تعادل |
رویداد بزرگ تجاری «تهران و بغداد» عصر روز گذشته در محل اتاق ایران کلید خورد. این رویداد با استقبال شدید بازرگانان، صنعتگران وصاحبان بنگاه‌های ایرانی روبرو بود. به‌طوری که اتاق ایران روز شلوغی را پشت سرگذاشت و مراسم با تاخیر بیش از یک ساعت برگزار شد. اما آمدن هیات بلندپایه سیاسی و تجاری عراقی به سرپرستی نخست وزیر این کشور، آن‌هم کمتر از یک‌ماه بعد از سفر حسن روحانی به عراق، می‌تواند حامل چه پیام مهمی باشد. از بعد اقتصادی قطعا سفر هیات تجاری عراقی، چشم‌انداز روشنی را برای افزایش مبادلات تجاری تا مرز 20 میلیارد دلار، توسعه سرمایه‌گذاری‌های مشترک اقتصادی در بخش‌های صنعتی وزیرساختی بین دو کشور در بلندمدت رقم خواهد زد. اما از بعد سیاسی، نگاهی که وجود دارد این است عراق نقش میانجیگری بین تهران و ریاض را برعهده گرفته وسفر «عادل عبدالمهدی» در راستای نزدیک کردن دیدگاه‌های این دو کشور است. اما در رویداد تجاری تهران چه گذشت و خواسته فعالان اقتصادی چه بود؟
از نگاه رییس پارلمان بخش خصوصی، «عدم وجود روابط بانکی، ناتوانی در مبادلات پولی، عدم پوشش‌های بیمه‌ای و وجود برخی مشکلات در حمل و نقل، گمرک و استاندارد» معضلاتی است که کندی مراودات اقتصادی فی‌مابین را سبب شده و حل آنها جزو مطالبات فعالان اقتصادی بخش‌های خصوصی از دولتمردان دو کشور است. اما مهم‌ترین مطالبات بخش خصوصی که روز گذشته از سوی غلامحسین شافعی قرائت شد، را می‌توان «امضای موافقتنامه تجارت آزاد بین دو کشور، تعمیق روابط اقتصادی دو کشور از طریق ایجاد مناطق آزاد تجاری، شهرک‌های صنعتی و ساماندهی بازارچه‌ها و ایجاد دروازه مشترک گمرکی بین دوکشور، نگاه به ایران به عنوان دروازه ورود به کشورهای آسیای میانه (CIS) و استفاده از مسیر ترانزیتی ایران برای دسترسی به بازار بزرگ ۴۵۰ میلیون نفری پیرامون و همچنین استفاده از مسیر ترانزیتی عراق برای دسترسی به بازار سوریه، لبنان واردن و..» عنوان کرد. از آنسو، نخست وزیر عراق که هدف سفر خود را پیگیری دو موضوع مهم از جمله «لغو روادید و پیگیری راه آهن شلمچه» عنوان کرد، این اطمینان را به فعالان اقتصادی ایران داد که موانع پیش روی آنها برداشته خواهد شد. اما نکته مهم را وزیر بازرگانی عراق گفت. او سیاست کنونی دولت جدید عراق را، گشودن دروازه‌های تجاری عراق به سوی فعالان اقتصادی ایران عنوان کرد.
درخواست‌های اتاق از عراقی‌ها
پارلمان بخش خصوصی، روز گذشته میزبان هیات سیاسی و تجاری از کشور عراق به سرپرستی نخست‌وزیر این کشور بود. این مراسم که با حضور معاون اول رییس‌جمهور ایران و وزرای صنعت و نیرو برگزار شد، با استقبال خوبی از سوی بازرگانان و صنعتگران عصر روز گذشته در محل اتاق ایران برگزار شد. سفر نخست‌وزیر عراق به ایران در آغازین روز‌های سال ۹۸ در شرایطی است که قبل از این روسای‌جمهور دو کشور سفر‌های دیپلماتیک سطح بالایی را در سال ۹۷ در دو کشور صورت دادند. در جریان دیدار دو روز قبل (شنبه 17 فروردین ماه 98) حسن روحانی در دیدار با نخست وزیر عراق خواستار افزایش سطح مبادلات تجاری ایران و عراق به افق ۲۰ میلیارد دلاری مورد نظر تهران و بغداد در سال‌های آینده شد. البته مطابق آمارها، «عراق» با ارزش 8 میلیارد و 239 میلیون دلار، در جایگاه دوم شریک تجاری ایران قرار دارد. البته برخی از منابع عربی نزدیک به عراق یک هدف سیاسی از این سفر نیز متصور شدند که همان طرح نخست‌وزیر عراق برای نزدیک کردن دیدگاه‌های میان تهران و ریاض است.
اما در دیدار روز گذشته فعالان بخش خصوصی با هیات عراقی چه گذشت؟ بخش خصوصی تلاش کرد تا خواسته‌های خود را در قالب چندین پیشنهاد به طرف عراقی برای توسعه همکاری‌ها بیان کند. از آنسو، عراقی‌ها با شنیدن درخواست‌های فعالان اقتصادی ایران تلاش کردند تا انها را نسبت به آینده این روابط در سطح بلندمدت امیدوار کنند.
در همین راستا، رییس اتاق بازرگانی ایران در این دیدار به نمایندگی از طرف بخش خصوصی به ایراد سخنانی در مورد روابط تجاری با عراق پرداخت. غلامحسین شافعی، از آمادگی بخش خصوصی برای توسعه روابط اقتصادی با عراق خبر داد و گفت: حجم روابط تجاری دو کشور با وجود افزایش در سال ۲۰۱۸ میلادی، در خور ظرفیت‌های دو طرف نیست. البته بنابه گفته رییس پارلمان بخش خصوصی، «عدم وجود روابط بانکی»، «ناتوانی در مبادلات پولی»، «عدم پوشش‌های بیمه‌ای» و «وجود برخی مشکلات در حمل و نقل، گمرک و استاندارد» از جمله مشکلات عمده‌ای است که موجب کندی در مراودات اقتصادی فی‌مابین شده که حل این مشکلات، جزو مطالبات فعالان اقتصادی بخش‌های خصوصی از دولتمردان دو کشور است. رییس اتاق ایران با اشاره به اینکه بخش خصوصی ایران نیز توجه جدی به توسعه روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای اسلامی به ویژه همسایه، را در دستور کار خود قرار داده است، گفت: اما در این میان کشور دوست و برادر عراق از جایگاه ویژه‌ای برخورداراست. او به حجم مبادلات تجاری میان دو کشور نیز اشاره کرد و گفت: آمارها نشان می‌دهد حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال گذشته 8 میلیارد دلار بوده است؛ اما سوال اساسی این است که آیا این حجم روابط در خور ظر فیت‌های اقتصادی و توانایی‌های دو کشور است؟ به گفته شافعی، بطور قطع پتانسیل‌های همکاری اقتصادی میان دو کشور فراتر از این میزان است در این ارتباط وجود برخی مشکلات مانع از دستیابی به سطح مناسب مطلوب اقتصادی در حد انتظار طرفین شده است.
او اظهار کرد: در عین حال انتظار می‌رود با تسهیل تردد تجار و یکسان‌سازی تعرفه‌های گمرکی زمینه برای تجارت سالم و روان میان فعالان اقتصادی بیش از پیش فراهم گردد که خوشبختانه در سفر اخیر رییس‌جمهور به بغداد امیدهای تازه‌ای ایجاد شد. شافعی خطاب به طرف‌های عراقی از آمادگی بخش خصوصی ایران در قالب اتحادیه‌ها و انجمن‌ها و تشکل‌های تخصصی وابسته به اتاق ایران جهت بازسازی زیرساخت‌ها و بخش‌های صنعتی و معدنی عراق خبر داد.
او همچنین اعلام کرد که فعالان اقتصادی توانایی ارایه خدمات فنی و مهندسی و سرمایه‌گذاری مشترک در زمینه‌های مختلف عمرانی کشور عراق از جمله ساخت و ساز فرودگاه، جاده‌سازی، سد‌سازی، کشاورزی، صنایع غذایی، گردشگری زیارتی، توریسم درمانی، تولید مشترک در زمینه‌های لوازم خانگی، نساجی، فرآورده‌های لبنی و مصالح ساختمانی را نیز دارند.
رییس اتاق بازرگانی ایران در بخش دیگری از صحبت‌های خود به ارایه پیشنهاداتی پرداخت که بر مبنای آن، «امضای موافقتنامه تجارت آزاد بین دو کشور، تعمیق روابط اقتصادی دو کشور از طریق ایجاد مناطق آزاد تجاری، شهرک‌های صنعتی و ساماندهی بازارچه‌ها و ایجاد دروازه مشترک گمرکی بین دوکشور، نگاه به ایران به عنوان دروازه ورود به کشورهای آسیای میانه (CIS) و استفاده از مسیر ترانزیتی ایران برای دسترسی به بازار بزرگ ۴۵۰ میلیون نفری پیرامون، همچنین استفاده از مسیر ترانزیتی عراق برای دسترسی به بازار سوریه، لبنان واردن و مواردی از این دست» است. او اظهار کرد: ایجاد سازوکارهای لازم برای حضور گسترده شرکت‌های صدور خدمات فنی ومهندسی ایران در پروژه‌های عمرانی عراق از جمله راهسازی، ساخت وساز، نیروگاه و پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی و پرداخت مطالبات شرکت‌های خدمات فنی و مهندسی ایران که در عراق پروژه‌های متعدد اجرا نموده یا در حال اجرا هستند.
اما در ادامه این رویداد تجاری، معاون اول رییس‌جمهور در دیدار فعالان اقتصادی ایران با نخست وزیر عراق در محل اتاق بازرگانی ایران، فشارهای غیرقانونی و ظالمانه امریکا را مورد اشاره قرار داد و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها در مناسبات دولت و مردم ایران و دولت و مردم عراق را بر خلاف منافع دو کشور دانست.
به گفته اسحاق جهانگیری، برادران عراقی در حال توسعه عراق هستند که این پیروزی بسیار ارزشمندی است و باید به دولت و ملت عراق بابت آن تبریک گفت. او افزود: ایران در حمایت از دولت و مردم عراق در برابر جنگ، حضور مداوم داشته و مفتخر است که این پیروزی در عراق به دست آمده است، ما در ایران همواره از استقلال، تمامیت ارضی، ثبات سیاسی و توسعه و بازسازی عراق حمایت کرده و امیدواریم در دوران پساداعش بتوانیم در کنار برادران عراقی در بازسازی این کشور حضور داشته باشیم.
معاون اول رییس‌جمهور با بیان اینکه عراق برای عبور از چالش‌های پیش رو و پیگیری روند سیاسی مبتنی بر مردم سالاری و استقرار و ثبات سیاسی وارد مرحله بازسازی خود شده است، گفت: ایران، کشور عراق را کشوری ثروتمند و برخوردار از اهمیت جغرافیایی و کشوری دوست برای خود می‌داند.
جهانگیری در عین حال، عراق جدید را پلی برای همکاری و شراکت همه کشورهایی می‌داند که به استقلال و حاکمیت ملی این کشور پایبند هستند و به خواست و رأی ملت عراق احترام می‌گذارد. از این رو، در این مسیر برای سرعت بخشیدن به توسعه عراق آماده همکاری دوجانبه و چندجانبه منطبق با سیاست‌های دولت عراق هستیم.
جهانگیری گفت: فشارهای غیرقانونی و ظالمانه امریکا برای ایجاد محدودیت در مناسبات دولت و مردم ایران و دولت و مردم عراق، بر خلاف منافع دو کشور است. ایران و عراق تصمیم گرفته‌اند در این منطقه پرآشوب و پرمنازعه، روابطی دوستانه، مستحکم و مبتنی بر منافع مشترک داشته باشند. به گفته او، راهبرد ما در زمینه توسعه همکاری‌های اقتصادی، رسیدن به عدد ۲۰ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ است که تحقق این مهم، نقش بسزایی در توسعه کمی و کیفی روابط و ارتقای شاخص‌های اقتصادی مناسبات دو کشور دارد. در حال حاضر محصولات پلیمری و فرآورده‌های نفتی و کالاهای تولیدی و برق و گاز مهم‌ترین کالای صادراتی ایران به عراق است.
تامین برق عراق تا 2021
سخنران بعدی این مراسم اما، وزیر نیروی ایران بود. او در این دیدار اعلام کرد که ۹۰ درصد از بهای برق صادراتی ایران به عراق وصول شده و همچنان آماده صادرات برق به این کشور هستیم. رضا اردکانیان با اشاره به برنامه توسعه‌ای ایران و عراق در حوزه صنعت که به تازگی طراحی شده است، گفت: امیدواریم برابر زمان بندی، بتوان در طول سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به هدف این برنامه رسید؛ این در حالی است که طبیعتا در طول سه سال پیش رو، هر زمان نیازهایی برای صدور برق برای عراق وجود داشته باشد، با رعایت شرایط فنی لازم برای ایران و در چارچوب قراردادی که به امضا رسیده است، صادرات برق را انجام خواهیم داد. به گفته او، بنا بر جدول زمانی، این قرارداد با بازپرداخت مربوط به صادرات برق به شکل منصفانه‌ای برخورد کرده و همانطور که در طول ۱۵ سال گذشته بیش از ۶ میلیارد دلار برق به کشور عراق صادر کرده‌ایم، این مسیر را ادامه خواهیم داد.
دو هدف مهم سفر هیات عراقی
پس از آنکه بخش خصوصی مواضع خود را در زمینه توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری با عراقی‌ها مطرح کرد، طرف‌های عراقی به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند. اما «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر عراق که به گفته خودش سعی کرد از بیان سخنرانی رسمی امتناع کند، مهم‌ترین اهداف سفر خود به ایران را، «اجرایی شدن لغو روادید و پیگیری راه آهن شلمچه» عنوان کرد وگفت: هدف اصلی ما گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های صنعتی است تا بتوانیم به ملت و مردم خود خدمت کنیم. انعقاد قراردادهای دوجانبه که در سفر قبلی حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران به عراق به امضا رسید و مذاکراتی که امروز در اتاق بازرگانی ایران با تاجران و صنعتگران ایرانی خواهیم داشت، نشان از اراده دو کشور برای گشترش همکاری‌ها دارد.
نخست وزیر عراق با بیان اینکه کوتاهی در تولید و صادرات نفت از سوی ایران و عراق صورت نگرفته است، گفت: تحریم و جنگ، به‌شدت صادرات نفت دو کشور را کاهش داد. اما در سال‌های گذشته اقدامات مناسبی در جهت بازسازی عراق انجام شده و توانسته‌ایم سیستم بانکی و اداری و نیز روابط بانکی خود را اصلاح کرده و پیشرفت‌هایی در این حوزه حاصل کنیم. به گفته او، هم‌اکنون تبادل کالا و تجربه میان عراق و سایر کشورها انجام می‌شود و نسبت به سال‌های گذشته در وضعیت بهتری قرار داریم؛ اما اگرچه تا حدودی پیشرفت داریم، اما هنوز ما راضی نیستیم.
«عادل عبدالمهدی» با بیان اینکه ما باید در محدوده اول در منطقه قرار داشته باشیم و از چالش‌هایی که وجود دارد، عبور کنیم، تصریح کرد: جنگ، سرمایه‌های ما را هدر داد و بر اساس بررسی‌های انجام شده، چندین میلیارد دلار از سرمایه‌های عراق را از بین برده است. او تصریح کرد: عراق از این مرحله جنگ عبور کرده ولی درگیر جنگ‌های داخلی است که متوقف نشده است. هر جنگی که بر علیه این کشور انجام شد، معادل جنگ جهانی اول خسارت داشته است؛ چراکه تأسیسات زیربنایی در عراق بطور کامل از بین رفته است. به گفته نخست وزیر عراق، دو کشور ایران و عراق در سال‌های گذشته تحت محاصره قرار داشته و عراق نیز درگیر محاصره و تحریم بوده است.
۱۳ سال بر اساس قطعنامه شورای امنیت در محاصره و تحریم قرار داشته‌ایم که هنوز هم آثار آن وجود دارد. او اظهار کرد: قبل از جنگی که میان ایران و عراق رخ داد، دو کشور 10 میلیون بشکه نفت به صورت روزانه صادر می‌کردند، اما اکنون دو کشور کمتر از نصفی از این مقدار را صادر می‌کنند. در حالی که در تولید و صادرات نفت کوتاهی در کار نبوده است.
گشودن دروازه‌های تجاری عراق
همچنین در همایش تجاری ایران و عراق «محمد هاشم عبدالمجید» وزیر بازرگانی عراق ضمن تشکر از اتاق بازرگانی ایران برای برگزاری این همایش گفت افتخار بزرگی است که امروز من در اینجا حضور دارم و می‌توانم قدمی برای هم گسترش همکاری‌های دو کشور و مردم بردارم. او هدف اصلی در این همایش را، گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های صنعتی دانست و گفت: انعقاد قراردادهای دوجانبه که در سفر قبلی حسن روحانی به عراق به امضا رسید و مذاکراتی که امروز در اتاق بازرگانی ایران با تاجران و صنعتگران ایرانی خواهیم داشت نشان از اراده دو کشور برای گسترش همکاری‌ها دارد. او در عین حال سیاست کنونی دولت جدید عراق را، گشودن دروازه‌های تجاری عراق به سوی فعالان اقتصادی ایران عنوان کرد.
«ماجد بوزان» رییس اتحادیه اتاق‌های بازرگانی عراق نیز در این دیدار از حجم تجارت با ایران اظهار نارضایتی کرد و گفت: عراق و بخش خصوصی با ایران و اکثر کشورهای دنیا مراودات تجاری دارد و امروز ما به دنبال گسترش همکاری‌ها با کشور دوست و همسایه ایران هستیم. در حال حاضر حجم تجارت دو کشور مورد مطلوب ما نیست و ما تلاش داریم که این حجم افزایش پیدا کند. به گفته او، ایران در حوزه‌های صنعتی، کشاورزی و انرژی از تجارب و تولیدات قوی برخوردار است و من از همین تریبون اعلام می‌کنم که آماده استقبال از شرکت‌های ایرانی برای بازسازی عراق هستیم و علاوه بر تجارت کالایی به دنبال تولیدات مشترک با شرکای ایرانی هستیم.
