خیز بنگاه‌های جوان در اشتغال‌زایی

تعادل|

تکمیل طرح‌های نیمه تمام که یکی از ماموریت‌های مهم وزارت صنعت، معدن و تجارت به شمار می‌رود، طی سال‌های اخیر با سد کمبود منابع روبه‌روست. آمار منتشر شده از سوی این وزارتخانه تا پایان سه فصل نخست سال 1396 نیز نشان می‌دهد، طرح‌های نیمه تمام بسیاری در کشور وجود دارد که عمده فراوانی آنها نیز در گروه طرح‌هایی است که کمتر از 20‌درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند؛ به عبارتی زمان زیادی از کلنگ زدن آنها نمی‌گذرد. مطابق آمارها از مجموع 55 هزار و 9 فقره طرح نیمه‌تمام صنعتی با پیشرفت فیزیکی صفر تا ۹۹‌درصد موجود در کشور، 50هزار و 265فقره طرح به صنایع کوچک و متوسط با اشتغال کمتر از ۱۰نفر کارکن و ۱۰ تا ۵۰نفر کارکن اختصاص دارد. این در حالی است که در مدت مشابه سال 95، طرح نیمه‌تمام صنعتی با پیشرفت فیزیکی صفر تا ۹۹درصد در کشور 57هزار و ۷۷۹ فقره ثبت شده بود که از این میزان ۵۲هزار و ۸۸۰ فقره طرح به صنایع کوچک و متوسط با اشتغال کمتر از ۱۰نفر کارکن و ۱۰ تا ۵۰نفر کارکن اختصاص داشت. این امر بیانگر کاهش طرح‌های نیمه‌تمام صنعتی در کشور دارد که دلیل آن می‌تواند ناشی از تکمیل برخی از این طرح‌ها یا عدم کلید خوردن طرح‌های جدید باشد. از آن‌سو داده‌های آماری همچنین حاکی از این است که صنایع کوچک و متوسط بیشترین سهم را در میان طرح‌های نیمه تمام صنعتی تا پایان آذرماه سال 1396 دارند. از این رو می‌توان گفت که بنگاه‌های جوان در سال 1397 در روند اشتغال‌زایی و توسعه نقشه راه صنعت نقش پررنگی بر عهده خواهند داشت.

 پرونده نیمه تمام‌های صنعتی

بر اساس آمار اعلام ‌شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، از مجموع 55 هزار و 9 فقره طرح نیمه‌تمام صنعتی با پیشرفت فیزیکی صفر تا ۹۹‌درصد موجود در کشور، 50 هزار و 265 فقره طرح به صنایع کوچک و متوسط با اشتغال کمتر از ۱۰ نفر کارکن و ۱۰ تا ۵۰ نفر کارکن اختصاص دارد. در این خصوص می‌توان به وجود 19 هزار و 934 فقره طرح به صنایع کمتر از ۱۰نفر کارکن و 30 هزار و 331 فقره طرح نیز به صنایع با ۱۰ تا ۵۰ نفر کارکن اشاره کرد. با این شرایط می‌توان گفت سهم سایر گروه‌ها (۵۰ تا۱۰۰ نفر کارکن و ۱۰۰نفر و بیشتر کارکن) از طرح‌های در دست اجرا تنها ۴ هزار و 744 فقره طرح است.

در زمینه اشتغال نیز صنایع کوچک و متوسط (با اشتغال کمتر از ۱۰نفر کارکن و ۱۰ تا ۵۰نفر کارکن) بیشترین میزان فرصت‌های شغلی را ایجاد خواهند کرد. از مجموع حدود یک میلیون و 740 هزار و 176 فرصت شغلی که پیش‌بینی می‌شود بر اثر تکمیل این طرح‌ها در کشور ایجاد شود، چیزی در حدود 814 هزار و 400 مورد به بنگاه‌های کوچک و متوسط (با اشتغال کمتر از ۱۰نفر کارکن و ۱۰ تا ۵۰ نفر کارکن) اختصاص دارد. پیش‌بینی می‌شود در گروه صنایعی که کمتر از 10نفر کارکن دارند، مجموعا حدود 155 هزار و 770 فرصت شغلی ایجاد شود و صنایعی که بین 10 نفر تا 50 نفر کارکن دارند نیز 658 هزار و 630 فرصت شغلی را به خود اختصاص می‌دهند. به این ترتیب به نظر می‌رسد، صنایع کوچک و متوسط بیشترین سهم از تمام طرح‌های در دست اجرا و نیمه تمام کشور را به خود اختصاص داده‌اند و این صنایع احتمالا پیشران رشد صنعتی کشور در سال‌های پیش‌رو خواهند بود. بررسی داده‌های آماری مربوط به طرح‌های نیمه تمام در سه فصل نخست سال 1396 و مقایسه آن با داده‌های مربوط به مدت مشابه در سال گذشته نشان از روند کاهشی این طرح‌ها دارد. مطابق آمارها تا پایان آذرماه سال 1395، طرح نیمه‌تمام صنعتی با پیشرفت فیزیکی صفر تا ۹۹‌درصد در کشور مجموعا 57 هزار و ۷۷۹ فقره بوده است؛ این درحالی است که تا پایان آذرماه سال‌جاری تعداد این طرح‌های صنعتی به 55 هزار و 9 فقره می‌رسد. این اعداد اما بیش از اندازه خام هستند که بتوان آنها را به تنهایی تفسیر کرد. به عنوان نمونه این کاهش در تعداد طرح‌های نیمه تمام صنعتی را می‌توان به صورت ناشی از تکمیل تعدادی از این طرح‌ها یا عدم کلید خوردن طرح‌های جدید صنعتی قلمداد کرد. از دیگر سو، با توجه به نوسانات نرخ دلار و تغییر در قدرت خرید ریال، بررسی سرمایه این طرح‌ها نیز نیازمند در نظر گرفتن یک نرخ پایه برای دلار و معادل‌سازی نرخ‌های محاسبه شده بر اساس ریال است. از آن‌سو آخرین آمارهای مرکز آمار ایران از چکیده طرح آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر در سال 1394 حاکی از این است که بیش از 13هزار کارگاه صنعتی اشتغالی حدود 1.3میلیون نفر و ارزش افزوده‌یی معادل 422هزار میلیارد تومان ایجاد کرده‌اند. در بین استان تهران بیشترین تعداد کارگاه‌ها، میزان اشتغال و ارزش افزوده را داشته است. همچنین بر اساس آماری که در این زمینه از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران منتشر شده، طی سال‌های 1387 تا 1394 تعداد کارگاه‌های صنعتی 10نفر کارکن و بیشتر در ایران با روند نزولی مواجه بوده است. به‌طوری که در سال 1387 بیش از 17هزار کارگاه‌های صنعتی در کشور مشغول به کار بودند در حالی که طی سال 1394 با کاهش حدود 4 هزار واحد این تعداد به 13.1هزار کارگاه رسیده است.

 طرح‌های با پیشرفت صفر تا 20درصد

براساس آمار اعلام شده، طرح‌های با پیشرفت فیزیکی صفر تا ۲۰درصدی در مجموع 33هزار و 911 ثبت شده است. در این گروه طرح‌های ۱۰ تا ۵۰نفر کارکن بیشترین طرح‌های نیمه‌تمام را به خود اختصاص داده‌اند و مجموع طرح‌های نیمه‌تمام این بخش برابر با 18 هزار و 452 فقره طرح است. طرح‌های نیمه‌تمام برای گروه کمتر از ۱۰نفر کارکن نیز برابر 13هزار و 125 فقره طرح است. طرح‌های در دست اجرای ثبت شده برای ۵۰ تا ۱۰۰نفر کارکن نیز برابر با هزار و 278 فقره طرح است، اما برای صنایع بزرگ با ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر با این پیشرفت فیزیکی نیز در حال حاضر هزار و 56 فقره طرح در دست اجراست. سرمایه پیش‌بینی‌شده برای طرح‌های با پیشرفت فیزیکی صفر تا ۲۰‌درصد نیز بیش از 4461875.4 میلیارد ریال عنوان شده و برای این بخش نیز اشتغال‌زایی بیش از 954هزار نفری پیش‌بینی شده است.

 طرح‌های با پیشرفت 20 تا 40درصد

اما برای طرح‌های با پیشرفت فیزیکی ۲۰ تا ۴۰‌درصد نیز در زمان مورد بررسی در مجموع 4هزار و 862 فقره طرح نیمه‌تمام ثبت شده است. در این گروه نیز طرح‌های ۱۰ تا ۵۰نفر کارکن بیشترین طرح نیمه‌تمام را به خود اختصاص داده است. مجموع طرح‌های نیمه‌تمام این بخش برابر با 2 هزار و 898 فقره طرح است. طرح‌های نیمه‌تمام برای گروه‌های کمتر از ۱۰ نفر کارکن برابر با هزار و 360 فقره طرح است و گروه ۵۰ تا ۱۰۰ نفر کارکن نیز 302 فقره طرح نیمه‌تمام را به خود اختصاص داده‌اند، اما 302 فقره طرح نیمه‌تمام با پیشرفت فیزیکی ۲۰ تا ۴۰‌درصد برای گروه ۱۰۰نفر کارکن و بیشتر ثبت شده است. سرمایه پیش‌بینی‌شده برای طرح‌هایی که پیشرفت فیزیکی ۲۰ تا ۴۰‌درصد دارند نیز بیش از 857792.2هزار میلیارد ریال است و برای این گروه اشتغال بیش از 229 هزار نفری پیش‌بینی شده است.

 طرح‌های با پیشرفت 40 تا 60 درصد

از سوی دیگر براساس داده‌های اعلام‌ شده، در زمان مورد بررسی طرح‌های با پیشرفت فیزیکی ۴۰ تا ۶۰‌درصد نیز در مجموع 4 هزار و 697 فقره طرح را به خود اختصاص داده‌اند. طرح‌های نیمه‌تمام ثبت‌ شده در گروه کمتر از ۱۰نفر کارکن با پیشرفت فیزیکی ۴۰ تا ۶۰‌درصد برابر با هزار و 540 فقره است. برای گروه ۱۰ تا ۵۰نفر کارکن نیز که بیشترین طرح‌ها را در این گروه به خود اختصاص داده‌اند، 2 هزار و 630 فقره طرح به ثبت رسیده است. اما برای طرح‌های ۵۰ تا ۱۰۰نفر کارکن نیز طرح‌های نیمه‌‌تمام اعلام‌شده برابر با 261 طرح است. از سوی دیگر برای گروه ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر در این مدت در مجموع 266 فقره طرح نیمه‌تمام ثبت شده است. سرمایه مورد نیاز پیش‌بینی شده برای این طرح‌ها نیز حدود 513014.8هزار میلیارد ریال عنوان شده است. همچنین میزان اشتغال پیش‌بینی شده برای این گروه بیش از 173 هزار نفر ذکر شده است.

 طرح‌های با پیشرفت 60 تا 80 درصد

از سوی دیگر آمار منتشر شده حاکی از این است که برای این گروه نیز در زمان مورد بررسی در مجموع 7 هزار و 176 فقره طرح به ثبت رسیده که طرح‌های نیمه‌‌تمام اعلام‌ شده برای گروه کمتر از ۱۰ نفر کارکن برابر با 2 هزار و 537 فقره طرح است. برای گروه ۱۰تا ۵۰ نفر کارکن نیز که در این گروه بیشترین طرح‌های نیمه‌تمام را به خود اختصاص داده‌اند ۳ هزار و 871 فقره طرح به ثبت رسیده است. اما برای گروه ۵۰ تا ۱۰۰ نفر کارکن نیز طرح‌های نیمه‌تمام اعلام شده برابر با 457 فقره طرح است و گروه ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر نیز در مجموع 311 طرح نیمه‌تمام را به خود اختصاص دادند. سرمایه مورد نیاز پیش‌بینی ‌شده برای این طرح‌ها نیز بیش از 697796.0هزار میلیارد ریال ثبت شده که میزان اشتغال پیش‌بینی شده برای این گروه بیش از 221 هزار نفر است.

 طرح‌های با پیشرفت 80 تا 99 درصد

اما در گروه طرح‌هایی که پیشرفت فیزیکی ۸۰ تا ۹۹‌درصد دارند نیز در مجموع 4هزار و 363 فقره طرح نیمه‌تمام به ثبت رسیده که یک‌هزار و 372 فقره طرح به گروه کمتر از ۱۰ نفر کارکن اختصاص دارد. برای گروه ۱۰ تا ۵۰ نفر کارکن نیز طرح‌های نیمه‌تمام ثبت شده برابر با ۲ هزار و 480 فقره طرح است که می‌توان گفت طرح‌های نیمه‌تمام در این گروه بیش از سایر گروه‌هاست، اما در گروه ۵۰ تا ۱۰۰ نفر کارکن در مجموع 275 فقره طرح ثبت شده است. طرح‌های نیمه‌تمام ثبت شده در گروه ۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر نیز برابر با 236 فقره طرح است. سرمایه مورد نیاز پیش‌بینی شده برای این طرح‌ها بیش از 488028.4هزار میلیارد ریال ثبت شده که میزان اشتغال پیش‌بینی شده برای این گروه نیز بیش از ۱۶۱ هزار نفر ذکر شده است. از سوی دیگر تعداد شاغلان کارگاه‌های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر طی سال‌های 1387 تا 1394 با نوساناتی همراه بوده است. طی این مدت کمترین تعداد شاغلان مربوط به سال 1391 معادل 1.2 میلیون نفر بوده و بیشترین تعداد شاغلان نیز به سال1393 (معادل 1.31میلیون نفر) اختصاص داشته است. همچنین براساس آمارها، ارزش افزوده کارگاه‌های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر از سال 1387 تا سال 1393 روند افزایشی را طی کرده است. ارزش افزوده کارگاه‌های صنعتی از حدود 40.8هزار میلیارد تومان در سال 1387 به بیش از 133هزار میلیارد تومان در سال 1393 رسیده است. در عین حال در سال 1394 ارزش افزوده نسبت به سال 1393 کمی افت داشته و به 117.6هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین بر اساس آمارهای بانک مرکزی در سال 1394رشد شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی منفی 2.9‌درصد و رشد ارزش افزوده بخش صنعت به قیمت ثابت سال 1390معادل منفی 4.6‌درصد گزارش شده است.