت به مهرماه نرخ افزایش کمتری داشته و برای اولین‌بار طی 7 ماه گذشته شدت در افزایش قیمت‌ها کمتر بوده است که دلیل عمده آن روند کاهش نرخ ارز بوده است. این در حالی است که بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم ماهانه آبان 5.2 درصد یعنی نسبت به نرخ 7 درصدی مهر اندکی کاهش یافته اما نرخ تورم 12 ماهه منتهی به آبان ماه 29 درصد و نسبت به ماه قبل 1.8 درصد افزایش داشته است. همچنین قیمت فروش محصولات تولید شده یا خدمات ارایه شده در آبان ماه (64.71) با افزایش کمتری نسبت به مهرماه (77.31) همراه بوده‌ و این روند در بخش ساختمان بسیار مشهودتر از سایر بخش‌ها ‌است. به‌طورکلی کندتر شدن روند افزایش قیمت‌ها متأثر از انتظارات خوش‌بینانه در کاهش نرخ ارز بوده است و علاوه بر آن کاهش شدید تقاضا در بخش ساختمان در شدت ملایم‌تر شدن روند قیمت‌ها در این بخش تأثیر داشته است. در این میان، شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده 50.13 ارزیابی شده که در مقایسه با مهرماه (41.15) افزایش داشته است و خوش‌بینی فعالان اقتصادی و چشم‌انداز بهتری در ماه آذر را نشان می‌دهد. این گزارش نشان می‌دهد به‌طورکلی با افزایش مجدد شیوع کووید 19 و محدودیت‌های اتخاذ شده به دلیل افزایش نرخ ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از آن در کشور، میزان تقاضا در آبان ماه کاهش یافته، که شدت کاهش تقاضا و میزان فروش در بخش صنعت بیشتر از سایر بخش‌ها بوده است. از سوی دیگر افزایش شاخص انتظارات نسبت به فعالیت در ماه آینده نشان می‌دهد که از جنبه روانی، فعالان اقتصادی با نگرش مثبت به اتفاقات رخ داده در آبان ماه به‌ویژه مشخص شدن نتایج انتخابات امریکا و تأثیر آن بر کاهش نرخ ارز می‌نگرند. هرچند در این ماه سرعت ترخیص کالاها و مواد اولیه از گمرکات کشور افزایش یافته، اما همچنان برخی از سوء مدیریت‌ها و ناهماهنگی‌ دستگاه‌های اجرایی ازجمله بین وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت، سازمان گمرک و بانک مرکزی در ترخیص و تخصیص ارز به مواد اولیه وجود داشت، همچنین تأمین مواد اولیه موردنیاز از صنایع بالادستی نظیر پتروشیمی، مشکلات و موانعی بسیاری را بر سر راه فعالان اقتصادی ایجاد کرده است.

    جزییات شاخص صنعت

بر اساس داده‌های به دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در آبان ماه، 47.63 است و اکثر فعالیت‌های بخش صنعت نسبت به مهرماه (52.22) با رکود روبه‌رو بوده‌اند. این شاخص که طی 7 ماه گذشته یکی از کمترین مقادیر خود را به ثبت رسانده است، نشان می‌دهد که از یک‌سو تأثیر کاهش در تقاضا - ناشی از محدودیت‌های کووید 19- همچنین امیدواری به کاهش قیمت‌ها و از سوی دیگر کمبود شدید نقدینگی تولیدکنندگان باعث رکود در این بخش شده است. فعالان اقتصادی بخش صنعت به‌غیراز سرعت انجام و تحویل سفارش، وضعیت سایر زیرشاخص‌های اصلی را بدتر از ماه قبل ارزیابی کرده‌اند. شاخص میزان تولید محصولات در آبان (47.94) با افت نسبتاً محسوسی نسبت به ماه قبل (52.16) روبه‌رو بوده‌ و این به دلیل کاهش شدید تقاضا و میزان سفارشات جدید مشتریان نسبت به ماه قبل بوده و کاهش در میزان فروش محصولات تولید شده (43.03) را نیز به دنبال داشته است. همچنین کمبود نقدینگی جهت تأمین مواد اولیه موردنیاز تولیدکنندگان که طی ماه‌های اخیر همواره وجود داشته به همراه کاهش تقاضا باعث رکود در تولید شده است. شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در آبان ماه (44.02) نسبت به ماه قبل (55.42) با افت قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است این کاهش به دلیل تبعات ناشی از تعطیلی و محدودیت‌های بیشتر ناشی از کووید 19 همچنین انتظارات مشتریان نسبت به کاهش قیمت‌ها در ماه‌های آتی بوده است. میزان موجودی مواد اولیه در آبان (42.49) همچنان نسبت به ماه قبل کمتر گزارش شده است اما این روند کاهشی نسبت به مهرماه (37.46) با شدت کمتری بوده که به نظر می‌رسد افزایش ترخیص مواد اولیه از گمرکات کشور در آن موثر بوده است. شاخص قیمت خرید مواد اولیه در آبان (79.90) نسبت به مهرماه (94.82) شیب ملایم‌تری را در روند افزایش قیمت‌ها طی 7 ماه گذشته نشان می‌دهد که به دنبال تأثیر کاهش نرخ ارز اتفاق افتاده است. بنا به نظر فعالان اقتصادی طی ماه گذشته مواد اولیه خارجی با قیمت پایین‌تر تأمین شده است درحالی که قیمت خرید مواد اولیه داخلی همچنان افزایشی است. بر همین اساس شاخص قیمت فروش مواد اولیه در بخش صنعت (62.19) نیز کمترین مقدار افزایش را طی 7 ماه اخیر داشته است. شاخص انتظارات تولید در ماه آینده در بخش صنعت (51.59) اگرچه نسبت به ماه قبل (57.63) کاهش در درصد خوش‌بینی فعالان اقتصادی را نشان می‌دهد اما همچنان اکثر فعالان اقتصادی امید به بهبود شرایط در آذرماه دارند. شاخص کل شامخ در بخش صنعت برای صنایع پوشاک و چرم (41.6)، صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی (43.9) و صنایع فرآورده‌های نفت و گاز (44) (به دلیل مشکل نقدینگی و تأمین مواد اولیه) کمترین مقدار را نسبت به ماه قبل داشته‌اند و سایر صنایع (58)، وسایل نقلیه و قطعات وابسته (53.9) و صنایع لاستیک و پلاستیک (52.1) تنها صنایعی بودند که وضعیت بهتری نسبت به ماه قبل داشته‌اند. همچنین انتظارات تولید در ماه آینده برای صنایع کانی غیرفلزی (72.2) نشان‌دهنده خوش‌بینی و در صنایع پوشاک و چرم (41.7) و چوب، کاغذ و مبلمان (33.3) نشان‌دهنده بدبینی بنگاه‌های اقتصادی این بخش‌ها نسبت به ماه آینده است.

به‌طورکلی در بخش صنعت ملاحظه می‌شود که از یک‌سو با کمبود شدید نقدینگی و از سوی دیگر کاهش سفارشات جدید مشتریان و امیدواری نسبت به کاهش در روند فزاینده قیمتی کالاها که طی ماه‌های اخیر وجود داشته، میزان تولید و سفارشات مشتریان با روند کاهشی در آبان ماه روبه‌رو بوده است. بااین‌حال همچنان اکثر فعالان اقتصادی نسبت به ماه آینده خوش‌بین هستند اما درصد انتظارات مثبت تولیدکنندگان نسبت به ماه قبل کاهش داشته است. برخی فعالان اقتصادی که با وزارت صمت سروکار دارند، به وجود فساد و تبعیض شدید در تخصیص مواد اولیه و عدم پیگیری برای حل مشکلات اشاره دارند. علاوه بر این فعالان اقتصادی همچنان در تأمین ارز موردنیاز خود از بانک مرکزی جهت خرید مواد اولیه با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند که در آبان ماه این موضوع مجدداً شدت گرفته است.